DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...

(Molteno, 1984:53-55; Thomson, 1981:34). Onderwys in die land het dus nie slegs
gesegregeerd geword nie, maar kurrikulum-inhoud is ook so gestruktureer dat swart
mense slegs voorberei was om in die basiese arbeidsbehoeftes van die land te voorsien.
Hierdie tydperk, veral na die ontdekking van minerale in die land, word allerweë beskou
as die tydperk waarin die basis vir apartheidsonderwys gelê is. Die swart ouers wat wel
goedgesind teenoor onderwys was, se uitgangspunt was on aan hul kinders meer
geleenthede op ʼn beter toekoms te bied.
4.2.1.4. Republikeinse Tydperk (1834 – 1899/1902)
Ten spyte van Brittanje se vroeëre besluit om die kolonies in die binneland prys te gee,
het hernude imperiale belangstelling weer begin posvat. Dit het tot die Britse anneksasie
van Basoetoland in 1868 en van die ZAR in 1877 gelei. Die anneksasie is teengestaan en
die verset het uiteindelik tot die Anglo-Boereoorlog gelei. Na die oorlog het Transvaal
weer in 1881 in die hande van die Boere beland. Volgens Steyn (1995:99) is grootse
pogings na die Anglo-Boereoorlog aangewend om die onderwys en die staatsdiens
Hollands te hou.
Die verhollandsing van die staatsdiens het tot groot ontevredenheid onder die groeiende
Engelssprekende bevolking van Transvaal gelei. Dit was egter vir die Kruger-party
belangrik om Hollands ten alle koste te handhaaf en om Engels so ver as moontlik in die
onderwys en staatsdiens aan bande te lê. Wet no. 10 van 1888 het die gebruik van
Hollands in alle amptelike stukke van die ZAR verpligtend gemaak (Zietsman, 1992:16).
In 1890s het die griewe teen die verhollandsingsbeleid toegeneem. In 1895 het Charles
Leonard, namens die Transvaal National Union, ’n reeks griewe gepubliseer.
Uitlanderdrukgroepe het daarop voortgebou deur aan te dring dat Engels ʼn regmatige
plek in die howe en Volksraad moes inneem.
Die stryd in die ZAR het gevolge vir die ander kolonies gehad. Die Kaapse Afrikaners
sowel as die Vrystaters het sterker bewus geraak van hul bande met hul taalgenote in die
133