DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...

die Wet op Bantoe-onderwys in 1953 saamgeval het, was die beginsel van
moedertaalonderrig in swart onderwys steeds tot mislukking gedoem. Die instelling van
moedertaalonderrig in Suid-Afrika het met groot verskille in die onderskeie
onderwysdepartemente in die land saamgeval. In die swart onderwysstelsel het dit met ’n
minderwaardige kurrikulum en fasiliteite gepaard gegaan. Daarom het moedertaal in
swart onderwys gestigmatiseer geraak en was met die stelsel van Bantoe-onderwys
verbind.
Volgens Du Plessis (2002:3) is dit ironies dat juis met die totstandkoming van die
Bantoe-onderwysstelsel in 1953 ’n beweging na toevoegende tweetalige onderwys verkry
is. Van belang in hierdie tydperk was die verpligte gebruik van die moedertaal as
onderrigmedium vir die primêre fase van onderwys in swart skole. Dit was die eerste
keer in die geskiedenis van swart onderwys in Suid-Afrika dat die moedertaal amptelik as
onderrigmedium gebruik is.
Volgens Du Plessis (2002:3) het Suid-Afrika sedert 1953 twee taal-in-onderwysstelsels
gehad. Dit is een stelsel vir Afrikaans- en Engelssprekendes en ’n ander stelsel vir
sprekers van Afrikatale. Hierdie twee stelsels het aanleiding gegee tot twee verskillende
tipes tweetalige onderwys wat vandag nog steeds die onderwys in Suid-Afrika oorheers.
Volgens Du Plessis kan na hierdie verskynsel verwys word as die tweestroombenadering
tot tweetaligheid in Suid-Afrika.
Die aansien van swart onderwys het volgens Kamwangamalu (2001:390) in 1953 drasties
verander met die inwerkingtreding van die Wet op Bantoe-onderwys (Wet no.47 van
1953). In swart kringe is na hierdie wet as die Slave Education Act verwys. In 1942 het
Professor B.F. Nel van die Universiteit van Pretoria ’n boek getiteld Naturelle Opvoeding
gepubliseer. Hierin het hy aanbeveel dat moedertaalonderrig in swart skole toegepas moet
word. Hy het ook aanbeveel dat Afrikaans in plaas van Engels as tweede taal onderrig
moes word. Kort nadat die Nasionale Party aan bewind gekom het, is ’n kommissie vir
swart onderwys (Eiselen Kommissie) aangestel. Die volgende aanbevelings is ten opsigte
van taal gemaak:
154