DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...

die Anglo-Boereoorlog is, onder druk van die ouers, ander wysigings aan die wet
aangebring wat Hollands op skool versterk het. Die staat het ook ’n kommissie aangestel
wat belas was met die opstel van Hollandse handboeke vir Aardrykskunde, Geskiedenis,
Bybelgeskiedenis en Hollandse taalkunde.
Alhoewel die Grondwet van 1858 van die Zuid-Afrikaanse Republiek (ZAR) in Hollands
opgestel is, het dit geen bepalinge oor die amptelike taal bevat nie (Truter, 2004:24). ’n
Latere onderwyswet, Wet 1 van 1882, het Hollands die uitsluitlike medium van onderwys
gemaak. In laerskoolonderwys is Engels glad nie erken nie, terwyl dit in die middelbare
onderwys wel as vak aangebied kon word. Dr. N. Mansvelt, wat in 1891 die
Superintendent van Onderwys in Transvaal geword het, het die Hollandse inslag van die
openbare onderwys versterk. Dit het tot die stigting van meer Engelse privaatskole gelei
as gevolg van die groeiende Engelsspekende gemeenskap (na aanleiding van die
ontdekking van goud aan die Rand). Die Uitlanders het geweier dat hul kinders in
Hollands onderrig word en het uit verset ’n finansieel onafhanklike Council of Education
met hul eie Director of Education tot stand gebring. Hierdie liggaam het ’n aantal skole
met Engels as medium van onderrig gestig, onderhou en beheer. Waarskynlik as reaksie
hierop het die regering kragtens Wet 15 van 1896 staatskole vir Engelssprekende
leerlinge gestig waar hulle teen geringe of geen betaling onderwys in hul eie taal kon
ontvang (Truter, 2004:26).
Anders as in die twee voorafbespreekte gebiede het Engels in Natal die H-
variëteitsposisie beklee met Hollands as L-variëteit. Al die Natalse skole, behalwe die
rondgaande skole, wat Hollands was, was Engelsmedium. Onder druk van die regering
het dié skole ook later van die toneel verdwyn. Die versoek van Hollandssprekende ouers
in 1875 om hul moedertaal ingevoer te kry, is deur die regering geïgnoreer. Na ’n petisie
en versoekskrif dat Hollands in die Nieu-Duitslandstreek onderrig moet word, het die
Sentrale Raad van Onderwys die instelling van Hollandse klasse in ʼn skool in Greytown
toegelaat. Na soortgelyke versoeke aan die Sentrale Raad van Onderwys en later selfs
direk aan die Natalse Parlement is verskeie wysigings aan die onderwysordonnansies van
1877 aangebring en in Ordonnansie 2 van 1889 vervat. Veranderinge wat in werking
138