DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...
DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ... DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...
Transvaalse Volksraad in Junie 1892 per spesiale besluit voorsiening gemaak vir skole wat nie die landstaal as voertaal wou gebruik nie. Hierdie skole kon wel subsidies kry, maar moes dan Hollands as vak tot die bevrediging van die superintendent onderrig. Voorts moes die leerders ook ’n Hollandse inspeksie slaag om tot die volgende standerd bevorder te word (Zietsman, 1992:13). As verdere reaksie teen die inperkende beleid het die Uitlanders in 1895 die Witwatersrand Council of Education gestig en privaatskole begin. Die regering het hierop gereageer deur Engelse staatskole te begin waar Hollands op ’n toevoegende basis vanaf die eerste jaar bygebring sou word, totdat dit vanaf die vierde jaar as voertaal gebruik moes word. Dit het egter nie aftrek onder die Uitlanders gekry nie, en meer Engelse privaatskole is gestig. Die ZAR se onderwysbeleid het ook onder kwaai kritiek van die opposisiepartye deurgeloop. Volgens Zietsman (1992:13-15) het die regering se harde beleid teenoor Engels ook van binne eie geledere teenstand gekry omdat sommige ZAR-burgers gevoel het dat dit vir die jeug belangrik was om Engels aan te leer, aangesien hulle gevoel het dat Engels reeds die taal in die sakewêreld en die mynbou was. In die Vrystaat het die Volksraad aanvanklik ’n akkommoderende stelsel oor taal gehandhaaf. Veral ouers in Bloemfontein het Engels as onderrigmedium verkies omdat hulle Engels as die taal van die sakewêreld beskou het. ’n Ordonnansie wat in 1863 by die Volksraad ingedien is, het vir moedertaalonderrig voorsiening gemaak. Die studie van Engels is sterk aangemoedig. Ds. John Brebner wat in 1874 as die inspekteur-generaal van onderwys aangestel is, was nie ’n oortuigde voorstander van Hollands as enigste voertaal in die onderwys nie. Hy het dus ’n stelsel voorgestel waarin beide Engels en Hollands as vakke aangebied moes word en enige van die twee tale as onderrigtaal gebruik kon word. Die meeste van die skole het toe Engels as onderrigtaal verkies. Afrikaanse ouers het hulle egter algaande teen hierdie denkrigting begin verset. In 1889 het die Volksraad bepaal dat Hollands die voertaal in alle staatskole moes wees en dat die onderrig van Engels opsioneel sou wees. Die beleid is egter nie streng toegepas nie. 136
Onderwys vir swart mense in die ZAR het as gevolg van die filantropiese belangstelling van die sendelinge begin. Eers na die eerste Britse besetting het die Transvaalse regering subsidies aan die sendingskole betaal. Dit het onderwys vir swart mense gestimuleer. Hierdie skole was egter teen hierdie tyd steeds nie onder regeringsbeheer nie. In hierdie stadium was die ontwikkeling van swart onderwys in die Vrystaat nog ver agter dié in die ander provinsies. Teen 1910 was daar slegs een staatskool vir swart mense in hierdie provinsie. Die res was onder die bestuur van sendelinge. Taalaktivisme het in die Republieke grootliks van die Kaapkolonie verskil in die sin dat dit meestal vir Engels en teen Hollands gerig was en deur Engelstaliges aangespoor is. Volgens die diglossiese model het Hollands in die twee Boererepublieke die plek van H- variëteit en Engels die L-variëteit beklee. Die Afrikatale het glad nie ’n plek in die wetgewing gehad nie. In 1863 is ’n bepaling uitgevaardig wat in ’n sekere opsig as die eerste ‘skoolwet’ van die Vrystaat beskou kan word (Truter, 2004:18). Die bepaling het onder meer die beginsel van moedertaalonderrig onderskryf, maar het ook voorsiening gemaak vir tweetalige onderrig deur die studie van Engels aan te moedig. Van die ouers, onder andere die van Grey Kollege in Bloemfontein, was teen moedertaalonderwys gekant. As alternatief tot die staatskole, wat Hollands georiënteerd was, het hulle verkies om hul kinders na Engelse privaatskole te stuur. Omdat die vlak van onderrig in dié skole oor die algemeen beter as in die staatskole was, het die privaatskole redelik floreer in vergelyking met die kwynende staatskole (Truter, 2004:19). Hollands het, ondanks wetgewing ten gunste van moedertaalonderrig, steeds nie tot sy reg gekom nie. Dit was deels as gevolg van ouers wat Engelsonderrig beskou het as in die beste belang van hul kinders en deels as gevolg van die Vrystaatse regering se versuim om ’n ferm houding ten gunste van moedertaalonderrig in te neem. Uit die geledere van die voorstanders van Hollandse moedertaalonderrig is vertoë herhaaldelik tot die Volksraad gerig dat Hollands meer tot sy reg moet kom. Dit het tot die Onderwyswet van 1891 gelei wat moedertaalmedium tot Graad 4 verpligtend gemaak het en ook bepaal het dat minstens die helfte van die vakke daarna deur die medium van Hollands onderrig moes word. Kort voor die uitbreek van 137
- Page 99 and 100: Hoofstuk 3 Navorsingsontwerp en met
- Page 101 and 102: onderwerpe waaroor berig is, is ond
- Page 103 and 104: In hierdie ondersoek word ʼn litera
- Page 105 and 106: 3.3.1. Navorsingsprobleem en doelwi
- Page 107 and 108: taalbenaderings, soos deur beide am
- Page 109 and 110: taalbeplanning (benede-na-bo); dit
- Page 111 and 112: ʼn Dokumente-oorsig is een van die
- Page 113 and 114: inferences about the philosophical
- Page 115 and 116: inhoudsanalise as “dié primêre
- Page 117 and 118: Afrikaner, Argus, Beeld, Burger, Bu
- Page 119 and 120: (Patton,2002). Om konsepte of veran
- Page 121 and 122: 3.4.7. Kodering van tekste Kodering
- Page 123 and 124: gebeure te kodeer wat presies met d
- Page 125 and 126: Tabel 14: Onderliggende temas uit d
- Page 127 and 128: Hierdie analise het die volgende re
- Page 129 and 130: 5.2. Rekords wat inligting oor boik
- Page 131 and 132: verandering te bewerkstellig, gedoe
- Page 133 and 134: Tabel 16: Raamwerk waarbinne navors
- Page 135 and 136: Noord-Kaap en die Laerskool Mikro i
- Page 137 and 138: Hoofstuk 4 Taalaktivisme en taal in
- Page 139 and 140: dominante taal in die gemeenskap ge
- Page 141 and 142: gestuur het. Veeboere wat dieper in
- Page 143 and 144: Met die Britse oorname van Suid-Afr
- Page 145 and 146: van 1865. Die doel van hierdie wetg
- Page 147 and 148: (Molteno, 1984:53-55; Thomson, 1981
- Page 149: agt distrikskole en vier plaasskole
- Page 153 and 154: getree het, was dat alle kennisgewi
- Page 155 and 156: Op 6 Desember 1907 het die Transvaa
- Page 157 and 158: dus, volgens Truter (2004:34), verp
- Page 159 and 160: eywer het, in die Vrystaat en Trans
- Page 161 and 162: die mag in Engels (en tot ’n mate
- Page 163 and 164: nog ’n nuwe taalordonnansie gelei
- Page 165 and 166: leadership encouraged the developme
- Page 167 and 168: So is die beheer oor swart onderwys
- Page 169 and 170: In die laer primêre skoolkursus wa
- Page 171 and 172: eleid van aparte ontwikkeling was w
- Page 173 and 174: onderwys ingehou, wat later ook ’
- Page 175 and 176: amptelike erkenning van Afrikatale
- Page 177 and 178: toelatings- en taalbeleide, onafhan
- Page 179 and 180: Gesien teen die agtergrond van die
- Page 181 and 182: “The language policy of the new S
- Page 183 and 184: Onder een onderwysdepartement het l
- Page 185 and 186: gevoer en het dit veral om die erke
- Page 187 and 188: ontwikkel kan word oor hoe om in di
- Page 189 and 190: Grondwet, die Suid-Afrikaanse Skole
- Page 191 and 192: 5.2.2. Mediadekking Altesaam 90 gev
- Page 193 and 194: Verskeie rekords dui op die dekking
- Page 195 and 196: Litigasie as versetaksie word ook i
- Page 197 and 198: wens nie. Die veiligheid van Afrika
- Page 199 and 200: In die berig “Gryp nóú in oor m
Transvaalse Volksraad in Junie 1892 per spesiale besluit voorsiening gemaak vir skole<br />
wat nie die landstaal as voertaal wou gebruik nie. Hierdie skole kon wel subsidies kry,<br />
maar moes dan Hollands as vak tot die bevrediging van die superintendent onderrig.<br />
Voorts moes die leerders ook ’n Hollandse inspeksie slaag om tot die volgende standerd<br />
bevorder te word (Zietsman, 1992:13). As verdere reaksie teen die inperkende beleid het<br />
die Uitlanders in 1895 die Witwatersrand Council of Education gestig en privaatskole<br />
begin. Die regering het hierop gereageer deur Engelse staatskole te begin waar Hollands<br />
op ’n toevoegende basis vanaf die eerste jaar bygebring sou word, totdat dit vanaf die<br />
vierde jaar as voertaal gebruik moes word. Dit het egter nie aftrek onder die Uitlanders<br />
gekry nie, en meer Engelse privaatskole is gestig. Die ZAR se onderwysbeleid het ook<br />
onder kwaai kritiek van die opposisiepartye deurgeloop. Volgens Zietsman (1992:13-15)<br />
het die regering se harde beleid teenoor Engels ook van binne eie geledere teenstand<br />
gekry omdat sommige ZAR-burgers gevoel het dat dit vir die jeug belangrik was om<br />
Engels aan te leer, aangesien hulle gevoel het dat Engels reeds die taal in die sakewêreld<br />
en die mynbou was.<br />
In die Vrystaat het die Volksraad aanvanklik ’n akkommoderende stelsel oor taal<br />
gehandhaaf. Veral ouers in Bloemfontein het Engels as onderrigmedium verkies omdat<br />
hulle Engels as die taal van die sakewêreld beskou het. ’n Ordonnansie wat in 1863 by<br />
die Volksraad ingedien is, het vir moedertaalonderrig voorsiening gemaak. Die studie van<br />
Engels is sterk aangemoedig. Ds. John Brebner wat in 1874 as die inspekteur-generaal<br />
van onderwys aangestel is, was nie ’n oortuigde voorstander van Hollands as enigste<br />
voertaal in die onderwys nie. Hy het dus ’n stelsel voorgestel waarin beide Engels en<br />
Hollands as vakke aangebied moes word en enige van die twee tale as onderrigtaal<br />
gebruik kon word. Die meeste van die skole het toe Engels as onderrigtaal verkies.<br />
Afrikaanse ouers het hulle egter algaande teen hierdie denkrigting begin verset. In 1889<br />
het die Volksraad bepaal dat Hollands die voertaal in alle staatskole moes wees en dat die<br />
onderrig van Engels opsioneel sou wees. Die beleid is egter nie streng toegepas nie.<br />
136
Change language