DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...

So is die beheer oor swart onderwys byvoorbeeld van die sendinggenootskappe na die
destydse Departement van Bantoesake oorgedra. Waar Engels hoofsaaklik die medium
van onderrig in swart skole was, is moedertaalonderrig na 1953 geleidelik vanaf Graad 5
(in 1965) tot en met Graad 8 (1959) uitgebrei. Afrikaans en Engels is as verpligte
skoolvakke vanaf die eerste skooljaar ingebring. Na Graad 8 moes Afrikaans en Engels
op ’n 50:50 basis as onderrigtale in swart skole gebruik word.
Na 1967 het die pogings om Afrikaans as onderrigmedium in swart skole met Engels
gelyk te stel verskerp. Dit was ten spyte van die feit dat Engels steeds ’n sterker keuse as
onderrigmedium in hierdie skole was. Die verset teen die 50:50 beginsel het volgens
Rossouw (1999:3) in 1974 sterker geword. Die wet van 1953, wat aanvanklik redelik
buigsaam toegepas is, is in 1974 in alle erns toegepas. Dit het tot openlike weerstand
vanuit die swart gemeenskap gelei en uiteindelik aanleiding gegee tot die geweld wat in
1976 uitgebreek het.
As gevolg hiervan en onder toenemende druk vanuit die swart gemeenskap is die
taalbeleid hersien en het dit weereens tot ’n bedeling binne swart onderwys gelei waar
Engels die medium van onderrig vanaf Graad 5 sou word (Wet op Onderwys en
Opleiding. Wet 90 van 1979). Die wet van 1979 het steeds reaksie uitgelok. Volgens
Hendry, (soos aangehaal in Rossouw, 1999:3) is die instelling van moedertaalonderrig
met weerstand deur die swart gemeenskappe begroet omdat dit gesien was as deel van die
apartheidsbeleid van die regering en ook as gevolg van die relatiewe lae status wat dit aan
die Afrikatale verleen het.
Heugh (1995:42) voer aan dat die doelwitte wat deur die Nasionale Party-regering gestel
was, was “... separate and unequal development: social and economic development for
the dominant minority and social and economic under-development for the marginalized
majority”. Hierdie doelwitte het volgens Heugh neerslag gevind in die onderwysbeleid en
-plan. Hiervolgens is die beginsel van moedertaalonderrig gerieflikheidshalwe toegepas
om die politieke ideaal van apartheid te vestig. Hoewel die verskyning van die UNESCOverslag,
The Use of Vernacular Languages in Education (1953) met die aanneming van
153