DIE ROL VAN TAALAKTIVISME BY DIE HERWAARDERING VAN ...

Dieselfde inperkende maatreëls het ook negatief op die slawe ingewerk. Die meeste van
hulle het minstens een van die Maleis-Polinisiese tale gepraat en was ook Portugees
magtig. Slawe kon nie in Portugees aangespreek word nie en hulle (slawe) moes dus
noodgedwonge ’n soort Nederlands aanleer. Dit was volgens Van der Merwe (1968:67)
die begin van die ontstaan van Afrikaans.
Benewens die taalverskuiwings by die Hottentotte en die slawegemeenskap, is
taalverskuiwings ook by ander groepe, naamlik die Franse en die Duitse immigrante
waargeneem. Om te verhoed dat die kolonie sy Nederlandse karakter verloor, is die
Franse immigrante tussen die reeds gevestigde Nederlandse boere gevestig. In opdrag van
die Here XVII het Simon van der Stel probeer om die Franse so gou as moontlik te
verhollands.
Gedurende die Hollandse bewind aan die Kaap (1652-1806) was daar slegs Hollandse
enkelmediumskole vir die Hollandse nedersetters, slawe, Hottentotte en Franse Hugenote
(Reinecke, in Rossouw, 1999). Kamwendo (2006:3) beskryf die tydperk as ’n fase van
Hollandse politieke en ekonomiese uitbreiding. Dit was vir die Blanke setlaars aan die
Kaap belangrik om die inheemse bevolking te kersten en te onderrig. Op 11 April 1658 is
die eerste skool in die Kaap geopen. Die skool is spesiaal vir die Hottentotte en die jong
slawe van die VOC gestig. Die doel van die skool was om Hottentotte en slawe Hollands
te leer praat (Mawasha, 1982:3). Die slawe was nie hiermee gediend nie en het gereeld
gevlug. Die skool moes uiteindelik sluit omdat, volgens Mawasha, die leerders nie
behoorlik Hollands kon praat nie en ook omdat die onderwysers nie die taal van die
leerders kon praat nie. In 1663 is die eerste skool vir die kinders van die nedersetting
gestig. Die skool is bygewoon deur Blanke-, slawe- en Hottentotkinders. In 1666 het die
Politieke Raad verslag gedoen dat die Hottentotkinders wat die skool bywoon, reeds
kennis van Hollands opgedoen het.
Die onderwystoestande het in die 18de eeu nie veel verbeter nie en pogings om dit te
verbeter was onsuksesvol. Daar is selfs gepoog om ’n Latynse skool te begin. Dit het
egter ook misluk omdat welgestelde ouers hul kinders vir verdere onderrig na Europa
126