DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...

Volgens Verhoef (1989:40) het hierdie sogenaamde moedertaalbeginsel en konsep van
toevoegende meertaligheid groot ontevredenheid in die swart geledere ontlok en is dit
as ’n openlike politieke poging tot verdere segregasie en onderdrukking van die swart
leerders bestempel. Dit het ook gepaard gegaan met ’n swak ontwikkelde kurrikulum wat
nie gerat was om goed bemagtigde Afrikane te lewer nie. Kamwendo (2006:5) redeneer
verder dat dit juis Afrikaans se noue verbintenis met die argitekte van apartheid was wat
tot die verwerping van Afrikaans as onderrigmedium en die gevolglike versterking van
Engels as onderrigmedium in swart skole gelei het. Alexander (1989:5) verwoord die
gevoel soos volg: “It was this set of language policies most prominently in the form of
mother-tongue instruction which united all anti-apartheid forces ....”
Die 1976 Soweto-opstand was dus nie slegs ’n verwerping van Afrikaans as onderrigtaal
nie, maar ook ’n verwerping van die onderwysstelsel en die stelsel van apartheid as
geheel.
Afrikaans het dus met die bewindsoorname van die Nasionale Party in 1948 en
Republiekwording in 1961 ’n groot politieke en ekonomiese hupstoot gekry. Die beginsel
van aparte Afrikaanse en Engelse skole (vir blankes) het Nasionale Party-beleid geword.
Tweetaligheid is as wenslik beskou maar was nie ’n prioriteit vir die Nasionale Party nie.
Die tweetaligheidstelsel het gaandeweg vervaag en is in 1970 feitlik deur
regeringsregulasies uitgewis. Kinders van verskillende taalgroepe kon hierna nooit op
natuurlike wyse mekaar se tale aanleer nie. Die bewaring van die Afrikaanse taal het later
van sekondêre belang geword. Die ware en dominante motief vir die Afrikaner-politici
was die konsolidasie van die politieke mag van die Afrikanerdom (Malherbe, 1977:149).
Die taal- en politieke konflikte binne die wit gemeenskappe het ook ’n invloed op swart
onderwys gehad. Die beleid van aparte skole het ook in swart onderwys neerslag gevind,
veral met die uitvaardiging van die kontroversiële Wet op Bantoe-onderwys (Wet 47 van
1953). Die wense en belange van die Afrikataalsprekende burgers van die land is
ondergeskik geplaas aan die politieke ideologieë van die blankes (Hartshorne, 1986:85).
Hierdie houding van die regerende Nasionale Party het groot implikasies vir swart
158