DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...

taalstryd, soos wat dit in die geskiedenis van die taalbeleid in Suid-Afrika gemanifesteer
het, is nou verweef met, en ontwikkel teen, die agtergrond van politieke en ekonomiese
magsverkryging deur diegene wat die onderskeie dominante tale gebruik het. Taal het
dus ’n bepalende rol in die historiese spanning tussen groepe in Suid-Afrika gespeel. Dit
was beslis die geval wat Afrikaans en Engels betref. Daarom verwys Afrikaners, volgens
Prah (2006) dikwels na die Anglo-Boereoorlog as die taalstryd.
In die beantwoording van die eerste navorsingsvraag moet egter in gedagte gehou word
dat sosiale wetenskaplikes aantoon dat gemeenskaplike mobilisering een van die
definiërende kenmerke van ’n sosiale beweging is, maar dat alle gevalle van sosiale
mobilisering nie noodwendig as taalbewegings beskou kan word nie. Verskeie bewegings
kan wel as openbare aksies beskou word om sosiale verandering deur middel van taal te
bewerkstellig (Rao, 1979). Taal word dan slegs ’n middel tot ’n ander doel. Sodanige
mobilisering het in die geval van Suid-Afrika voorgekom, met die gevolg dat taal dikwels
as middel tot ’n doel aangewend is. Daarom is dit noodsaaklik om die verskynsel van
taalaktivisme in post-apartheid Suid-Afrika teen die agtergrond van die band wat in die
geskiedenis van die land tussen taal en identiteit gevorm is, te bespreek.
Vir die Afrikaner het drie historiese verwikkelinge ’n groot invloed op hul aktivistiese
stryd vir Afrikaans en Afrikaansmoedertaal-onderrig gehad: eerstens die
verengelsingsbeleid van Somerset wat in 1820 geïntensiveer het; tweedens die
verengelsingsbeleid van Milner, wat na die Anglo-Boereoorlog in beheer gekom het; en
derdens die weerstand vanuit swart politieke kringe teen Afrikaans en Afrikaner politieke
beheer, wat na 1948 sterker geword het en wat in 1976 tot die Soweto-opstande en die
uiteindelike verlies aan politieke mag in 1994 gelei het. Al drie verwikkelinge was
direkte stimuli tot aktivistiese optrede en tot taalbewegings. Alexander (2003:8) sonder
veral die beleid van Milner uit wat aanleiding gegee het tot die “racist version of
Afrikaner nationalism ...”. Alexander noem verder ook dat die Afrikaner se stryd om
erkenning van sy taal, nou verweef was aan hulle stryd om “hul” land. Agitering vir taal
het dus deel gevorm van die groter politieke aktivisme onder die Afrikaner wat
uiteindelik tot die Nasionale Party se beleid van apartheid aanleiding gegee het.
250