DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...

die mag in Engels (en tot ’n mate in Afrikaans) geleë was, was die onmiddellike waarde
of nut van die moedertaal nie belangrik nie.
Ongelukkigheid onder die Afrikaner het egter voortgeduur. Hulle het die stelsel as ’n
voortsetting van die verengelsingsbeleid en dus as ’n bedreiging vir hul kultuur en
identiteit beskou. As gevolg hiervan het die Afrikaner onder die leiding van die
Broederbond, die status quo die stryd aangesê. In die praktyk het hierdie stryd (later
bekend as die taalstryd) vir die Afrikaner ’n stryd om aparte skole met (rigiede)
moedertaal as taal van onderrig en leer beteken (Hartshorne, 1995:309). Vyf jaar nadat
die Afrikaners die regering oorgeneem het, het hul beleid van moedertaalonderrig in
aparte skole ook inslag gevind in wat bekend staan as die Wet op Bantoe-onderwys.
Die eerste fase van die taalstryd, naamlik die erkenning van taalgelykheid en
tweetaligheid, is met die aanvaarding van Wet 53 van 1909 bereik. Die sukses van die
taalstryd was in die tweede fase daarvan gesetel, naamlik die implementering van die
wet. Die unietydperk is voorafgegaan (Steyn, 1993:45) deur sterk argumente uit die
geledere van die twee historiese opponente. Na die Anglo-Boereoorlog het die
Engelssprekende persone en koerante bepleit dat Engels die enigste amptelike taal van ’n
verenigde Suid-Afrika moet wees. Hulle het geredeneer dat daar twyfel bestaan of
Afrikaans sal kan voortbestaan. Hulle het ook verder geredeneer dat Engels die taal van
beskawing en geleerdheid is en dat ware eenheid amptelike eentaligheid noodsaak. Die
voorstanders van Afrikaans, J.B.M. Hertzog en M.T. Steyn, het egter geredeneer dat daar
wel ’n tydperk was dat Hollands die amptelike taal van die hele Suid-Afrika was en dat
daar nie van die Afrikaanse bevolking verwag kon word om ’n grondwet te aanvaar wat
Afrikaans in ’n minderwaardige posisie sou plaas nie. Die gelykheid van die twee tale
sou vir hulle “as ’t simbool van de gelijkheid der rasse” dien (Steyn, 1993:45).
Reeds tydens die eerste sitting van die Unieparlement in November 1910 het een van die
Unioniste, kol. C.P. Crewe, teen die Vrystaatse onderwyswetgewing te velde getrek wat,
volgens hom, teenstrydig met die regte van ouers was. Dat kinders hul onderrig in twee
tale moes ontvang, was onregverdig en het ’n element van dwang bevat (Steyn, 1993:65).
147