DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...

Dit het tot die eerste taalstryd in die Volksraad gelei. ’n Gekose komitee het volgens
Steyn egter bevind dat die Vrystaat die enigste provinsie was waar geen ongelykheid in
die hantering van die twee tale bestaan het. Waar daar wel ongelykhede in die ander
provinsies was, het die komitee bevind dat dit Engels was wat bevoordeel is. As
kompromie tussen die verskillende belangegroepe is besluit dat die moedertaal
verpligtend as onderrigtaal tot Graad 6 sou wees. Vanaf Graad 7 kon die ouer ’n keuse
maak oor die medium van onderrig. Indien die ouer nie ’n keuse uitoefen nie, sou die
moedertaal die onderrigmedium bly.
In Kaapland het die instelling van moedertaalonderrig teenkanting van Afrikanerouers
gekry. Hierdie ouers wou Engelsonderrig reeds vanaf Graad 1 ingestel hê omdat hulle
geglo het dat kennis van Engels noodsaaklik was vir gevorderde onderwys en ’n
loopbaan in die staatsdiens. Hierdie houding kan toegeskryf word aan die verwaarlosing
van die moedertaalbeginsel oor die jare (Steyn, 1993:67).
In die veertigs het die politici en die koerante tot die stryd toegetree. Die Verenigde Party
het met ’n program van agitasie teen enkelmediumskole begin. Hul redenasie was dat
aparte enkelmediumskole tot rassisme in Suid-Afrika bydra. Vir hulle was
dubbelmediumskole die oplossing tot die probleem aangesien dit sou kon bydra tot ’n
beter verstandhouding tussen Engels- en Afrikaanssprekendes (The Star, 21 November
1940 in Steyn, 1993:68). As gevolg hiervan het Smuts in 1944 ’n voorstel in die
Volksraad deurgevoer waarvolgens ten volle aan die ideale van tweetaligheid en van
nasionale eenheid uitvoering gegee sou word. Uit opposisiegeledere het Afrikaneropvoedkundiges
en politici, waarvan die Herenigde Nasionale Party die belangrikste was,
die nuwe beleid as ’n aanslag op Afrikaanse skole beskou.
As gevolg van agitasie uit die geledere van die Verenigde Party is ’n nuwe
taalordonnansie op 1 Januarie 1946 deurgevoer wat ten doel gehad het dat albei ampstale
teen 1951 gelyke voertale sou wees. Hoewel hierdie ordonnansie uit Engelse geledere
gepropageer is, het dit geweldige teenstand vanuit Afrikaanse geledere uitgelok, maar
ironies ook vanuit Engelse geledere. Hierdie teenstand het tot die uitvaardiging van
148