DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...

getree het, was dat alle kennisgewings aan die plattelandse skole in sowel Engels as
Hollands gedruk moes word. ’n Tweetalige assistentinpekteur is aangestel. In Januarie
1890 is die eerste twee Hollandse onderwysers in Natal aangestel. Engelse leesboeke vir
Grade 6 tot 9 is met Duitse en Hollandse leesboeke vervang. Na pogings deur S.I. Russel,
die Superintendent van Onderwys in Natal, om Hollandse onderrig te bemoeilik, was die
1890s die keerpunt vir Hollandse verset (Truter, 2004:34). Verskeie Boereliggame en die
Hollandse Kerk het hulle van 1894 af in so ’n mate verset dat Hollands uiteindelik as
opsionele vak toegelaat is.
4.2.1.5. Derde Britse Tydperk (1899/1902 – 1910)
As gevolg van die toenemende ontevredenheid onder Britse burgers met die oorheersing
van Afrikaans in die ZAR, asook die strewe van die Britse Hoëkommissaris, sir Alfred
Milner, om die oppergesag van Brittanje in Suid-Afrika te verstewig, was die Anglo-
Boereoorlog onafwendbaar. Van Coller en Steyn (2005:4) beskryf Milner as “hoofargitek
van transformasie” wat die ideaal gehad het van ’n federale superstaat bestaande uit
Brittanje, Kanada, Australië en ’n nuwe Suid-Afrika waarin elke kolonie afgevaardigdes
na ’n koninklike parlement in Londen sou stuur. Afrikaners, bruin en swart mense sou in
hierdie superstaat feitlik ontoepaslik wees. In Maart 1897 is ’n politieke verbond tussen
die ZAR en die Vrystaat gesluit. Vanaf 11 Oktober 1899 tot 31 Mei 1902 het die
Transvaal en die Oranje-Vrystaat amptelik oorlog teen Brittanje gevoer.
Volgens Steyn (1995:100) was die oorlog in baie opsigte ’n ramp vir die Afrikaners.
Hulle het hul getalle-oorwig heeltemal verloor. Tesame daarmee het die Boererepublieke
ook taalregte verloor. Milner kon nou voortgaan met hernude pogings tot verengelsing,
nie net van die kolonies nie, maar ook van die twee Boererepublieke.
Reaksie uit Afrikanergeledere op die hernude oorheersing van Engels was volgens
Dekker (1958:35-42) drieledig. Sommige Afrikaanse leiers het die status quo met Engels
aanvaar en was in werklikheid voorstanders van Engels. Vele ander wou nie Engels of
Afrikaans as amptelike taal erken nie en het hulle beywer om Hollands as amptelike taal
139