DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...

Die stryd teen Afrikaans vir Engels is na 1948 deur die Afrikataalsprekendes in die land
oorgeneem. Dit is aangevuur deur die apartheidsbeleid van die Nasionale Party en veral
deur die Wet op Bantoe-onderwys en het in 1976 ’n hoogtepunt bereik na die
inwerkingstelling van die Nasionale Party se 50:50 Afrikaans/Engels-beleid in swart
skole. Hierdie stryd word gekenmerk deur gewelddadige aksies teen die swak onderwys
in swart skole en ’n aandrang op toegang tot gehalte-onderwys (wat in hierdie stadium
hoofsaaklik in wit skole beskikbaar was). Dreigemente van besetting van hierdie skole is
ook gemaak. Hierdie weerstandsbewegings het ook (soos vir Afrikaans) ’n nasionalistiese
uitgangspunt gehad want dit is onder die sambreel van die groter politieke bewegings
gedoen, soos die PAC en die ANC wat na 1994 politieke beheer oorgeneem het. In terme
van die teoretiese begronding van taalaktivisme kan hierdie beweging nie as ʼn inherente
taalbeweging beskou word nie, maar wel as ʼn groter ideologies gedrewe beweging gemik
op die beëindiging van die stelsel van apartheid, maar waar taal as instrument gebruik is
om die ideaal te bereik.
Met die aanbreek van die nuwe demokrasie in 1994 is die nuwe regering onder meer met
hierdie twee uiteenlopende bewegings gekonfronteer: aan die een kant ’n beweging onder
Afrikaners wat ten alle koste Afrikaans en Afrikaanse skole wou behou, en aan die ander
kant ’n beweging onder die Afrikataalsprekende gemeenskap wat toegang wou hê tot
gehalte- (wit) en Engelsmediumonderrig.
Die ondersoek toon dat hoewel Suid-Afrika in April 1994 amptelik ’n demokrasie
geword het, die land steeds in ’n oorgangsfase en debatvoering verkeer rakende die beste
beleide vir die konsolidering van die demokrasie. Dit sluit veral besinning oor taalbeleid
in. Die belangrikste en sigbaarste stryde en spanning kan volgens Alexander (2003) in
hierdie stadium in die ekonomiese sfeer, sowel as in die sfeer van die sosiale patologie
waargeneem word.
Wat die onderwys betref, vorm moedertaalonderrig na 1994 steeds die kern van die stryd
oor die gebruik van die oorheersende tale, Engels en Afrikaans. Die studie toon dat
individue en groepe steeds bereid is om vir verandering in beleid en praktyke wat hulle as
251