DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...

verklaar te kry. ’n Derde groep het hulle vir Afrikaans as amptelike taal beywer en het die
Tweede Afrikaanse Taalbeweging gestig. Hierdie beweging het hom beywer vir die
erkenning van Afrikaans en die bevordering van Afrikaans as skryftaal.
Volgens Van Coller en Steyn (2005:4) het die Afrikaners wat Engels as amptelike taal
verwerp het, dit op twee maniere gedoen. Een groep het verkies om die land te verlaat en
het hulle in Argentinië, die huidige Namibië en in Tanzanië gevestig. ’n Tweede groep,
wat uit politici, joernaliste, predikante en onderwysleiers bestaan het, het die gedagte
ingeburger dat dit die Afrikaners se nasionale, morele en selfs godsdienstige plig was om
hulle taal te bewaar. Taalgetrouheid het die primêre toets vir Afrikanerskap geword en
Afrikaners wat Engels as hul taal aanvaar het, is as volksverraaiers beskou. Hierdie groep
getroue Afrikaners het met die hulp van Nederland en Vlaandere skole opgerig waarin
hul taal ’n vak sowel as een van die voertale was. Een van die uitstaande aktiviste vir
Afrikaans was die akademikus D.F. Malherbe, wat in 1906 ’n lesing in Wellington gehou
het waarin hy die erkenning van Afrikaans as volwaardige en selfstandige taal bepleit het.
Die Anglo-Boereoorlog het in Oktober 1899 uitgebreek. Die Onderwysdepartement in
die Transvaal het nie meer gefunksioneer nie. Gedurende die oorlog is die Boere al hul
taalregte in die besette gebiede ontneem. Die Boere het met ondersteuning Hollandse
skole in nie-oorloggeteisterde gebiede geopen. Hierdie skole het, ten spyte van verskeie
petisies, geen ondersteuning van die regering ontvang nie. Die verengelsing van die
onderwys in die Transvaal en die Vrystaat het reeds in die konsentrasiekampskole begin.
Tweehonderd onderwysers is selfs vir hierdie doel van Engeland ingevoer.
Taal het egter nou die simbool van ’n groeiende nasionale bewussyn onder die Afrikaners
geword. Die Christelik-Nasionale Onderwysbeweging het begin herleef en ’n aantal
privaatskole is deur die Nederduits-Gereformeerde Kerk gestig (Behr, 1987:16). Hollands
was in hierdie skole die onderrigtaal. Hierna het Lord Selborne die regulasies effens
verslap deur aan te kondig dat Hollands in uitsonderlike gevalle in Engelse klasse gebruik
kon word, byvoorbeeld indien leerders sukkel. Dit was egter nog nie vir Afrikaanse ouers
aanvaarbaar nie, omdat Engels steeds as struikelblok beskou was.
140