DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...

diskriminerend beskou, te agiteer. Trouens aktivisme is so aktueel dat allerlei groepe en
instansies in hierdie tydperk in reaksie op ongunstige beleidsverklaringe tot stand gekom
het. Dit het bewegings ten gunste van groter toegang tot skole en dus
Engelsmediumonderrig ingesluit, asook bewegings ten gunste van moedertaalonderrig. In
terme van die teorie het hierdie twee bewegings die potensiaal om wel ʼn demokratiese
onderwysstelsel te bewerkstellig waar moedertaalonderrig kan gedy sonder dat dit as
instrument van uitsluiting beskou sal word. Edwards (1985:45) waarsku egter dat die
ondersteuning van een groep se belange deur magshebbers en taalbeplanners die
ontkenning van ’n ander groep se belange mag impliseer. So byvoorbeeld kan die Suid-
Afrikaanse regering se verbintenis tot die oopstelling van voormalige wit skole en hul
voorkeur aan Engels as onderrigmedium tot ʼn demokratiese onderwysstelsel lei, maar dit
sal nie noodwendig ruimte laat vir taaldemokrasie nie. O’Brien (in Edwards, 1985:45)
doen as oplossing vir hierdie probleem aan die hand dat op menseregte in plaas van
groepsregte gekonsentreer moet word.
Die mediarekords wat ontleed is, toon dat daar op onderwysgebied groot afwagting was,
veral onder die swart gemeenskappe, dat hulle uiteindelik hul reg sou kon uitoefen om
hul kinders na die beste skole te stuur. Aktivisme uit hierdie geledere was dus gerig op
die oopstelling van voormalige wit skole en die invoer van Engels as onderrigtaal in
Afrikaanse skole. Dit was egter ook ’n tydperk van spanning omdat daar uit wit geledere
gevrees is vir die toestroming van swart leerders na wit Afrikaanse en Engelse skole (die
voormalige Model C-skole). Z.B. Du Toit (Rapport, 3 September 1995) waarsku
byvoorbeeld dat die einde van Afrikaansmediumskole moontlik aangebreek het omdat die
regering beoog om die toelatings- en taalbeleid uit die hande van ouers te neem.
Aktivisme uit die geledere van die Afrikaanse gemeenskap was tweeledig, naamlik
(aanvanklik) vir die behoud van wit Afrikaanse skole en (later) vir die beskerming van
moedertaalonderrig. Na die aanvaarding van die tussentydse Grondwet in 1993 (Wet 200
van 1993) en ’n nuwe taalklousule wat nou elf in plaas van slegs twee amptelike tale
erken het, moes die taal-in-onderwysbeleid uiteraard ook dienooreenkomstig aangepas
word. Dit het egter eers in 1997 gebeur en intussen het verwarring geheers. Soos duidelik
252