DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...

Op 6 Desember 1907 het die Transvaal selfbestuur ontvang en generaal J.C. Smuts is as
Minister van Onderwys aangestel. Een van die grondbeginsels van sy beleid sou die
gelykheid van tale wees. Daarmee het hy bedoel dat Engels en Afrikaans gelyke status in
die skole moes geniet. Die beleid het ook beteken dat kinders van ander nasionaliteite
aanvangsonderrig in hul moedertaal kon kry. Hierdie beleid het egter eers in 1912
werklik in werking getree.
Die Vrystaat het in Junie 1907 selfbestuur ontvang en generaal J.B.M. Hertzog is as
Minister van Onderwys aangestel. Net soos in Transvaal het hulle ’n taalbeleid aanvaar
wat die gelykheid van tale kon bevorder. Elke kind moes tot in standerd vier onderrig in
sy moedertaal ontvang, waarna die tweede taal geleidelik ingevoer moes word. Na Graad
4 moes drie van die vakke in Hollands en die ander drie in Engels onderrig word.
Hollands en Engels moes vanaf Graad 4 as vakke onderrig word.
Hierdie wet het groot verset onder die eentalige Engelssprekende onderwysers en ouers
ontlok. Daar was ook ’n groepie Afrikaners wat nie gelukkig was met die wet nie, omdat
hulle hul kinders in Engels wou laat onderrig. Die groot taalgeskil het in 1910 tot die
afdanking van drie skoolinspekteurs, sowel as die bedanking van mnr. Hugh Grant, die
Direkteur van Onderwys, gelei.
Om die taalgeskil op te los, is nuwe wetgewing ingevoer (Malherbe, 1925:386-378). Dié
wetgewing het vir die volgende reëlings voorsiening gemaak:
Moedertaalonderrrig tot en met standerd vier.
Vanaf standerd vyf tot matriek moet drie hoofvakke deur die medium van óf
Hollands óf Engels onderrig word.
Tot en met standerd vier moet informele onderrig in die taal wat nie die voertaal
is nie plaasvind.
Na standerd vier moet formele onderrig in beide tale plaasvind.
141