DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...

amptelike erkenning van Afrikatale as nasionale tale. Desnieteenstaande het hierdie tale
steeds nie gelyke status met Engels en Afrikaans as landstale geniet nie.
As gevolg van die volgehoue druk uit swart en verskeie ander oorde het die regering
toegegee. Skole kon nou vanaf Graad 7 een taal, wat deur die skool self bepaal is, as
onderrigmedium gebruik. Statistiek toon volgens Hartshorne (1987:97) dat 96% van die
skole Engels verkies het. Daar was egter steeds ontevredenheid oor die stadium wanneer
Engels as medium van onderrig ingevoer moes word. Die Wet op Onderwys en Opleiding
(Wet 90 van 1979) het onder meer bepaal dat moedertaalonderrig van toepassing sou
wees tot en met ten minste Graad 4. Die ouers se wense sou ook in aanmerking geneem
word in die toepassing van die beginsel van moedertaalonderrig, asook in die keuse van
een van die amptelike tale waar die moedertaal nie as onderrigmedium na Graad 4
verkies word nie. Vanaf 1983 was die onderwysstelsel vir swart mense amptelik Engels.
Die gevolg vir Afrikaans van die 1976 opstand was die teenoorgestelde as wat deur die
Nasionale Party bereik wou word. Waar hulle Afrikaans ten koste van Engels wou
bevoordeel, het swart mense nou juis Engels as onderrigtaal verkies.
Dit is ook belangrik om die opvatting van Hyslop (1988) en Unterhalter (1991) oor die
redes vir die opstande van swart mense in die 1970s te ondersoek. Die gehalte van
onderwys in swart skole, eerder as die taalkwessie, was vir hulle die bepalende faktor.
Unterhalter (1991:63) voer aan dat die uitbreiding van sekondêre onderwys aan swart
mense in hierdie tydperk tienvoudig toegeneem het. Dit het groot druk op die bestaande
skoolfasiliteite vir swart kinders geplaas en tot oorgroot klasse in skole met swak
hulpbronne gelei. Dit het die kwaliteit van onderrig verder verswak. Die onvermoë van
swart onderwys om ’n aanvaarbare intellektuele basis vir gehalte-opname in die
werksmag en sosiale mobiliteit te verskaf het swartes vrae laat vra oor die toepaslikheid
van hul onderwys. Die onvermoë van die ekonomie om in hierdie tydperk swart
skoolverlaters te absorbeer het verdere frustrasie veroorsaak. Dit het uiteindelik die basis
vir die ontevredenheid onder die swart jeug gevorm en het tot die opstande van die 1970s
en 1980s gelei (Bundy, 1989:206-217; Cross, 1992:201-203; Hyslop, 1990:80,)
161