Jaarverslag 2007 (1.66 MB) - Hakrinbank

De groep van de Hakrinbank N.V. was tijdens de
laatst gehouden Avondvierdaagse een opvallende
verschijning die veel lof oogstte door haar fraaie
verschijning en de happiness die zij uitstraalde.
Happiness, geluk, blijdschap, wordt door elk mens
op een andere manier beleefd, maar is
uiteindelijk bepalend voor zijn welzijn.
Ons jaarverslag heeft dit jaar als thema happiness,
omdat het gelukkig zijn van onze medewerkers
en onze klanten en het geluk en het welzijn van
de gemeenschap waarin wij werken, een belangrijke
doelstelling is van onze bankinstelling.
Many persons have a wrong idea of what
constitutes true happiness. It is not attained
through self-gratification but through fidelity to a
worthy purpose. Helen Keller

HAKRINBANK N.V.
MISSIE
De Hakrinbank biedt als innovatieve en dynamische instelling
haar klanten een integraal pakket van hoogwaardige financiële diensten aan.
Deskundige medewerkers leveren in teamverband
maatwerk voor maximale klanttevredenheid.
VISIE
Onze visie is om de geprefereerde aanbieder van financiële diensten in Suriname
te zijn door uitmuntende kwaliteit.
KERNWAARDEN
De Hakrinbank heeft vier kernwaarden gedefinieerd die richtinggevend zijn voor
de realisatie van de strategische doelen, de acties die deze ondersteunen en de
vertaling naar de organisatiestructuur, systemen en de waarden, normen en
gedragingen binnen de organisatie, te weten
Betrouwbaarheid
Service en klantgerichtheid
Teamwork
Kwaliteit
Deze kernwaarden die de Hakrinbank heeft gedefinieerd zijn verankerd in de
organisatiestructuur en cultuur en vormen de leidraad bij alle activiteiten van
onze bank. Ze maken duidelijk waar het concern voor staat en dienen
als toetssteen voor haar handelen.

MANAGEMENTTEAM
Van links naar rechts: H. Liu Hung Chung, onderdirecteur Operations,
drs. J. Bousaid, algemeen directeur, mr. M. Tjon A Ten, directeur Operations en
drs. G. Raghoenathsingh, onderdirecteur Finance.

INHOUDSOPGAVE
Missie, Visie en Kernwaarden 3
Organigram 4
Functieverdeling 5
Vijf jaar geconsolideerde kerncijfers 6
Bericht van de Raad van Commissarissen 8
Verslag van de Directie 11
Inleiding 11
Economische ontwikkelingen in 2007 13
Het bedrijf van de bank 29
Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V. 43
De financiële ontwikkeling van de bank 44
Accountantsverklaring 51
Jaarrekening 2007 53
Geconsolideerde balans per 31 december 2007 vóór winstverdeling 54
Geconsolideerde balans per 31 december 2007 ná winstverdeling 55
Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2007 56
Vennootschappelijke balans per 31 december 2007 vóór winstverdeling 57
Vennootschappelijke balans per 31 december 2007 ná winstverdeling 58
Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over 2007 59
Toelichting op de jaarrekening 60
Overige gegevens 66
Curricula vitae en nevenfuncties van leden van de Raad van Commissarissen
en Directie Hakrinbank 66
Adressenlijst 69
Suriname: macro-economische kerndata 70
3

ORGANIGRAM HAKRINBANK N.V.
Algemeen Directeur
Directeur
Operations
Onderdirecteur
Operations
Onderdirecteur
Finance
Human Resources &
General Affairs
Internal Audit
Credits
Insurance
Nationale Trust &
Financierings Mij. N.V.
Credit Administration
Affiliates (Credits)
Foreign Transfers
Marketing &
Public Relations
Compliance & Legal
Administration &
Management
Information
(Accounting)
Administration &
Management
Information (Financial
Controlling)
Treasury &
Securities
Risk
Management
Information &
Communication
Technology
Domestic
Cash
Affiliates
(Operations)
Maintenance
& Technical
Support
4

FUNCTIEVERDELING
RAAD VAN COMMISSARISSEN
Mr. A.K.R. Shyamnarain
Ir. R.A. Mac Donald
Drs. H.B. Abrahams
G. Lie Sem-Nawikromo
H.R. Ramdhani
Drs. M.M. Sandvliet, M.Sc.
Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin
- President
- Vice President
DIRECTIE
Drs. J.D. Bousaid
Mr. M.M Tjon A Ten
- Algemeen Directeur
- Directeur Operations
ONDERDIRECTEUREN
H.S.K. Liu Hung Chung
- Operations
Drs. G.M. Raghoenathsingh MBA - Finance
Mevr. Mr. M.M. Tjon A Ten
Human Resources &
General Affairs
Mr. M. Naarendorp, Hoofd
Drs. I. Lo Fo Sang
Insurance
R. Tjon A Kon, Hoofd
Credit Administration
Drs. I. Loenersloot, Hoofd
Compliance & Legal
Mr. M. Schaap
Maintenance & Technical
Support
R. Tjokro, Hoofd
Foreign Transfers
L. Karg, Wnd. Hoofd
Information & Communication
Technolog y
T. Sanches, Hoofd
Ing. R. Mahabier
A. Semoedi
Ing. T. Csaba
Domestic
M.Tjon, Hoofd
Cash
A. Budel-Samiran, Hoofd
Affiliates
Branchmanagers
- Tourtonne
Drs. V. Ramtahalsing
- Nieuwe Haven
Drs. N. Elshot-Chelius
- Latour
R. Wimpel
Drs. J.D. Bousaid
Credits
Drs. S. Jadoenathmisier, coördinator
Account Managers
C. Halfhide-Chou
Drs. S. Kisoensing-Jhauw
L. Venloo
Ir.P.Quintius
E. Frangie M.Sc.
Treasury & Securities
Drs. P. Tjon Kiem Sang, Hoofd
Drs. R. Amirkhan
Nationale Trust &
Financierings Mij. N.V.
H. Vijzelman, Hoofd
Drs. R. Sitaram, Onderhoofd
G. Jong M.Sc.
Administration & Management
Information
R. Liesdek, Accounting
Drs. R. Sheorajpanday, Fin. controlling
Internal Audit
B. Jewbali, Hoofd
Risk Management
(vacant)
Marketing & Public Relations
Drs. N. Elliot M.Sc.
Affiliates
Branchmanagers
- Nickerie
R. Mangala, Hoofd
A. Anandbahadoer, Onderhoofd
- Tamanredjo
S. Resomardono
- Flora
Drs. R. Mohamatsaid
5

VIJF JAAR GECONSOLIDEERDE KERNCIJFERS
(in duizenden SRD)
2007 2006 2005 2004 2003
Balans
Liquide middelen 120.230,2 104.159,4 97.240,7 104.589,0 68.977,0
Klanten 431.991,8 306.449,0 229.730,0 161.942,5 95.350,4
Overige activa 243.530,7 195.854,6 144.708,6 133.074,3 87.195,8
Totaal activa 795.752,7 606.463,0 471.679,3 399.605,8 251.523,2
Spaargelden 328.758,9 238.981,7 185.265,1 121.691,3 81.220,0
Andere toevertrouwde middelen 423.688,4 334.243,6 265.183,5 262.371,4 158.331,4
Eigen vermogen 43.305,4 33.237,7 21.230,7 15.543,1 11.971,8
Totaal passiva 795.752,7 606.463,0 471.679,3 399.605,8 251.523,2
Resultaten
Bedrijfsopbrengsten 55.123,8 49.236,5 36.659,5 27.500,6 22.012,8
Operationele bedrijfslasten 29.983,5 27.848,8 21.690,5 17.405,2 13.989,0
Voorziening kredietrisico's 1.242,6 1.439,3 1.725,9 1.515,9 1.240,7
Bedrijfsresultaat vóór belastingen 23.897,7 19.948,4 13.243,1 8.579,5 6.783,1
Belastingen 8.603,2 7.181,4 4.767,5 3.088,5 3.120,2
Nettoresultaat 15.294,5 12.767,0 8.475,6 5.491,0 3.662,9
Dividend in contanten 5.122,7 4.657,0 2.731,8 1.862,8 1.076,9
Dividend in aandelen - - - - 11,6
Ratio’s (in %)
Efficiencyratio 54 56 59 63 64
Return on average equity 40,0 46,9 46,1 39,9 40,2
Return on average assets 2,18 2,37 1,95 1,69 1,69
Capital ratio 5,44 5,48 4,50 3,89 4,76
BIS ratio 10,56 11,31 10,01 10,19 11,68
Gegevens van aandelen*)
Aantal uitstaande aandelen 465.696 465.696 465.696 465.696 465.696
Nettowinst per aandeel 32,84 27,41 18,20 11,79
1)
9,43
Dividendbedrag per aandeel 11,00 10,00 6,07 4,00
3)
2,80
Dividend (in %) 7.333,33 6.666,67 3.910,67 2.666,68
2)
1.850,00
Uitkeringspercentage 33,49 36,48 32,23 33,92
2)
29,40
Intrinsieke waarde (zichtbare) 92,99 71,37 45,59 33,38 25,71
Beurskoers per aandeel 150,00 136,00 124,00 106,00 79,20
Marktkapitalisatie (x SRD 1.000) 69.854 63.335 57.746 49.364 36.883
Aantal medewerkers 252 254 247 238 235
Aantal kantoren 7 7 7 7 7
*) x SRD 1; voor vergelijkingsdoeleinden zijn de bedragen herleid en gebaseerd op 1 aandeel van nominaal SRD 0,15
1) berekend over aantal aandelen voor stockdividend
2) exclusief aandelen uit agioreserve
3) inclusief aandelen uit agio van SRD 0,0015
6

RAAD VAN COMMISSARISSEN
Kloksgewijs van links voor:
H. Ramdhani, drs. M. Sandvliet M. Sc., ir. R. Mac Donald, vice president-commissaris, drs. J. Tjang-A-Sjin,
mr. R. Shyamnarain, president-commissaris, G. Lie Sem-Nawikromo en drs. H. Abrahams.
7

BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN
-
Aan de aandeelhouders
Met genoegen doen wij u hierbij verslag van onze
werkzaamheden in het boekjaar 2007, waarin ook
de werkzaamheden van onze Auditcommissie en
Remuneratie en Benoemingscommissie aan de orde
komen. Voorts treft u hierin ons pre-advies ten aanzien
van het vaststellen van de jaarrekening en het
voorstel inzake de winstverdeling.
Werkzaamheden van de Raad van
Commissarissen
In 2007 is de Raad 12 keer in een reguliere vergadering
bijeen geweest en 15 keer in een buitengewone
vergadering. De reguliere vergaderingen vinden
maandelijks plaats en worden plenair met de Directie
gehouden, terwijl de buitengewone vergaderingen
afhankelijk zijn van de te bespreken onderwerpen en
over het algemeen alleen voor leden van de Raad zijn
bestemd. Onze werkzaamheden hadden voornamelijk
betrekking op de resultaten en de strategie van de
vennootschap. Bespreking en beoordeling van de
periodiek door de Directie aan de Raad gepresenteerde
realisatiecijfers en goedkeuring van de Beleidsnota
2008 met de daarbij behorende Exploitatie- en
Investeringsbegroting 2008 maakten hiervan deel
uit. Daarnaast stonden de Corporate Governance,
het Risk Management, het participeren van de Raad
in de voorbereiding van een Strategisch Plan voor de
beleidsperiode 2008-2010 en een aantal andere
onderwerpen op onze agenda. Op enkele hiervan
wordt in het volgende nader ingegaan.
Corporate Governance
De vennootschap streeft ernaar om de aandeelhouders
en andere stakeholders steeds tijdig en adequaat
te informeren over relevante ontwikkelingen
in haar bedrijfsvoering. Eind augustus 2007 heeft de
vennootschap voor de eerste keer haar door de
externe accountant beoordeelde halfjaarcijfers gepubliceerd.
Ook het houden van onze jaarvergadering
op een zo kort mogelijke termijn na het verstrijken
van het betreffende boekjaar past in dit streven. In
dit verband heeft de vennootschap ook voorzieningen
getroffen, die het mogelijk maakten dat de aandeelhouders
vooraf hebben kunnen beschikken over
de relevante stukken, die betrekking hebben op de
op deze algemene vergadering van aandeelhouders
houders te behandelen onderwerpen. De Raad heeft
met grote belangstelling de ontwikkelingen met
betrekking tot de internationale kredietcrisis
gevolgd. Ofschoon directe nadelige gevolgen hiervan
goeddeels aan ons zijn voorbij gegaan, ziet de
Raad toch voldoende aanleiding om samen met de
Directie na te gaan of de bestaande interne procedures
op het gebied van Risk Management in dit verband
adequaat genoeg zijn. Het lid drs. M. Sandvliet
M.Sc. van de Auditcommissie heeft namens de Raad
in juni 2007 in St. Lucia deelgenomen aan de jaarvergadering
van de Caribbean Association of Audit
Committee Members (CAACM). Rond deze jaarvergadering
vond ook een conferentie plaats met als
centraal thema het maximaliseren van excellence in
Corporate Governance. De Raad bestudeert de uitkomst
van deze conferentie en gaat na hoe het
Corporate Governance beleid van de vennootschap
met de daaruit verkregen inzichten kan worden verrijkt.
Voorzover niet reeds apart in dit verslag
besproken, zijn de werkzaamheden van de Raad
voor het overige in overeenstemming met hetgeen
terzake in de Corporate Governance Code van de
vennootschap is voorgeschreven.
Werkzaamheden in relatie met de Directie
De Raad is in 2007, op grond van het terzake uitgebrachte
advies van externe consultants, voortgegaan
met de voorbereiding van het invoeren van
een systeem van performance management voor de
Directie. Gezien de complexiteit van de materie en de
nauwgezetheid, die bij de voorbereiding van de
invoering van het een en ander is vereist, heeft de
Raad deze werkzaamheden nog niet kunnen afronden.
Het is ons streven om in het boekjaar 2008 terzake
tot een definitief besluit te komen. Conform
onze toezegging op de jaarvergadering 2006, doen
wij op deze jaarvergadering aan u een voordracht
met betrekking tot de invulling van de functie van
Financieel Directeur (Chief Financial Officer), binnen
de Raad van Bestuur van de Bank. Wij stellen u
voor drs. G.M. Raghoenatsingh MBA met ingang
van 1 juli 2008 in die functie te benoemen. Ons voorstel
is als apart onderwerp op de agenda opgenomen.
Werkzaamheden van de Auditcommissie
De Auditcommissie heeft zich gedurende het boek-
8

Jaarrekening en voorstel winstverdeling
De Raad biedt u hierbij de jaarrekening van onze
vennootschap aan over het boekjaar 2007. Deze
jaarrekening bestaat uit de vennootschappelijke
balans per 31 december 2007, de vennootschappelijke
winst- en verliesrekening over 2007, de geconsolideerde
balans per 31 december 2007, de geconjaar
voortdurend bezig gehouden met de financiële
ontwikkelingen binnen de bank, zoals die tot uitdrukking
kwamen in de Exploitatie- en Investeringsbegroting
2007, de maandelijkse realisatiegegevens
en rapportages van de Administration &
Management Information (AMI) department en de
interne en externe accountant. Met de Directie is er
regelmatig overleg geweest over onder meer de door
de externe accountant opgestelde jaarstukken en
over diverse onderwerpen, die in de management
letter over het boekjaar 2006 door hem aan de orde
zijn gesteld. Ook de door tussenkomst van de
Directie ontvangen rapportages van AMI en de Risk
Management Department (RMD) zijn daarbij
onderwerp van bespreking geweest. Voorts is de
Commissie in dit verslagjaar nauw betrokken bij de
implementatie en het monitoren van het door de
Directie ingezette beleid gericht op kostenbeheersing
en efficiencyverbetering. De Commissie heeft
de beoordeelde halfjaarcijfers en gecontroleerde
jaarcijfers besproken met de externe accountant en
heeft samen met hem een traject uitgezet voor het
vervroegen van het tijdstip waarop het accountantsrapport
wordt uitgebracht. Dit past in het streven
om stakeholders zo vroeg mogelijk te kunnen voorzien
van de financiële gegevens van de vennootschap.
Het lid drs. M. Sandvliet M.Sc. heeft in juni
2007 deelgenomen aan de jaarvergadering van de
Caribbean Association of Audit Committee Members
(CAACM), die op Saint Lucia werd gehouden.
Voorafgaand aan de jaarvergadering participeerde
hij in een pre-conference training over het nut, de
rol en de verantwoordelijkheden van audit committees,
alsmede in een conferentie rond het thema
“Maximalisatie van excellence in Corporate
Governance”. De Audit-commissie heeft steeds in
de reguliere vergaderingen van de Raad verslag
gedaan van zijn werkzaamheden.
Werkzaamheden van de Remuneratie en
Benoemingscommissie
De Remuneratie- en Benoemingscommissie heeft in
2007 verder gewerkt aan de implementatie van de
door de Raad goedgekeurde aanpassingen van de
pensioenregeling voor respectievelijk de Directie en
enkele gewezen directieleden en een bijstelling van
de beloning van de Directie. Zij heeft zich ook
beziggehouden met de verdere voorbereiding van
de invoering van het in ons vorig verslag aangekondigde
systeem van performance management
voor de Directie. Wij verwijzen gaarne naar hetgeen
terzake onder “Werkzaamheden in relatie tot de
Directie” is opgenomen. Voorts heeft de Commissie
gewerkt aan het voorstel voor benoeming van
drs. G.M. Raghoenathsingh MBA tot Chief Financial
Officer (CFO). Ook hiervoor verwijzen wij graag
naar hetgeen hierboven in dit verslag is opgenomen.
De Commissie heeft steeds in de reguliere vergaderingen
van de Raad verslag gedaan van zijn werkzaamheden.
Onafhankelijkheid en samenstelling van de Raad
Naar het oordeel van de Raad voldoen alle commissarissen
aan de vereisten van onafhankelijkheid in
de zin van de Corporate Governance Code van
Hakrinbank N.V. Elders in dit jaarverslag zijn de
persoonsgegevens en de nevenfuncties van de leden
van de Raad opgenomen. Op eigen verzoek treedt
Ir. R.A. Mac Donald terug als vice president-commissaris,
maar blijft wel deel uitmaken van de Raad.
De Raad bedankt hem voor zijn bijdrage in de functie
van vice president-commissaris en heeft besloten
om drs. H.B. Abrahams met ingang van 1 mei 2008
als vice president-commissaris aan te wijzen. In
2007 hebben zich verder geen mutaties voorgedaan
in de samenstelling van de Raad, die onveranderd
uit zeven leden bestaat.Volgens rooster zijn de commissarissen
mevrouw G. Lie-Sem-Nawikromo en de
heren drs M. Sandvliet M.Sc. en H.R. Ramdhani aan
de beurt om af te treden. Zij stellen zich ter beschikking
om te worden herbenoemd. Wij bevelen hun
herbenoeming aan.
Honorarium van de leden van de Raad
In ons vorig verslag hebben wij u meegedeeld dat de
Raad zich heeft beraden over een voorstel voor herziening
van het honorarium voor leden van de
Raad. Het algemeen uitgangspunt daarbij is geweest
dat de leden adequaat dienen te worden gecompenseerd
voor de door hen verrichte werkzaamheden.
Uitgaande van de daarbij gegeven motivering is
toen ook besloten het honorarium te brengen op
een niveau, waarin de verhouding tussen honorarium,
verantwoordelijkheid, relevante expertise en
het tijdsbeslag van de verrichte werkzaamheden
voldoende tot uitdrukking komen. Het door de
Raad terzake uitgewerkt voorstel voor het boekjaar
2008 is apart op de agenda opgenomen.
9

solideerde winst- en verliesrekening over 2007 en de
toelichtingen daarop. Het boekjaar van de vennootschap
loopt gelijk met het kalenderjaar. Conform
het bepaalde in onze statuten hebben wij de jaarrekening
door de externe accountant doen onderzoeken.
Zijn terzake gegeven goedkeurende verklaring
is bijgevoegd.
Het bedrijfsresultaat is in hoofdzaak de uitkomst
van de in de Beleidsnota 2007 opgenomen strategische
doelstellingen en het op grond daarvan vastgestelde
beleid, dat door de Directie is uitgevoerd.
Ook dit jaar is het bedrijfsresultaat mede beïnvloed
door de voortgaande positieve ontwikkelingen in de
macro-economische omgeving in Suriname. De
toenemende concurrentie op de lokale markt voor
financiële produkten heeft daarop echter ook een
matigende invloed gehad. Hoewel deze nog geen
meetbare directe nadelige gevolgen op het bedrijfsresultaat
heeft gehad, manifesteren zich verder sinds
geruime tijd ook enkele internationale ontwikkelingen,
die zowel voor de Raad en de Directie, als voor
de beleidsmakers en andere stakeholders op sociaaleconomisch
gebied, een punt van voortdurende
aandacht vormen. Wij hebben hierbij met name het
oog op de verslechterende positie van de US Dollar
ten opzichte van de EURO, de toenemende prijzen
voor aardolie en andere grondstoffen op de wereldmarkt,
de kredietcrisis op de internationale financiële
markten en de steeds duidelijker wordende
tekenen van een op handen zijnde internationale
recessie. Hoge wereldmarktprijzen voor aardolieprodukten,
voedsel en EURO gerelateerde goederen
en diensten, houden in sommige gevallen, naast de
aantrekkelijke kant van meer opbrengsten voor
onze grondstoffen, ook het gevaar in dat daarmee
door import de inflatie in Suriname wordt aangewakkerd.
Toename van de inflatie zal ongetwijfeld
een zeer nadelige invloed hebben op de economische
bedrijvigheid in het land en dus ook op de
resultaatontwikkeling van onze vennootschap. Onze
beleidmakers en alle andere actoren op sociaaleconomisch
gebied zullen daarom al hun inzicht en
wijsheid moeten aanspreken bij het treffen van
maatregelen gericht op het neutraliseren van de
nadelige effecten, die onze nationale economie van
deze internationale ontwikkelingen zou kunnen
ondervinden.
De winst vóór belastingen bedraagt SRD 23,90 miljoen.
Na aftrek van belastingen resteert een nettowinst
van SRD 15,29 miljoen. Wij stellen voor om
van de nettowinst SRD 5,12 miljoen te bestemmen
voor uitkering aan de aandeelhouders en SRD 10,17
miljoen toe te voegen aan de Algemene Reserve.
Het dividend per aandeel van nominaal SRD 0,15
kan op grond van het voorgaande worden vastgesteld
op SRD 11. Hiervan is in september 2007 per
aandeel reeds SRD 3 als interimdividend uitgekeerd,
hetgeen resulteert in een slotdividend van SRD 8 per
aandeel van nominaal SRD 0,15. Het uit te keren
dividend komt overeen met 33,5% van de nettowinst
en correspondeert met een dividendpercentage
van 7.333,33%.
Wij adviseren u deze jaarrekening vast te stellen en
daarmee décharge te verlenen aan de Directie voor
het door haar in het boekjaar uitgeoefende bestuur
en aan de Raad van Commissarissen voor het daarop
gehouden toezicht. Voorts geven wij u in overweging
het voorstel inzake de winstverdeling goed te keuren.
Dank voor het goede resultaat
De Raad bedankt de Directie voor de wijze waarop zij
de belangen van onze vennootschap in het afgelopen
boekjaar heeft behartigd en in het bijzonder voor haar
inspanningen en strategische keuzes, die hebben
geleid tot het goede bedrijfsresultaat. Wij bedanken
verder de staf en de overige medewerkers voor hun
individuele bijdragen aan een succesvol jaar voor
onze vennootschap en erkennen tevens dat zij een niet
te ontberen ondersteuning zijn geweest voor het
bereiken van de gestelde doelstellingen. Voorts
bedanken wij de cliënten en andere relaties voor het in
Hakrinbank N.V. gestelde vertrouwen, dat een goede
basis bleek voor wederzijds voordeel. En last but not
least bedanken wij u, onze aandeelhouders, voor de
ondersteuning die wij van u in ons werk genieten.
Als organisatie putten wij hieruit inspiratie om voortdurend
te streven naar excellence in alles wat wij doen.
Paramaribo, 15 april 2008
Raad Van Commissarissen
Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris
Ir. R.A. Mac Donald - Vice President-Commissaris
Drs. H.B. Abrahams
G. Lie Sem-Nawikromo
H.R. Ramdhani
Drs. M.M. Sandvliet M.Sc.
Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin
10

VERSLAG VAN DE DIRECTIE
Aan de aandeelhouders
Met genoegen kunnen wij U rapporteren dat onze
bankinstelling in het boekjaar 2007, wederom goede
bedrijfsresultaten heeft gerealiseerd. Deze zijn het
resultaat van de stimulerende macro-economische
omgeving en het door de directie gevoerde beleid en
kwamen tot stand in een klimaat van toenemende
concurrentie binnen de financiële sector, waarbij
steeds meer het prijswapen wordt ingezet.
Het geconsolideerd balanstotaal steeg met ruim 31%
tot bijna SRD 800 miljoen en de winst vóór belastingen
nam met 20% toe tot SRD 23,9 miljoen. Deze
groeipercentages liggen iets boven onze eigen projecties,
welke steeds aan het begin van het jaar
worden opgemaakt.
De belangrijkste performance ratio's van onze bank
bleven op een goed niveau. De return on assets
bedroeg 2,18% en de return on equity kwam uit op
40,0%. De efficiencyratio verbeterde van 56% naar
54% en de non-performing ratio kredieten kwam
iets boven de 1,6% te liggen. Aangezien het tempo
van de efficiencyverbetering omhoog moet, werd
medio 2007 een speciale multi-disciplinaire commissie
“Verhoging bedrijfsefficiency en aanscherping
kostenbeheer” ingesteld onder leiding van de
Chief Operations Officer. Deze commissie heeft
inmiddels een inventarisatie gepleegd en concrete
voorstellen uitgewerkt, waarvan enkele in uitvoering
zijn genomen.
De belangrijkste macro-economische grootheden
lieten in 2007 een positief beeld zien, hetgeen gunstig
doorwerkte op het consumenten- en producentenvertrouwen.
Onze bank heeft hiervan mogen profiteren
via een duidelijk toegenomen business-volume.
Zo groeiden de vorderingen op klanten met 41%
hetgeen boven onze verwachting was. Zowel het consumentenkrediet
alsook de bedrijfsleningen leverden
hieraan een bijdrage.
Onze positie op de vreemde valutamarkt is in 2007
verbeterd en ons businessvolume steeg. Van tijd tot
tijd waren er wel spanningen tussen vraag en aanbod
op de markt waarneembaar, die echter goed konden
worden geredresseerd, mede door ondersteuning
van de Centrale Bank van Suriname.
Het door de directie gevoerde bedrijfsbeleid heeft in
het verslagjaar vruchten afgeworpen. De belangrijkste
bedrijfsdoelstellingen in 2007 waren duurzame
groei, verbetering van de rentabiliteit, aanscherping
van het balansbeheer, verhoging van de efficiency,
versterking van het risicomanagement evenals het
customerrelations management. Andere doelstellingen
waren verhoging van het niveau van employeesatisfactie
en social corporate citizenship. Deze doelstellingen
zijn goeddeels gerealiseerd.
Onze dochteronderneming, de Nationale Trust- en
Financierings Maatschappij N.V., die op 1 juli haar
40-jarig bestaan herdacht, heeft een goed boekjaar
afgesloten. Het balanstotaal groeide met 42%, terwijl
de winst vóór belastingen met 23% toenam. Het
balanstotaal overschreed in de loop van het jaar de
SRD 100 miljoen, hetgeen als een bijzondere mijlpaal
kan worden beschouwd. De groeicijfers liggen
boven het budget van 2007.
De koers van het aandeel “Hakrinbank N.V.”steeg op
de Surinaamse Effectenbeurs met ruim 10% tot
SRD 150 per ultimo 2007. Het uit te keren dividend
over het boekjaar 2007 beloopt SRD 11 per aandeel
van nominaal SRD 0,15. Er is reeds interimdividend
uitgekeerd in september 2007 van SRD 3 per aandeel.
De totale dividenduitkering van SRD 11 correspondeert
met een dividendpercentage van 7.333 en
een dividend pay-out ratio van 33,5%. Dit levert een
aantrekkelijk rendement op voor onze aandeelhouders
en een gunstige koers/winst verhouding.
In het vervolg van dit verslag wordt uitgebreid ingegaan
op de economische ontwikkelingen in het jaar
2007, welke van belang zijn voor de performance van
ons bedrijf. Dit verslag is uitgebreider dan gebruikelijk
in de bancaire sector.
De reden hiervoor is dat vanwege de beperkte beschikbaarheid
van en toegankelijkheid tot actuele
statistische informatie voor grote delen van de
samenleving, is besloten in ons jaarverslag hieraan
extra aandacht te besteden.
Vervolgens komen ontwikkelingen binnen onze
bank en dochteronderneming, de Nationale Trusten
Financierings Maatschappij, aan de orde.
In het laatste gedeelte wordt de financiële ontwikkeling
van onze instelling belicht en het winstverdelingsvoorstel
behandeld.
11

De Hakrinbank N.V. heeft zich gecommitteerd aan het helpen
van kleine en middelgrote ondernemingen.Als jonge, succesvolle
ondernemer heeft Bernadette Agbulos gebruik gemaakt van
het integraal pakket van hoogwaardige financiële diensten van
de Hakrinbank N.V., waardoor zij haar eigen fitnesscentrum
B-Fit in snel tempo heeft kunnen opzetten.
A business is successful to the extent that it provides a product or
service that contributes to happiness in all of its forms.
Mihaly Csikszentmihalyi

Economische ontwikkelingen in 2007
De economie van Suriname blijft zich bevredigend
ontwikkelen. De diverse macro-economische variabelen
laten een gunstig beeld zien. Zo is volgens
voorlopige schattingen van het Planbureau het
Bruto Binnenlands Product (gecorrigeerd voor
prijsstijgingen) met 5,3% gegroeid.
Sedert 2002 is het BBP met gemiddeld 5,6% per jaar
gestegen. De groei wordt gedragen door een hausse
op de voor Suriname relevante grondstoffenmarkten
en een deels hiermee samenhangend hoog consumptie-
en investeringsniveau. Deze factoren hebben een
positieve uitwerking op de overheidsfinanciën, de
monetaire en financiële ontwikkelingen, alsook op
de gang van zaken in de diverse bedrijfstakken.
Problematisch is echter dat het inflatietempo nog te
hoog is, hetgeen risico's in zich bergt ten aanzien van
voortzetting van de aangeduide ontwikkelingen. In
dit hoofdstuk wordt op een en ander nader ingegaan.
Overheidsfinanciën
Het geschetste gunstige beeld weerspiegelt zich in
de omstandigheid dat - evenals in de voorgaande
4 jaren - de realisatiegegevens inzake de overheidsfinanciën
op kasbasis veel beter zijn uitgevallen dan
de door De Nationale Assemblee goedgekeurde
begroting voor het dienstjaar 2007, welke hieronder
is weergegeven.
De ontvangsten op de Gewone Dienst bedroegen
SRD 1.828,2 miljoen, SRD 244 miljoen of 15,3%
hoger dan begroot.
Realisatie Begroting Realisatie
2006 2007 2007
Directe belastingen 591,8 603,2 737,6
Indirecte belastingen 653,8 649,9 731,5
Niet-belastingmiddelen 334,7 331,1 359,1
Totale ontvangsten 1.580,3 1.584,2 1.828,2
De uitgaven op de Gewone Dienst bedroegen
SRD 1.656,8 miljoen, een overschrijding van
SRD 28 miljoen (1,7%) van de begroting.
De lopende uitgaven zagen er (in miljoenen SRD)
als volgt uit:
Realisatie Begroting Realisatie
2006 2007 2007
Lonen en salarissen 603,0 737,4 692,4
Goederen en diensten 286,9 432,4 411,0
Subsidies/overheidsbijdragen
338,8 387,9 458,9
Intrest staatsschuld 101,7 71,1 94,5
Totaal lopende uitgaven 1.330,4 1.628,8 1.656,8
Ontwerpbegroting dienstjaar 2007 (x SRD 1 miljoen)*)
Omschrijving Uitgaven Ontvangsten Verschil in % BBP
Gewone dienst 1.628,8 1.584,2 -44,6 -0,8
Kapitaalsdienst 534,1 252,3 -281,8 -4,8
Totaal Gewone en Kapitaalsdienst 2.162,9 1.836,5 -326,4 -5,6
*) Bron: Financiële Nota 2007
De betere uitkomst moet vooral worden toegeschreven
aan meevallers in de belastingontvangsten en
dividenduitkeringen van staatsbedrijven (m.n.
Staatsolie N.V.) en aan lagere dan begrote kapitaalsuitgaven.
Het overschot op de totale begroting
bedraagt SRD 238,6 miljoen, zijnde ongeveer 3,5%
van het Bruto Binnenlands Product.
De lonen en salarissen stegen in 2007 met ongeveer
15%; iets minder dan begroot. Uitgaven in verband
met materiële aanschaffingen en diensten stegen met
43%. Opvallend is de sterke stijging van subsidies en
overheidsbijdragen met meer dan 35% tot SRD 458,9
miljoen. Deze uitgaven maken ruim 28% van de
lopende overheidsuitgaven uit, hetgeen erg hoog is.
13

Het overschot op de Gewone Dienst bedroeg
SRD 171,4 miljoen. Mede door tekortschietende
uitvoeringscapaciteit waren de gerealiseerde kapitaaluitgaven
van SRD 247,8 miljoen substantieel
lager dan begroot.
De meevallers aan zowel de inkomsten- als uitgavenzijde
leidden ertoe dat op de totale begroting een
overschot werd gerealiseerd van SRD 238,6 miljoen,
zijnde circa 3,5% van het geschatte BBP, in plaats van
het gebudgetteerd tekort van SRD 326,4 miljoen.
De structuur van de overheidsfinanciën bleef niettemin
zwak mede vanwege het hoge aandeel van de
lopende uitgaven in het totaal. Hierdoor vormen de
overheidsfinanciën een risico voor de economische
stabiliteit op langere termijn. Het is dan ook jammer
dat er nauwelijks stappen vooruit zijn gezet op het
gebied van Public Sector Reform, terwijl de condities
daarvoor juist gunstig zijn. De groeivooruitzichten
zijn immers goed en er kunnen diverse
financieringsbronnen voor dit doel worden aangeboord.
De tijd is rijp om bedoelde hervorming nu
eindelijk ter hand te nemen.
Een lichtpunt is de aankondiging van de regering
om in 2008 te starten met de vorming van een stabilisatiefonds,
dat als doel heeft het effect van conjuncturele
schommelingen te verminderen, alsook
bij te dragen tot financiering van hervormingsplannen.
Waarschijnlijk zal het fonds gevoed worden
met dividenduitkeringen van o.a Staatsolie N.V. en
staatsinkomsten uit de bauxiet- en goudsector.
Staatsschuld
Door het gerealiseerde overschot is de overheid in
staat geweest haar uitstaande schuld aanzienlijk
terug te brengen. Onderstaand overzicht geeft aan
dat zowel de binnenlandse- als buitenlandse schuld
hebben bijgedragen tot deze daling. Bij de beoordeling
moet rekening gehouden worden met het feit
dat de definitie van staatsschuld zoals vastgelegd in
Aan het einde van
Soort crediteur 2007*) 2006 2005
Binnenlandse schuld naar crediteur (x SRD 1000)
Schulden aan de Centrale Bank van Suriname 302.598 326.007 412.760
Schulden aan het bankwezen 151.204 206.395 198.710
Schulden aan particulieren 136.591 121.036 83.748
Totaal binnenlandse schuld 590.392 653.438 695.218
Overheidsgaranties 22.717 19.540 18.473
Gecommitteerde leningen + garanties 54.441 61.966 90.442
Totale binnenlandse schuld inclusief Overheidsgaranties
en Gecommitteerde leningen + garanties 667.550 734.944 804.133
Buitenlandse schuld naar crediteur (x USD 1000)
Multilaterale crediteuren 70.437 63.672 54.768
Bilaterale crediteuren 225.334 319.804 317.053
Commerciële crediteuren 0 5.078 15.744
Totaal buitenlandse schuld 295.771 388.554 387.565
Overheidsgaranties 19.873 0 2.294
Gecommitteerde leningen 86.102 101.934 96.557
Totale buitenlandse schuld inclusief Overheidsgaranties
en Gecommitteerde leningen 401.746 490.488 486.415
*) voorlopige cijfers
Bron: Bureau voor de Staatsschuld
14

de Wet op de Staatsschuld afwijkt van die welke
internationaal gangbaar is. Volgens de Surinaamse
definitie worden de nog niet opgenomen bedragen
van afgesloten leningen en de niet afgeroepen staatsgaranties
wél gerekend tot de staatsschuld, terwijl
dat internationaal niet gebruikelijk is. Tegen deze
achtergrond is het gewenst de definiëring in de Wet
op de Staatsschuld opnieuw te bezien, omdat
deze leidt tot overschatting van de actuele schuld.
Per 31 december 2007 bedroeg deze overschatting
SRD 77,2 miljoen bij de binnenlandse en USD 106
miljoen bij de buitenlandse staatsschuld.
Zowel de binnenlandse als de buitenlandse staatsschuld
vertoonden in het verslagjaar een aanzienlijke
daling. De totale binnenlandse schuld nam af met
SRD 67,4 miljoen tot SRD 667,6 miljoen als gevolg
van de aflossing van schatkistpapier in bezit van commerciële
banken en van voorschotten van de Centrale
Bank van Suriname. De aflossingen vonden plaats
vanwege de verbeterde financiële positie van de Staat.
Per saldo daalde de buitenlandse schuld van Suriname
aanzienlijk en wel met bijna USD 89 miljoen. De
commerciële crediteuren werden geheel afbetaald en
met de pariteitsmiddelen uit de Nederlandse ontwikkelingshulp
werd medio 2007 een schuld van circa
USD 100 miljoen aan de Nederlandse Investeringsbank
voor Ontwikkelingslanden vervroegd afgelost.
Alleen in de aflossing van de bilaterale schuld aan
Brazilië en de U.S.A. zijn er nog achterstanden.
De Surinaamse Overheid is momenteel in onderhandeling
met deze twee bevriende landen en naar
verwachting zal spoedig een overeenkomst inzake
herstructurering van deze schulden bereikt worden.
Het aangescherpte management van de staatsschuld,
het nakomen van internationale schuldverplichtingen
en de verbeterde economische parameters
waren belangrijke redenen voor het internationaal
ratingsbureau Standard and Poor's om de kredietwaardigheid
van Suriname in 2007, evenals in 2006,
met 1 trede te verhogen, waardoor deze uitkwam op
“B + ”voor internationale leningen en “BB - ”voor
binnenlandse leningen.
Onze verwachting is dat bij continuering van het
beleid, de creditrating van Suriname spoedig verder
kan worden verhoogd. Doelstelling moet zijn het
bereiken van een investmentgrade rating (≥ BBB - )
op middellange termijn.
Monetaire ontwikkeling
De aangroei van de monetaire reserve heeft de
Centrale Bank van Suriname in staat gesteld haar
beleid verder te versoepelen. Zo werd per 3 januari
2007, het verplichte SRD kasreservepercentage voor
de commerciële banken verlaagd van 27 naar 25 van
de reserve base, zijnde alle SRD tegoeden van het
publiek bij deze bankinstellingen. Daarenboven
werd het percentage van de verplichte kasreservemiddelen
dat mag worden aangewend voor langlopende
concessionele bouwkredieten verhoogd
van 9 naar 10 procent van de SRD reserve base.
In onderstaande tabel zijn de oorzaken van de mutaties in de liquiditeitspositie van de Surinaamse
economie weergegeven, M2 (in miljoenen SRD):
2007*) 2006*) 2005
1. Liquiditeitscreatie t.b.v. de overheid -114,3 -31,7 25,4
2. Kredietverlening aan de private sector 154,1 58,8 71,5
3. Overige oorzaken van liquiditeitscreatie -228,5 -89,2 -58,8
Totaal binnenlandse liquiditeitscreatie -188,7 -62,1 38,1
4. Liquiditeitstoevoer uit het buitenland 466,8 263,9 56,3
Totaal 1 t/m 4 278,1 201,8 94,4
1)
Liquiditeitsquote (M2: Nom. BNP Marktprijzen) 21,0 18,9 18,3
*) voorlopige cijfers 1) eigen schatting
Bron: Centrale Bank van Suriname
15

De binnenlandse liquiditeitenmassa, M2, een belangrijke
variabele voor de monetaire politiek van de
Centrale Bank van Suriname, steeg in 2007 met
SRD 278,1 miljoen oftewel 25,7% tot SRD 1.360,1 miljoen.
Deze aanzienlijke toename is volledig toe te
rekenen aan liquiditeitstoevoer uit het buitenland
samenhangend met het overschot op de lopende rekening
van de betalingsbalans. Binnenlandse factoren,
met name het financieringsgedrag van de overheid,
veroorzaakten per saldo een liquiditeitsvernietiging.
De liquiditeitscreatie uit hoofde van bruto kredietverlening
aan de private sector bedroeg SRD 154,1 miljoen,
hetgeen significant meer is dan in 2006.
De aanzienlijke liquiditeitsgroei heeft geleid tot een
stijging van de liquiditeitsquote, zijnde de binnenlandse
liquiditeitenmassa (M2) in procenten van het
bruto nationaal product. Deze variabele schommelt
nog onder het langjarig gemiddelde niveau van
circa 25%. Hierbij moet echter worden opgemerkt
dat betaalmiddelen en bancaire saldi luidende in
vreemde valuta niet in de binnenlandse liquiditeitenmassa
zijn opgenomen, zodat de liquiditeitsgroei
toch scherp in de gaten moet worden gehouden teneinde
inflatoire effecten te beteugelen.
De Centrale Bank van Suriname liet het kasreservepercentage
voor de vreemde valuta's in 2007 onveranderd
op 33,3 van de relevante reserve base. De banken
mogen een deel van de verplichte kasreserves beleggen
in solide en liquide vermogenstitels. De hoge liqui-
USD aankoop- en verkoopkoersen 2007
diteitseis hangt samen met de extra risico's die (US)
dollarisering van bankbalansen met zich meebrengt.
Het is niet onmogelijk dat dit percentage verder verhoogd
wordt als de (US) dollarisering niet vermindert.
Mede naar aanleiding van de vermindering van de
SRD kasreserve verlaagden de commerciële banken
aan het begin van 2007 hun SRD debetrentetarieven.
In de loop van het jaar volgden meer
verlagingen onder invloed van de toegenomen concurrentie
binnen het bankwezen. De rentemarge
van commerciële banken liep daardoor terug.
Aan het begin van het verslagjaar is de rente op 6
maands schatkistpapier van de Republiek Suriname
verlaagd van 10% tot 8% per jaar. Ook de voorschotrente
van de Centrale Bank van Suriname
werd verminderd tot 10% per jaar.
Op 2 januari 2008 is de rente op het schatkistpapier
verder verlaagd tot 7,5% per jaar en de voorschotrente
van de Bank tot 9,5%. De Centrale Bank van Suriname
liet het SRD kasreservepercentage per begin
2008 vooralsnog onveranderd, vooral met het oog op
de liquiditeitspositie van het bankwezen.
De wisselkoers
De wisselkoersverhouding met de US dollar, onze
belangrijkste handelsvaluta, heeft in het verslagjaar
vrijwel geen fluctuaties gekend. In onderstaande
staafdiagram is de koersontwikkeling van de USD
op maandbasis aangegeven.
2.82
2.80
2.78
2.76
2.74
2.72
2.70
jan
feb mrt apr mei juni juli aug sept okt nov dec
Aankoop
2.758
2.758
2.757
2.757
2.758
2.758
2.758
2.761
2.754
2.753
2.758
2.756
Verkoop
2.800
2.800
2.800
2.800
2.800
2.800
2.800
2.800
2.801
2.800
2.800
2.800
16

Vanaf het tweede kwartaal deden zich van tijd tot tijd
aanbodtekorten op de vreemde valutamarkt voor, die
een lichte druk op de wisselkoers legden. Hierdoor
boden wisselkantoren en anderen valuta aan tegen
verkoopkoersen die de voorgeschreven maxima van
de Centrale Bank van Suriname iets overschreden.
De commerciële banken die zich daarentegen aan
deze maxima houden, prijsden zich bijgevolg in deze
periode vrijwel uit de markt. Dit noopte de Centrale
Bank van Suriname ertoe om medio 2007 een speciale
voorziening te treffen inhoudende dat banken US
dollars bij de Bank mogen afnemen onder het beding
van terugverkoop op termijn tegen dezelfde koers.
Van deze mogelijkheid is door banken slechts op
beperkte schaal gebruik gemaakt.
Opvallend is dat ondanks de inflatie in Suriname in
afgelopen jaren, de nominale wisselkoers van de
SRD t.o.v. de USD stabiel is gebleven. De reële effectieve
wisselkoers van de SRD t.o.v. de USD is sinds
2000 echter gestegen met 40% (zie IMF staff report
March 2007, pg 12). Deze stijging is veroorzaakt
door het beduidend snellere inflatietempo alhier.
Vandaar dat wij geen voorstander zijn van een
appreciatie van de SRD t.o.v. de US dollar, mede ook
gezien de negatieve consequenties voor de
Surinaamse exportindustrie. Continuering van de
nominale wisselkoersstabiliteit ook op lang termijn
vereist daarom het terugdringen van de inflatie door
middel van management van de macro-economische
vraag, alerte monetaire politiek, een beheerste
loonkostenontwikkeling en verhoging van de
arbeidsproductiviteit.
De appreciatie van de Euro t.o.v. de USD zette zich
in het verslagjaar voort. Internationale economische
en politieke ontwikkelingen alsmede een relatief
hoge rente in de Europese Unie als gevolg van het
beleid van de Europese Centrale Bank lagen hieraan
ten grondslag. Vanwege de koppeling van de SRD
aan de USD en het bijgevolg vrij zweven van de SRD
tegenover de EURO, werd deze valuta veel duurder
op de binnenlandse valutamarkt. De verkoopkoers
van de Centrale Bank van Suriname steeg van SRD
3,67 per begin 2007 naar SRD 4,13 per ultimo van
het verslagjaar ofwel met 12,5%.
Begin 2007 breidde de Centrale Bank van Suriname
haar wisselkoersnoteringen uit met de valuta's van
landen in de nabije regio.
Vanwege de continuering van het prudent beleid
van de monetaire autoriteiten, de voldoende
omvang van onze monetaire reserve en de voortdurende
gunstige ontwikkelingen op de wereldmarkt
voor onze belangrijkste exportproducten, zal
naar verwachting de wisselkoersstabiliteit ook in
2008 behouden kunnen worden.
De betalingsbalans
Vooral de verdere stijging van de wereldmarktprijzen
voor onze belangrijkste exportproducten
t.w. aardolie, aluinaarde en goud, leidde in 2007 tot
een toename van de waarde van onze goederenexport
met 41% tot USD 1.311,9 miljoen. Vanwege
de toegenomen bedrijvigheid en de consumentenvraag
nam ook de import fors toe, en wel met
USD 249,5 miljoen of wel 28,7%. Het overschot op
de handelsbalans steeg met ruim USD 131 miljoen
tot USD 193,6 miljoen.
Op de dienstenbalans was er een groter tekort door
gestegen uitgaven. De primaire inkomensbalans liet
na vele jaren een overschot zien dat deels te danken
is aan de gestegen rente-inkomsten uit hoofde van
beleggingen van banken op de internationale gelden
kapitaalmarkt.
Saldi van de betalingsbalans op kasbasis
(in miljoenen USD)
2007*) 2006 2005
Goederenverkeer 193,6 62,3 -163,9
Dienstenverkeer -74,1 -34,9 -150,8
Primaire inkomens -25,9 -51,6 -40,5
Inkomensoverdrachten 75,4 35,9 22,1
Lopende rekening 220,8 11,7 -333,1
Kapitaalrekening -193,9 -157,3 118,2
Nog te rubriceren posten 1) 133,7 232,3 231,7
Saldo der niet-monetaire 160,6 86,7 16,8
sectoren
*) voorlopige cijfers
1) mutaties in vreemde muntrekeningen van ingezetenen
Bron: Centrale Bank van Suriname
De lopende rekening werd door bovengeschetste
ontwikkelingen gunstig beïnvloed en vertoonde een
aanzienlijk overschot van USD 220,8 miljoen. Door
de mutaties op de diverse deelbalansen van de betalingsbalans
bedroeg het saldo der niet monetaire
sectoren USD 160,6 miljoen.
17

Monetaire reserve
Vooral door de gunstige ontwikkeling van de
betalingsbalans steeg het netto buitenlands actief
in 2007 met USD 177,2 miljoen of 68,4% tot
USD 436,1 miljoen. Dit bedrag is goed voor de
financiering van 3,6 maanden import van goederen
en diensten, wat iets boven de internationaal gehanteerde
minimumnorm van 3 maanden import is.
De ontwikkeling van de monetaire reserve (in miljoenen USD)
aan het einde van
Omschrijving 2007*) 2006*) 2005
1. Monetaire autoriteiten
a. Goudvoorraad 34,8 23,0 15,5
b. Bijzondere trekkingsrechten I.M.F. 0,9 1,3 2,0
c. Reservepositie in het I.M.F. 9,7 9,2 8,8
d. Deviezenvorderingen 398,8 235,5 138,4
e. Deviezenverplichtingen aan ingezetenen -39,9 -28,8 -22,5
f. Deviezenverplichtingen gedekt door zekerheidsstellingen -0,6 -0,6 -0,6
Totaal 1 403,7 239,6 141,6
2. Deviezenbanken
a. Deviezenvorderingen 407,0 303,5 242,9
b. Deviezenverplichtingen aan ingezetenen -340,7 -253,7 -211,2
c. Deviezenverplichtingen aan niet ingezetenen -27,7 -24,3 -5,3
Totaal 2 38,6 25,5 26,4
Totaal 1 +2 442,3 265,1 168,0
3. Schulden in SRD aan niet-ingezetenen -6,2 -6,2 -5,9
Netto buitenlands actief 436,1 258,9 162,1
*) voorlopige cijfers
Bron: Centrale Bank van Suriname
Onze verwachting is, dat de monetaire reserve in
2008 verder zal stijgen. Een voortgaande opbouw
van deze reserve is belangrijk, teneinde de waarde
van de Surinaamse Dollar zo nodig effectief te kunnen
verdedigen. Bovendien is het, gezien de hoge
graad van de (US) dollarisering van de bankbalansen,
gewenst dat de Centrale Bank van Suriname een
extra buffer opbouwt die in het kader van haar
functie als lender of last resort kan worden ingezet,
indien onverhoopt banken behoefte hebben aan
tijdelijke liquiditeitssteun.
18

De Surinaamse Effectenbeurs
Onderstaande tabel biedt inzicht in de handel op de Surinaamse Effectenbeurs in het jaar 2007
Fondsen Nom. waarde Omzet Omzet Beginkoers Slotkoers
per stuk aantal (stuks) effectief jan. 2007 dec. 2007
Assuria 0,10 137.773 1.694.942,50 11,60 15,50
C.I.C. 0,01 3.300 22.470,00 6,80 6,80
De Surinaamsche Bank 0,10 290 10.130,50 9,00 47,25
Elgawa 0,01 - - 1,80 6,00
Hakrinbank 0,15 691 99.858,00 136,00 150,00
Margarine & Vettenfabriek 0,01 - - 5,20 5,20
Self Reliance 0,01 496 4.364,60 8,60 8,60
Surinaamse Brouwerij 5,00 - - 73,00 98,00
Torarica 0,10 - - 39,00 39,20
Varossieau 0,10 546 8.572,20 9,00 16,00
VSH-United 0,01 234 5.046,00 21,50 21,50
Totaal aandelen 143.330 1.845.383,80
Beursindex per 31 december 2007: 1.769,7
Bron: Vereniging voor de Effectenhandel in Suriname
De Surinaamse Effectenbeurs vertoonde in 2007
wederom een groei van de effectieve omzet met
ruim 4% tot SRD 1,85 miljoen. Indien de verhandeling
in 2006 van claims Hotelmaatschappij Torarica
buiten beschouwing wordt gelaten en alleen wordt
gekeken naar de omzet in aandelen, bedraagt de
groei circa 93%. Het aantal verhandelde aandelen
nam af en in 4 fondsen vond geen enkele transactie
plaats.
Meest verhandelde aandelen waren die van Assuria
en Hakrinbank die respectievelijk 91,9% en 5,4% van
de totale aandelenomzet voor hun rekening namen.
Het aantal genoteerde fondsen en brokers bleef
onveranderd.
De meest actieve broker was Assuria Beleggingsmaatschappij
met 86% van de omzet.
De beursindex die de marktwaarde-ontwikkeling
aangeeft van een vastgesteld pakket beursgenoteerde
aandelen, steeg in het verslagjaar met 289,1 punten
ofwel 20% tot 1.769,7. Deze toename ligt ruim
boven het inflatiepercentage, zodat geconcludeerd
mag worden dat investeren in beursgenoteerde aandelen
gemiddeld genomen een aantrekkelijk reëel
rendement heeft afgeworpen.
Op 20 september van het verslagjaar werd de omzetwaarde
voor de vaststelling van de slotnotering van
aandelen opgetrokken met SRD 1.000 tot SRD 3.000.
Deze aanpassing houdt verband met de ontwikkeling
van de omzetten en om een goede koersvorming
te waarborgen.
In het verslagjaar heeft De Surinaamsche Bank N.V.
haar aandelen verwisseld en werd een nieuwe nominale
waarde in de Surinaamse Dollar vastgesteld.
Deze exercitie heeft geleid tot aanpassing van de
beurskoers.
De sterke koersstijging van aandelen “Varossieau
N.V.” is het gevolg van de verbeterde bedrijfsperspectieven
na de overname van een meerderheidsaandelenpakket
door multinational Sigma
Kalon Group, die voor de overname een premie op
de beurskoers betaalde.
19

Het bankwezen in Suriname
Het commerciële bankwezen in Suriname heeft in
2007 een voorspoedige ontwikkeling doorgemaakt.
Balanstotalen stegen fors en de rentabiliteit bleef op
peil (zie onderstaande tabel).
gaande risico's. Het beleid van de Centrale Bank van
Suriname en de commerciële banken is erop gericht
om deze trend te keren. De Bank heeft in dit kader
een hoge vreemde valutakasreserveverplichting van
33,3% aan de commerciële banken opgelegd en zij
Kerncijfers van het algemene bankwezen in Suriname (in miljoenen SRD)
Per jaarultimo 2007*) 2006*) 2005
Balanstelling 3.784,6 2.871,0 2.276,6
Uitleenbare- en kasmiddelen
Rekeningcourantgelden 696,4 539,7 443,4
(verplichte kasreserve) (197,9) (179,4) (179,0)
6) 4) 2)
498,5 360,3 264,4
Spaargelden 409,1 311,8 252,3
Termijndeposito's 181,8 126,5 94,3
Kapitaal en reserves 194,6 157,3 131,0
Totaal uitleenbare- en kasmiddelen 1.284,0 955,9 742,0
Kredietverlening en beleggingen in SRD 984,2 765,3 656,2
Kredietverlening en beleggingen in USD 223,5 177,4 138,5
Kredietverlening en beleggingen in EURO 53,6 42,6 28,3
5) 3) 1)
Kengetallen
Capital ratio I
(kapitaal en reserves in % van de balanstelling) 5,14 5,48 5,75
Capital ratio II
(kapitaal en reserves in % van de kredietverlening) 10,71 11,13 11,57
1. exclusief voorziening dubieuze debiteuren ad SRD 26,5 miljoen
2. exclusief SRD 51,3 miljoen bouwkredieten t.l.v. de kasreserve
3. exclusief voorziening dubieuze debiteuren ad SRD 36,1 miljoen
4. exclusief SRD 76,8 miljoen bouwkredieten t.l.v. de kasreserve
5. exclusief voorziening dubieuze debiteuren SRD 35,2 miljoen
6. exclusief SRD 115,9 miljoen bouwkredieten t.l.v. de kasreserve
*) voorlopige cijfers
Bron: Centrale Bank van Suriname
Het geconsolideerd balanstotaal groeide met 32%
en de totale kredietverlening met ruim 33%.
Uitleenbare SRD middelen stegen met 34,3%, hetgeen
iets meer is dan de groei van de SRD kredietverlening.
Zowel de capital ratio I als II vertoonden
een lichte teruggang, doch zij bleven ruim boven de
gehanteerde normen. In voorgaande jaren is aandacht
besteed aan de (US) dollarisering van bankbalansen
en dan vooral aan de daarmee gepaard
streeft ernaar haar deviezenreserve zodanig op te
bouwen, dat zij een rol kan vervullen indien een
bank onverhoopt (vreemde valuta) liquiditeitssteun
behoeft. Commerciële banken verstrekken renteincentives
voor SRD kredieten en hebben escape
clausules opgenomen in vreemde valuta kredietarrangementen,
zodat deze leningen indien nodig
geconverteerd kunnen worden naar de Surinaamse
dollar.
20

Zoals uit onderstaande staafdiagram blijkt heeft
deze aanpak succes opgeleverd in 2007.
wezen aan het Institute for Graduate Studies and
Research van de Universiteit van Suriname, in
(US) Dollarisering 1996 – 2007 in procenten van het totaal der deposito’s respectievelijk kredieten
60
50
40
30
20
10
0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Vreemde valuta deposito's in % van de totale deposito's van de algemene banken
Vreemde valuta kredieten in % van de totale kredieten van de algemene banken aan de private sector
Het aandeel van de vreemde valuta deposito's in het
totaal der deposito's daalde licht met 0,5 procentpunt
tot 56,4%. De dollariseringsquote in de kredietverlening
nam in sterkere mate af en wel met
3,1 procentpunten tot 49,4%.
Onze verwachting is dat deze quote in 2008 verder
zal afnemen vanwege het nog kleine renteverschil
van enkele procentpunten tussen SRD - en vreemde
valutakredieten.
In september 2007 bereikten de directies van Royal
Bank of Canada (RBC) en die van de Trinidadiaanse
RBTT Financial Group een principe-overeenkomst
inzake de overname van laatstgenoemde door de
Canadese bank.
Deze acquisitie moet omstreeks medio 2008 een feit
zijn. RBC's activa in de Caraïbische regio zullen dan
circa USD 27,5 miljard bedragen en het aantal branches
zal toenemen van 46 naar 130 waarvan 5 in
Suriname. Deze overname kan een zekere invloed
hebben op de concurrentieverhoudingen in de
financiële sector van ons land en in andere
Caraïbische (ei)landen.
Mede gelet op de in betekenis toenemende tendens
tot consolidatie in het internationale bankwezen,
ging Prof. Dr. A. Caram in zijn oratie “Een zoektocht
naar het evenwichtige bankieren” bij zijn aanvaarding
van het ambt van bijzonder hoogleraar in de
Hakrinbank leerstoel Geld-, Krediet-, en Bank-
op de macro- en micro-aspecten van het functioneren
van de algemene banken in Suriname.
Zijn adviezen ter versterking van het bankwezen in
Suriname zijn waardevol en interessant, vandaar dat
wij deze in verkorte vorm alsvolgt weergeven.
1. Het streven naar vergroting van de doelmatigheid
van het functioneren van de lokale algemene
banken maakt het doorvoeren van een
herstructurering van de bancaire sector wenselijk.
2. De private banken zullen de in het kader van
bedoelde herstructurering te nemen maatregelen
goeddeels zelf moeten doorvoeren, waarbij
vooral moet worden gestreefd naar een verdere
verbetering van de effectiviteit en efficiëntie van
hun functioneren.
3. Een bijdrage tot de gewenste verhoging van de
effectiviteit en de efficiëntie van de banken kan
in het bijzonder worden geleverd door het
voeren van een beleid gericht op het bereiken
van een optimale bedrijfseconomische omvang
van de individuele bankinstellingen.
4. Doordat moet worden aangenomen dat het huidige
forse groeitempo van de activiteiten van de
commerciële banken niet duurzaam zal kunnen
worden gehandhaafd, kan de schaalvergroting
binnen het bankwezen in Suriname op den duur
alleen worden gerealiseerd door een zekere
samenvoeging in de bancaire sector.
21

A good education is another name for happiness.
A. Plato
Prof. dr. Anthony Caram tijdens
zijn plechtige inaugurele
oratie op 7 januari 2008 ter
gelegenheid van de instelling
van de Hakrinbank leerstoel
Geld-, Krediet- en Bankwezen
aan de Universiteit van
Suriname.
Hij is de eerste hoogleraar die
deze leerstoel zal bekleden.

5. Essentieel is dat strategische allianties worden
aangegaan tussen de lokale banken en buitenlandse
instellingen die een goede reputatie
genieten. Op deze wijze kunnen de beperkingen
voortvloeiend uit de kleine omvang van de binnenlandse
markt worden verlicht.
6. Als onderdeel van de herstructurering van het
bankwezen dient de problematiek van de staatsbanken
zonder verder uitstel op een kosteneffectieve
wijze te worden opgelost. Overigens mag
een oplossing als hier bedoeld niet leiden tot het
verloren gaan van de nuttige functies die de
staatsbanken kunnen vervullen.
7. De activiteiten van de staatsbanken dienen te
worden overgedragen aan een publiek-private
instelling, die zich primair zal bezighouden met
het verstrekken van kredieten en garanties ten
behoeve van levensvatbare ontwikkelingsprojecten
en met het dekken van speciale financieringsbehoeften,
waarin de commerciële financiële
instellingen niet dan wel in onvoldoende
mate kunnen voorzien.
8. De overheid zal moeten zorgdragen voor het
scheppen van doelmatige institutionele kaders
waarbinnen banken verder kunnen gedijen. Dit
vereist tevens de onverkorte voortzetting van het
gedurende de afgelopen jaren gevoerde voorzichtige
budgettaire en monetaire beleid, omdat
naar de ervaring leert macro-economische verstoringen
belangrijke oorzaken zijn van het ontstaan
van problemen in de bancaire sector.
9. Als onderdeel van het streven naar versterking
van de financiële stabiliteit dient de Centrale
Bank van Suriname een doelgerichte bijdrage te
blijven leveren aan het waarborgen van de gezondheid
en de integriteit van het financiële
systeem.
10. Verder onderzoek is nodig om concreet te kunnen
vaststellen in welke richting het monetaire
beleid en de financiële markten zich dienen te
ontwikkelen.
De vooruitzichten voor 2008 voor de bankensector
in Suriname zijn gunstig. Vanwege de voortgaande
economische groei wordt een hoger businessvolume
verwacht evenals verbetering van de rentabiliteit.
De artikel IV consultatiemissie van het IMF die
begin 2008 ons land bezocht, concludeerde ten aanzien
van de financiële sector dat “Financial soundness
indicators have generally strengthened, but
there is room for further improvement”. Aandacht
werd gevraagd voor het terugdringen van non-
performing loans en dollariseringsratios evenals de
problematiek van de kleine staatsbanken.
De inflatie
In onderstaande tabel zijn de door het Algemeen
Bureau voor de Statistiek opgestelde inflatiecijfers
over de afgelopen vijf jaren opgenomen. Deze zijn
gebaseerd op prijsveranderingen van een vast representatief
consumptiepakket van 240 goederen en
diensten. Prijsopnames worden verricht in Paramaribo,
Wanica en Nickerie bij een totaal van ruim 260
meetpunten.
Jaar Gemiddelde Jaareinde
inflatie (%) inflatie (%)
2003 1) 23,0 13,1
2004 2) 9,1 9,1
2005 9,5 15,8
2006 11,3 4,7
2007 3) 6,4 8,4
1) extrapolatie op basis van realisatiegegevens januari tot en met juni 2003
2) schatting op basis van realisatiegegevens maart t/m december 2004
3) voorlopige cijfers
Uit bovenstaand overzicht blijkt dat de consumentenprijzen
in 2007 met 6,4% zijn gestegen.
De inflatie volgens de jaareindemethode (december
2007 t.o.v. december 2006) bedroeg 8,4%.
Laatstgenoemde methode meet prijsbewegingen
sneller dan het jaargemiddelde, zodat geconcludeerd
mag worden dat het inflatietempo zich
versnelt. Deze versnelling is het gevolg van stijgende
aardolieprijzen op de wereldmarkt, de sterke
appreciatie van de EURO t.o.v de SRD en de
internationale prijsstijgingen van agrarische- en
zuivelproducten (agflatie). Hierdoor begint het
inflatiespook in veel landen op te doemen en is
bestrijding daarvan weer hoog op de beleidsagenda
geplaatst. Probleem hierbij vormt het feit dat
externe prijsstijgingen niet te bestrijden zijn met
binnenlandse beleidsinstrumenten, zeker in kleine
landen als Suriname. Voorts is het binnenlandse
inflatietempo hoger dan dat in het voor onze export
relevante buitenland. Een en ander houdt in dat de
binnenlandse kostenontwikkeling in toom dient te
worden gehouden, mede door bij het arbeidsvoorwaardenoverleg
2008 beheerste loonstijgingen overeen
te komen. Hierbij is een realistische opstelling
van de vakbonden van groot belang, teneinde de
economische stabiliteit en groei evenals de concurrentiepositie
van ons land niet in gevaar te brengen.
Voorkomen moet worden dat er zich een voor de
23

Surinaamse economie funeste loon-prijs spiraal
ontwikkelt.
Ontwikkelingen in belangrijke productiesectoren
De stabiele macro-economische omgeving en de
gunstige internationale conjunctuur hadden een
positieve uitwerking op zowel de productie als
export van ons land. Vooral de sectoren mijnbouw,
hotel en horeca, bouw en constructie, en handel
leverden een grote bijdrage aan de door de Stichting
Planbureau Suriname geschatte groei van het reële
Bruto Binnenlands Product van 5,3%. Verheugend
is ook dat de bijdrage van lokale investeerders een
opgaande lijn laat zien.
De wereldmarktprijzen van onze belangrijkste
minerale exportproducten lagen hoger dan in 2006.
Vooral de prijzen van aardolie en goud stegen fors.
In het verslagjaar was ook een significante toename
van de wereldmarktprijs van rijst zichtbaar als
gevolg van de veranderde vraag- en aanbodverhouding.
De Surinaamse padieproducenten zullen in de
komende jaren daar de zoete vruchten van plukken.
Ook de bananenindustrie had een goed jaar; na vele
jaren werd er door de Stichting Behoud Bananensector
in Suriname (SBBS) een bescheiden operationele
winst geboekt. Door de inwerkingtreding begin
2008 van de Economic Partnerships Agreements
met de Euro-pese Unie, zullen Surinaamse bananen
nu heffingenvrij laatstgenoemde markt mogen
betreden, waardoor het rendement zal verbeteren.
In het laatste kwartaal 2007 werd de telecommunicatiemarkt
geliberaliseerd en traden 2 nieuwe spelers
toe tot de markt, te weten Uniqa en Digicel. De
concurrentie heeft geleid tot een uitbreiding van de
dienstverlening en lagere prijzen.
Ook in de toerismesector werd fors geïnvesteerd.
Het aantal toeristen neemt toe, waardoor capaciteitsuitbreiding
in de hotelsector plaatsvond. In
december werden twee moderne en luxe hotels geopend,
te weten Best Western Elegance Hotel en
Royal Torarica. Eind 2008 zal Marriot Courtyard
Hotel haar deuren openen.
Gezien het huidige en het in 2008 verwachte investeringsvolume
zal naar onze verwachting de economische
groei op een goed peil blijven.
Bauxietsector
De gezamenlijk in Suriname opererende bauxietmaatschappijen,
Suralco en BHP-Billiton, hebben in
2007 geprofiteerd van de gunstige ontwikkelingen
op de wereldmarkt. De vraag- en aanbodverhouding
leidde tot gemiddeld hogere prijzen dan in het
voorgaande jaar.
In het verslagjaar steeg de aluinaardeproductie met
1,3% tot 2.178.475 metrieke ton, dit is een benutting
van 99% van de productiecapaciteit van de raffinaderij.
Ook de geëxporteerde hoeveelheid nam toe en
wel met 1,6% tot 2.161.753 metrieke ton.
De totale exportwaarde bedroeg USD 701,2 miljoen,
een toename met 6,5%. De gemiddelde
exportprijs steeg in 2007 met 4,3% tot USD 324,0
per metrieke ton. Van de totale exportwaarde werd
USD 123,5 miljoen naar Suriname overgemaakt in
verband met lokale betalingen (exclusief aan
Staatsolie N.V., voor geleverde olieproducten).
Dit bedrag beliep USD 33,3 miljoen ofwel 36,9%
hoger dan in 2006. De Staatsinkomsten uit deze sector
bedroegen USD 85,9 mln, hetgeen 92,6% hoger
is dan in het voorgaande jaar. Het aantal werknemers
daalde echter verder en wel met circa 11%
tot 1.163 personen. De vooruitzichten voor 2008
zijn positief mede vanwege de aanhoudend hoge
wereldmarktvraag en ontwikkelingen aan de aanbodzijde
van de markt.
De onderhandelingen tussen de Surinaamse overheid
en de alhier opererende bauxietmaatschappijen
inzake de ontginning en verwerking van de bauxietvoorkomens
nabij het Bakhuysgebergte in West-
Suriname zijn in het verslagjaar van start gegaan. De
maatschappijen hebben interesse om de bauxiet te
mijnen en deze in de raffinaderij te Paranam te
verwerken tot aluinaarde. Suriname streeft echter
naar een geïntegreerde bauxietindustrie in West
Suriname, welke technisch en bedrijfseconomisch
haalbaar lijkt. Ook is ons land geïnteresseerd in
participatie in het aandelenkapitaal.
Een conceptovereenkomst op hoofdlijnen is inmiddels
bij betrokken partijen in studie. De onderhandelingen
zullen naar verwachting in 2008 worden
afgerond.
Aardoliesector
Het jaar 2007 is voor onze Staatsoliemaatschappij
uitstekend verlopen en volgens algemeen directeur
M. Waaldijk was het zelfs het beste in de geschiedenis
van het bedrijf. De totale aardolie jaarproductie
steeg met ruim 12% tot circa 5,4 miljoen barrels. Per
ultimo 2007 bedroeg de dagproductie 16.000 barrels,
waarvan een belangrijk deel gewonnen werd uit
het nieuwe Calcutta olieveld.
24

Vanwege de gestegen olieprijzen en de productietoename
groeide de bruto-omzet met 26% tot
USD 335 miljoen. De gemiddelde netto verkoopprijs
van de zgn. “Saramacca crude oil” bedroeg
USD 56,50 per barrel, een toename van iets meer
dan USD 10,00 t.o.v. 2006. De winst vóór belasting
steeg met bijna 50% tot USD 225 miljoen. Aan de
staatskas (dividend + diverse belastingen) en aan de
betalingsbalans werd een bijdrage van meer dan
USD 100 miljoen geleverd.
De olieraffinaderij had een hoge capaciteitsbenutting
en verwerkte 2,6 miljoen vaten ruwe olie tot
HVGO, diesel-en stookolie en bitumen. De productie
werd grotendeels aan de Suralco verkocht. De
raffinagecapaciteit zal in de komende jaren worden
verdubbeld tot 15.000 barrels per dag, terwijl ook
gasoline,premium diesel,stookolie,zwavelzuur en
bitumen, zullen worden geproduceerd. De hiermee
gemoeide kosten worden geraamd op USD 370 miljoen.
Dit project moet in 2012 gereed zijn.
De exploratie in het Surinaamse off-shore gebied,
waar vier buitenlandse oliemaatschappijen actief
zijn in verschillende blokken zee-areaal, wordt
voortgezet. De Spaanse maatschappij Repsol YPF
treft voorbereidingen om in april 2008 een olieboring
te verrichten in het West Tapir blok, waarmee
een bedrag van USD 50 miljoen gemoeid zal zijn.
Dan zal na 25 jaar weer een zeeboring plaatsvinden.
Wij hopen dat deze gunstige resultaten zal opleveren.
De exploratie-activiteiten op het landareaal zullen
opgevoerd worden, aangezien de huidige reserves
niet toereikend zijn om de productie op langere
termijn te waarborgen.
De vooruitzichten voor 2008 zijn goed. Het bedrijf
streeft ernaar de productie verder te verhogen tot
5,6 miljoen barrels. De totale investeringen zijn
begroot op USD 131 miljoen. Ook zal een 2-dimensionaal
seismisch onderzoek vóór de kustvlakte
worden uitgevoerd.
Goudsector
De stijgende trend van de goudprijs op de wereldmarkt
heeft zich in 2007 voortgezet. In het laatste
kwartaal was er sprake van een versnelling, die ook
in het begin van 2008 doorging.
De gemiddelde goudprijs op de London Metal
Exchange bedroeg in het verslagjaar USD 695.39 per
troy ounce (31,1 gram), hetgeen 15,2% hoger was dan
in 2006. Op 22 november werd de grens van USD 800
doorbroken en medio januari 2008 overtrof de goudprijs
voor het eerst in de geschiedenis de USD 900.
De sterke stijging van de goudprijs hangt vooral
samen met de toename van de aardolieprijs die economische
vooruitzichten negatief beïnvloedt, de
zwakte van de US dollar en geopolitieke spanningen
in de wereld. Ook angst voor toenemende inflatie en
grote instroom van institutionele beleggers in de
goudmarkt zorgen voor hogere prijzen. Diverse analisten
verwachten dat de goudprijs verder omhoog
zal gaan en de grens van USD 1.000 in de loop van
het eerste kwartaal van 2008 zal overschrijden.
De gunstige ontwikkelingen op de wereldmarkt hebben
positief doorgewerkt op de goudsector in Suriname.
Hoewel het totale productievolume stabiel
bleef op circa 22.500 kg, verbeterde de rentabiliteit.
Er werd dan ook verder geïnvesteerd in uitbouw van
de productiecapaciteit en de exploratie. Het grootste
goudwinningsbedrijf in Suriname, IAMGOLD, een
beursgenoteerd Canadees bedrijf, produceerde in
2007 circa 270.000 troy ounces (8.400 kg), hetgeen
10% lager is dan in 2006. De teruggang is vooral te
wijten aan een staking van de arbeiders, waardoor de
productie ongeveer een maand kwam stil te liggen.
Daarnaast werden vanwege de hoge marktprijzen
ook de gebieden geëxploiteerd met lagere gemiddelde
goudvoorkomens per ton aarde. De hoge goudprijzen
zorgden echter voor een zekere mate van
compensatie, waardoor de rentabiliteit behouden
bleef. De Rosebel goudmijn is het belangrijkste bezit
van IAMGOLD. In 2008 zal USD 25 mln. worden
geïnvesteerd in een tweede verwerkingslijn en in
equipment teneinde de productie te verhogen.
Het grootste goudwinningsbedrijf in Surinaams
bezit nl. Sarakreek Resource Corporation, dat een
concessie bezit ten zuiden van het stuwmeer aan de
Sarakreek, boekte wederom bevredigende bedrijfsresultaten.
Er zijn plannen voor uitbreiding van de
bedrijfsactiviteiten, die waarschijnlijk met een buitenlandse
joint venturepartner zullen worden uitgevoerd.
De goudproductie van de vele kleinschalig opererende
porknokkers bleef volgens erg ruwe schattingen
evenals in 2006 steken op ongeveer 10.000 kg
met een waarde van ongeveer USD 200 mln. De
stagnerende productie was vooral het gevolg van de
uitmijning van de rijkere gebieden aan de oppervlakte,
de afname van het aantal nieuwe vindplaatsen
en de sterk toegenomen prijs van dieselolie, die
de productiekosten omhoog stuwde.
25

Alcoa/Suralco en haar joint-venture partner
Newmont Mining Corporation, het op één na
grootste goudmijnbouwbedrijf ter wereld, zetten in
2007 hun exploratie-onderzoek nabij het Nassaugebergte
in Oost-Suriname, voort.
Vanwege de bevredigende resultaten wensen de
betrokken maatschappijen op korte termijn een
Memorandum of Understanding te ondertekenen
met de Surinaamse overheid inzake de mogelijke
exploitatie van deze goudvoorkomens.
Agrarische sector
Rijstsector
In 2007 is het beplante rijstareaal verder teruggelopen
tot 42.811 ha. De teruggang was vooral te
merken bij de grotere landbouwbedrijven. Omdat
de productiviteit verbeterde bleef niettemin de productie
van natte padie ongeveer gelijk.
In onderstaande tabel zijn kerngegevens opgenomen
die een goed beeld verschaffen van de ontwikkeling
in de sector in de afgelopen vijf jaren.
Zuid-Oost Azië en de zwakke USD hebben
geleid tot grotere vraag.
- de lagere wereldproductie door klimaatverandering
(droogte/overstromingen); alsook
- de productie van biobrandstof in reaktie op hoge
olieprijzen.
Door bovengeschetste ontwikkelingen zijn de vooruitzichten
vrij goed. Rekening wordt gehouden met
een toename van zowel de productie als export en
met een rentabiliteitsverbetering bij vooral de padieproducenten.
Het beleid van de regering moet erop
gericht zijn knelpunten te helpen wegwerken, onder
andere door verbetering van de natte en droge
productie-infrastructuur, versterking van de marktwerking
op de kunstmestmarkt en stimulering van
de import van landbouwmachines en onderdelen.
Mede hierdoor zou op middellange termijn het
braakliggende areaal van ± 40.000 ha grotendeels
wederom kunnen worden ingezaaid. Een extra
ondersteuning aan de ontwikkeling van de rijstsector,
biedt het in het kader van de samenwerking tussen
de Europese Unie en het Cariforum beschikbaar
2007*) 2006 2005 2004 2003
Beplant areaal (ha) 42.811 44.232 45.563 49.020 54.425
Produktie droge padie (Mt) 181.647 182.659 163.955 174.490 193.685
Gemiddelde productie per ha (Mt) 4.244 4.130 3.598 3.560 3.695
Exporthoeveelheid (Mt) 52.499 41.462 35.877 51.830 41.949
Exportwaarde (USD 1,000) 15.415 11.516 8.913 11.891 9.097
Exportprijs cargorijst (USD/mton/gemid) 257 236 220 190 191
Exportprijs witte rijst (USD/mton/gemid) 328 297 301 268 273
Bron: Ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij
*) voorlopige cijfers
Het exportvolume nam toe met 11.000 metrieke
ton, mede als gevolg van de goede afzetmogelijkheden.
Het grootste deel van de export (witte rijst)
ging naar Caricomlanden (53%) gevolgd door de
Europese Unie (34%), die met name cargorijst
afnam. Door de nominale stijging van rijstprijzen
op al onze exportmarkten nam de exportwaarde
significant toe. De stijging zal naar verwachting de
komende jaren aanhouden vanwege structurele ontwikkelingen
aan zowel de vraag- als aanbodzijde
van de markt. Deze zijn met name:
- de achterblijvende productie bij een groeiende
wereldbevolking.
- de koopkrachtstijging in met name landen in
gestelde bedrag van € 9.255.000. De uitvoering van
het betreffende programma verloopt vrij goed en de
actoren in de rijstsector putten hieruit voordeel.
Bananenindustrie
De Stichting Behoud Bananensector (SBBS) heeft in
2007 een goed jaar gehad. Voor het eerst werd een
bescheiden winst geboekt. Het beplante areaal nam
toe tot 1.558 ha en de gemiddelde productie per ha
bedroeg 36,2 ton bananen. De exporthoeveelheid
steeg met bijna 10.000 ton tot 56.254 ton, welke volledig
op de markt van de Europese Unie werd afgezet.
De FOB waarde bedroeg USD 19,4 miljoen, een
toename met 38% t.o.v. 2006, welke deels ook te
26

danken is aan de appreciatie van de Euro ten opzichte
van de USD. De SBBS is voornemens om het beplante
areaal successievelijk uit te breiden tot 1.850 ha.
Aan het einde van het verslagjaar had het bedrijf
2.113 werknemers in dienst en was daarmee na de
overheid, de grootste werkgever in Suriname.
In 2006 is een managementovereenkomst aangegaan
met Agrisol, waarbij onder meer twee consultants
die reeds als adviseur fungeerden, in het
managementteam zijn opgenomen.
De gezamenlijke inspanningen van de bij het bedrijf
betrokken ministers, het bestuur en het management
van SBBS hebben erin geresulteerd, dat het
bedrijf vanaf begin 2008, vrije toegang heeft tot de
bananenmarkt van de Europese Unie (EU) zonder
heffing van invoerrecht of enige andere belemmering.
Zoals bekend moeten Latijns Amerikaanse
landen in tegenstelling tot de ACP landen wel een
heffing betalen. Dit handelsregime biedt een zeer
sterke ondersteuning aan de bananensector in ons
land. Ondertussen is hiertegen weer protest bij de
World Trade Organization (WTO) aangetekend
door Latijns Amerikaanse bananenproducenten.
Het privatiseringsproces wordt in 2008 voortgezet
en zal naar verwachting binnen afzienbare tijd kunnen
worden afgerond aangezien er meer duidelijkheid
is gekomen in het handelsregime van de
Europese Unie. Als uitvloeisel van één en ander zien
de vooruitzichten voor de bananenindustrie er
thans hoopgevend uit.
Vooruitzichten voor het jaar 2008
De economische vooruitzichten voor 2008 zijn gunstig
en onze verwachting is dat de trends uit het
recente verleden zich zullen voortzetten. De reële
groei van het BBP zal volgens projecties van het
IMF uitkomen op 7% en er wordt rekening gehouden
met een overschot op de betalingsbalans en bij
de overheidsfinanciën. De monetaire verhoudingen
zullen redelijk evenwichtig blijven en de deviezenreserve
zal verder toenemen. Hierdoor zal de nominale
wisselkoersverhouding met de USD onveranderd
blijven.Vanwege ontwikkelingen op de wereldmarkt,
zal vooral de rijstsector een zeer gunstige
periode doormaken.
Een zorgpunt vormt de ontwikkeling van de inflatie.
Een rol hierbij speelt het feit dat voortdurende internationale
prijsstijgingen van aardolie, petrochemische
producten en granen, in relatief sterke mate
doorwerken in de lokale economie. Daarnaast vormen
de zwakte van de US Dollar en een onbeheerste
loonkostenontwikkeling eveneens risicofactoren.
De gunstige economische vooruitzichten bieden
ook perspectief op succes bij de zo gewenste herstructurering
van de Surinaamse economie. In dit
verband is de uitvoering van een Public Sector
Reformprogramma van groot belang, zowel voor de
overheid als de private sector. Evenzeer belangrijk is
de instelling van een stabilisatiefonds, teneinde het
effect van externe economische schokken te kunnen
afzwakken.
Zwaarwichtig is dat de onderhandelingen met multinationals
inzake de ontginning van onze natuurlijke
hulpbronnen worden afgerond op een voor alle
betrokken partijen acceptabele en voordelige wijze.
In april 2008 start Repsol YPF met een olieboorprogramma
voor de Surinaamse kust. Wij hopen
dat dit goede resultaten zal opleveren. In januari
2006 is de Caricom Single Market officieel van start
gegaan, terwijl in 2009 de single economy een feit
moet zijn. Deze verdergaande regionale integratieprocessen
zullen ingrijpende gevolgen hebben voor
het investeringsklimaat en het Surinaams bedrijfsleven.Wij
dienen in onze strategische planning hiermede
rekening te houden. In dit verband is ook van
belang de inwerkingtreding van de Economic
Partnerships Agreements met de Europese Unie per
begin 2008. Het Surinaams bedrijfsleven dient met
het oog op bovenaangehaalde processen haar concurrentiepositie
te versterken. De overheid dient in
dit kader te zorgen voor een doelmatig institutioneel
kader en voor een stimulerend ondernemingsklimaat.
Wij zijn ervan overtuigd dat ons land goede perspectieven
heeft om versneld een duurzame ontwikkeling
te realiseren. Er moeten echter de juiste
beslissingen daartoe genomen worden, terwijl een
pro-actieve en professionele houding vereist is.
27

John Kipchumba en David Mutai, de Keniaanse winnaars van de Srefidensi Marathon 2007 tijdens een
lunch meeting in het Penthouse op de 7e etage van het Hakrinbank hoofdkantoor.
Belangstellend kijken zij naar een foto van hun Surinaamse concurrenten op pagina 41 van het
Hakrinbank jaarverslag 2006.
The best and fastest way to learn a sport is to watch and imitate a champion. Jean Claude Killy

Inleiding
In het boekjaar, zijn wederom gunstige bedrijfsresultaten
geboekt. De bank maakte een stevige groei
door en het bedrijfsrendement is gestegen. Ook is
veel energie gestopt in de verbetering van de interne
beheersing van bedrijfsprocessen. De aansturing van
de organisatie vindt plaats op basis van taakstellende
budgetten met zoveel als mogelijk gekwantificeerde
doelstellingen. Deze zijn vastgelegd in het jaarplan
dat onderdeel is van het strategisch beleidsplan.
Wij stellen met tevredenheid vast dat de bedrijfsdoelen
voor het jaar 2007 goeddeels zijn gerealiseerd.
De belangrijkste bedrijfsdoelstellingen waren
duurzame groei en verbetering van de rentabiliteit,
aanscherping van het balansbeheer, verhoging van de
productiviteit, versterking risicomanagement, evenals
customer relationsmanagement. Daarnaast werd
gestreefd naar verhoging van het niveau van employeesatisfactie,
aanscherping HRM beleid en sterke
betrokkenheid bij de gemeenschap waar wij deel van
zijn door actieve sponsoring van nuttige projecten.
Het geconsolideerd balanstotaal steeg in het verslagjaar
met 31,2% tot SRD 795,8 miljoen, vergeleken
met 28,6% in 2006. De groei in de geconsolideerde
kredietverlening bedroeg circa 36%, hetgeen ruim
boven het budget ligt. De US dollariseringsgraad
van de kredietportefeuille daalde met 4 procentpunten
naar 44% als gevolg van een bewust gevoerd
beleid gericht op terugdringing hiervan. De kwaliteit
van de kredietportefeuille bleef op een goed peil
getuige de lage non-performing ratio van 1,62%.
Het marktaandeel van de Hakrinbank op de kredietmarkt
bleef vrijwel gelijk op circa 24%.
Het balansbeheer bleef op een goed peil en per ultimo
2007 was het aandeel van de interestgenererende
activa in de totale activa ongeveer 84%. Dit had
een gunstige uitwerking op de winst vóór belastingen,
die met 20% toenam tot SRD 23,9 miljoen.
Een belangrijke operationele doelstelling was de
verbetering van de bedrijfsefficiency, gemeten aan de
hand van de efficiencyratio. Deze verbeterde van
56% naar 54% per ultimo 2007; een verdere verbetering
wordt nagestreefd. Deze ratio is overigens nadelig
beïnvloed door onvoorziene tegenvallers in de
Het bedrijf van de bank personele kostensfeer. In reaktie hierop is medio 2007
een multidisciplinaire commissie ingesteld, onder leiding
van de Chief Operations Officer (COO), die tot
taak heeft beleidsvoorstellen te presenteren ter verbetering
van het kostenmanagement en verhoging van
de efficiency. Inmiddels zijn voorstellen uitgewerkt
en is gestart met de implementatie daarvan.
Medio 2007 werd het anti-money laundering softwarepakket
“Topaz” in gebruik genomen. Hierdoor
zijn wij in staat systematischer transacties te monitoren,
zodat voorkomen kan worden dat gelden via
onze bank worden witgewassen.
In het verslagjaar is een volwaardige Marketing en
Public Relations afdeling opgezet, via welke alle
marketing-activiteiten van de bank zullen worden
gecoördineerd. Daartoe werd een staflid in dienst
genomen om leiding te geven aan deze afdeling.
In 2007 zijn diverse marketingacties succesvol uitgevoerd,
terwijl onze medewerkers verder werden
getraind in commerciële vaardigheden en klantvriendelijkheid.
Onze bank vervult een voorhoederol op het gebied
van social corporate citizenship, door middel van
donaties aan nuttige gemeenschapsprojecten. Wij
richten ons hierbij met name op sport, onderwijs,
gezondheidszorg en cultuur. Het belangrijkste door
ons gesponsorde project was de instelling van een bijzondere
leerstoel “Geld-, Krediet-, en Bankwezen, aan
de Anton de Kom Universiteit, welke bij het Institute
for Graduate Studies and Research is ondergebracht.
De leerstoel wordt bemand door een bijzonder hoogleraar
in de persoon van Dr. A.R. Caram, die op het
vakgebied zijn sporen heeft verdiend. De bijzonder
hoogleraar startte in april 2007 met zijn werkzaamheden
en sprak op 7 januari 2008 zijn oratie “Een
zoektocht naar het evenwichtige bankieren” uit tijdens
een plechtige ceremonie in de aula van de Universiteit
van Suriname.
Een bijzondere donatie werd gedaan voor de
afbouw van het dierenasiel in de Cultuurtuin. Mede
dankzij een bijdrage van de Hakrinbank, konden
twee Keniaanse atleten van formaat meedoen met
de Srefidensi marathon van ons land. Aan het Open
Luchtmuseum te Nieuw Amsterdam in het district
Commewijne werd een substantiële donatie gedaan
voor realisatie van de moderniseringsplannen.
In het verslagjaar heeft de Centrale Bank van
Suriname (CBvS) een on site-inspectie uitgevoerd
29

ij onze bank. Naast enkele specifieke afdelingsgebonden
onderzoeken heeft de CBvS ook een overall
evaluatie gemaakt van de bank op bestuurlijk, operationeel
en financieel gebied. Dit is geschied aan de
hand van de internationaal gangbare CAMELS
rating systematiek. Hierbij staat CAMELS voor
Capital Adequacy, Asset quality, Management and
board supervision, Earnings, Liquidity, en
Sensitivity to market risk. Op basis van de evaluatie
wordt per component een score toegekend van 1
(zeer goed) tot 5 (zeer slecht), hetgeen resulteert in
een compositie rating. De Centrale Bank van
Suriname heeft onze bank op alle componenten
geëvalueerd, met uitzondering van 'Sensitivity to
market risk'. De (overall) composite rating van onze
bank bedroeg 2, hetgeen een goede score is.
In het verslagjaar is veel energie gestopt in de opstelling
van een strategisch plan voor de beleidsperiode
2008-2010. Dit kwam tot stand na discussies en
workshops tussen directie, RvC, staf en medewerkers
van de bank, met actieve en deskundige ondersteuning
van consultants van KPMG Business
Advisory Services. Het plan is in hoofdlijnen gericht
op het realiseren van groei in winstgevendheid en
het vergroten van het aandeel op de kredietmarkt in
Suriname. Realisatie van deze doelstellingen zal
worden bevorderd door aanscherping van het
Customers Relations Management, verbetering van
kostenbeheersing en efficiencyverhoging. De belangrijkste
groeibevorderende factoren zijn verruiming
van het cliëntenbestand, innovatie van
producten, diensten en distributiekanalen en het
aangaan van diverse vormen van partnerships. De
drivers voor efficiencyverbetering zijn kostenbesparing,
productiviteitsverhoging en het optimaliseren/herzien
van interne bedrijfsprocessen (business
processes reëngineering). Deze strategieën moeten
gerealiseerd worden in een dynamische markt met
toenemende concurrentie, krapper wordende
marges en stijgende investeringskosten als gevolg
van ICT ontwikkelingen en het voldoen aan
compliancevereisten op het gebied van anti-money
laundering en corporate governance. Het strategisch
plan biedt ons een goed kompas voor de ontwikkelingsrichting
van de bank.
Hierna wordt nader ingegaan op de belangrijkste
ontwikkelingen die zich in 2007 hebben voorgedaan
binnen onze organisatie en haar diverse afdelingen,
inclusief de dochteronderneming, de Nationale
Trust- en Financierings Maatschappij.
Corporate Governance
Corporate Governance ofwel deugdelijk ondernemingsbestuur
is bij banken van buitengewoon
belang, aangezien zij de economische stabiliteit en
ontwikkeling bevorderen. Bovendien beïnvloeden
banken de handelwijze op dit terrein van hun vele
corporate cliënten en daardoor ook hun risicomanagement.
Effectieve governancepraktijken binnen
een bankinstelling zijn een voorwaarde voor
behoud van vertrouwen van het publiek.
Vandaar dat de directie en raad van commissarissen
van de Hakrinbank het van belang achten om “best
practices” voor corporate governance door te voeren
binnen de organisatie en een voortrekkersrol te
vervullen in de Surinaamse samenleving. Onze
bank is voorzover bekend het eerste bedrijf in
Surinaamse handen dat enige jaren terug een formele
corporate governance code heeft opgesteld. Wij
zijn voorstander van een nationale code die als leidraad
zou kunnen dienen voor het handelen van het
gehele Surinaams bedrijfsleven.
De corporate governance code van de Hakrinbank,
die op onze website is te vinden, bevat richtlijnen
voor het handelen van de directie, raad van
commissarissen en de aandeelhouders. In aparte
reglementen zijn de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden
van directie, raad van commissarissen,
Audit-, en Remuneratie en Benoemingscommissie
vastgelegd.
De directie van de Hakrinbank is belast met het
besturen van de bank, hetgeen inhoudt dat zij verantwoordelijk
is voor de realisatie van de bedrijfsdoelstellingen,
de strategie en het beleid en de daaruit
voortvloeiende resultatenontwikkeling van de bank.
Directiebeslissingen worden zoveel als mogelijk in
consensus genomen. Voorzover in uitzonderingsgevallen
dit niet mogelijk is, neemt de Algemeen
Directeur, de hoogst verantwoordelijke functionaris
van het directieteam, in laatste instantie een definitieve
beslissing. Hij legt naar buiten toe verantwoording
af over het gevoerde bedrijfsbeleid, met name
aan de Raad van Commissarissen en de Algemene
Vergadering van Aandeelhouders. Het directieteam,
ook wel Raad van Bestuur genoemd, bestaat
momenteel uit 2 leden namelijk een Algemeen
Directeur of Chief Executive Officer (CEO) en een
Operations Directeur of Chief Operations Officer
(COO). Het is de bedoeling dit team op zeer korte
termijn uit te breiden met een Financieel Directeur
of Chief Financial Officer (CFO).
30

De Raad van Commissarissen heeft tot taak toezicht
te houden op het directiebeleid en op de algemene
gang van zaken en dan met name op het financieel
beleid, ondernemingsstructuur, performance van
directieleden en risicomanagement. De raad vergadert
één keer per maand met de directie of zoveel
meer als hij nuttig acht, en wel op basis van een
vooraf opgestelde agenda door de President
Commissaris en de Algemeen Directeur.
Op deze maandelijkse meeting komen onder meer
de volgende onderwerpen aan de orde:
- Goedkeuring beleidsvoorstellen van de directie;
- Beoordeling (tussentijdse) financiële rapportages;
- Bespreking rapportages van de Audit- en
Remuneratie- en Benoemingscommissie;
- Evaluatie van de bedrijfsresultaten in relatie tot
de geprojecteerde strategische doelstellingen;
- Beoordelen en vaststellen van de (half) jaarcijfers
na analyse en advies van de Auditcommissie;
alsook
- Periodieke beoordeling van de performance van
het management en vaststelling van de arbeidsvoorwaarden.
De Raad van Commissarissen opereert onafhankelijk
ten opzichte van de directie en andere stakeholders
of belangengroepen. Hij bespreekt tenminste
één keer per jaar buiten aanwezigheid van de
directie zowel zijn eigen functioneren als dat van de
individuele leden en de conclusies die hieraan verbonden
moeten worden.
Binnen de Raad van Commissarissen zijn twee
gespecialiseerde commissies ingesteld t.w. een
Auditcommissie en een Remuneratie- en Benoemingscommissie,
die elk uit 3 RvC leden bestaan.
De Auditcommissie onder voorzitterschap van
drs. H. Abrahams, is verantwoordelijk voor de bewaking
van de tijdigheid, de kwaliteit en integriteit van
de financiële rapportages van de bank, de naleving
van wet- en regelgeving, alsook de onafhankelijkheid
en het functioneren van de interne- en externe
accountants van de bank. De Remuneratiecommissie,
die aangestuurd wordt door de heer H. Ramdhani,
doet aanbevelingen aan de RvC terzake de
(her)benoeming van leden van de directie en RvC,
opvolgingsplanning voor leden van de directie, de
managementdevelopment, en de bezoldiging van de
directieleden. Een overzicht van de werkzaamheden
van bovengenoemde commissies is te vinden in het
rapport van de Raad van Commissarissen aan het
begin van dit jaarverslag.
De komende jaren zal verdere verbetering van
corporate governance prioriteit hebben binnen
onze bankinstelling, ook omdat er naar onze
mening een hoge correlatie bestaat met een goede
bedrijfsperformance en het creëren van duurzame
waarde voor onze stakeholders.
Prestatie-indicatoren en benchmarkanalyse
De belangrijkste indicatoren die wij hanteren om
onze bedrijfsperformance te meten en te monitoren
zijn het rendement op onze activa (Return on
Assets), de kwaliteit van onze belangrijkste activa,
de kredietportefeuille (non-performing ratio), het
rendement op ons eigen vermogen (Return on
Equity) en onze algehele efficiency (Efficiency
Ratio).
Wij zijn van mening dat de concurrentie in het
bankwezen op regionale schaal zal toenemen door
de inwerkingtreding van de CARICOM Single
Market and Economy. Daarom achten wij het van
belang om steeds een goed inzicht te hebben in de
performance van de Hakrinbank in vergelijking met
de grotere, goed presterende banken uit het
Caraïbisch gebied. Hiertoe verrichten wij jaarlijks
een benchmarkonderzoek waarin wij onze performance
vergelijken met die van deze banken. Het
resultaat van dit onderzoek levert voor 2007 een
positief overall beeld op. In vergelijking met de peer
group is onze performance bevredigend. Deze
group bestaat uit NCB Jamaica Ltd., Republic Bank
Ltd., RBTT Financial Holdings Ltd., Scotiabank
Trinidad & Tobago Ltd., Barbados National Bank
Inc., Republic Bank (Guyana) Ltd., DSB Bank NV.
en RBTT Bank Suriname N.V.
Return on Assets (RoA)
De RoA is afgenomen van 2,37% in 2006 naar 2,18%
in 2007. Onze RoA ligt, evenals die van andere
Surinaamse banken, onder het gemiddelde en de
range binnen de peer group varieert tussen de
1,87% en 3,69%.
Ons Assets and Liabilities Management heeft als
doel de balanssamenstelling te optimaliseren. De
belangrijkste aangrijpingspunten hierbij zijn het
aandeel van de interestgenererende activa in de
totale activa en de ratio vorderingen op klanten/
toevertrouwde middelen. Het aandeel van de interestgenererende
activa in de totale activa is enigszins
afgenomen van 84,3% per ultimo 2006 naar 83,8%
per ultimo 2007. Dit is met name het gevolg van de
toename van het aandeel van de liquide middelen in
31

de totale activa van 11,9% naar 13,3% als gevolg van
de ruime liquiditeit in de samenleving welke voor
een deel is neergeslagen bij het bankwezen.
De ratio vorderingen op klanten/toevertrouwde
middelen is gestegen van 57,8% naar 62,4%. Hoe
hoger dit percentage hoe effectiever wij onze intermediatiefunctie
tussen aanbieders van en vragers
naar kapitaal vervullen. Rekening houdend met de
per ultimo 2007 vigerende kasreservepercentages en
ons prudent liquiditeitsbeheer, is dit niveau vrij
goed. Hoewel ons Assets and Liabilities Management
in het verslagjaar heeft geresulteerd in een op
zich goede balanssamenstelling, is er sprake van een
terugloop van de RoA. De belangrijkste oorzaak
hiervan is gelegen in de daling van de interestmarge.
De verwachting is dat de margeverkrapping zich in
2008 zal voortzetten, zij het in een rustiger tempo.
Teneinde de RoA op peil te houden zal meer dan in
voorgaande jaren de focus op groei van de overige
baten moeten liggen. Tevens zullen vrije VV-middelen
op de internationale kapitaalmarkt belegd moeten
worden. Dit kan een gunstiger rendement opleveren
dan beleggingen bij buitenlandse banken.
Gelet op de volatiliteit van de internationale
kapitaalmarkten en de hiermee samenhangende
risico's, zal een eventuele aanpassing van de beleggingsstrategie
echter zeer behoedzaam moeten worden
doorgevoerd.
Een belangrijke oorzaak van de relatief lage RoA in
vergelijking met de Caraïbische banken is het feit
dat de door de CBvS vastgestelde kasreservepercentages
voor Surinaamse banken erg hoog zijn.
Hierdoor is een relatief groot deel van onze activa
niet, danwel slechts tegen lage rendementen uitzetbaar.
In het licht van de toenemende concurrentie
zouden deze percentages meer in lijn gebracht moeten
worden met die in de overige CSME-lidstaten.
Return on Equity (RoE)
Onze RoE is afgenomen van 46,9% in 2006 naar
40,0% in 2007. Deze afname is het gevolg van de
groei van het gemiddelde eigen vermogen met
40,5%, mede door de periodieke herwaardering van
onze onroerende goederen per ultimo 2006. De toename
van het eigen vermogen had een positieve
invloed op onze solvabiliteitspositie en daarmee op
onze financiële soliditeit. Doordat de winstgroei
lager uitviel dan de groei van het eigen vermogen
nam de ratio echter af. Gezien de achterliggende
oorzaak, geeft de afname van de RoE geen reden tot
zorg, temeer omdat deze ratio in vergelijking met
onze peer group op een goed niveau ligt.
De RoE varieert binnen de peer group tussen de
22,20% en 28,87%.
Efficiencyratio
Onze efficiency is in het verslagjaar verbeterd; de
efficiency ratio liep terug van 56% in 2006 naar 54%
in 2007. Het tempo van de verbetering moet echter
worden opgevoerd, mede omdat deze ratio in vergelijking
met onze peer group hoog is. In het verslagjaar
is daarom een multi-disciplinaire commissie
onder voorzitterschap van de COO ingesteld met als
doel de mogelijkheden voor verbetering van de
bedrijfsefficiency en kostenbeheersing in kaart te
brengen en hieromtrent concrete voorstellen te
doen. Onze bank is thans in de implementatiefase
van diverse voorstellen. Tevens zal meer dan in
voorgaande jaren prioriteit gegeven worden aan een
grondige doorlichting en verbetering van onze
bedrijfsprocessen. Het streven is erop gericht om in
2008 de efficiency ratio met 1,5 - 2 procentpunten te
verbeteren. De efficiencyratio binnen de peer group
varieert tussen de 41% en 60%.
Non-performing ratio
De non-performing ratio van de geconsolideerde
kredietverlening is verbeterd van 2,0% per ultimo
2006 naar 1,62% ultimo verslagjaar. Deze verbetering
is vooral gerealiseerd bij de consumentenkredieten,
verstrekt door onze dochteronderneming,
de NTFM. Een ratio van 1,62% indiceert een
goede kwaliteit van onze kredietportefeuille en
steekt gunstig af bij onze peer group, waar deze
varieert van 1,30% tot 4,17%. Ook is de ratio gunstiger
dan onze interne norm van maximaal 3%
waarop beleidsmatig wordt gestuurd.
De gemiddelde ratio van de 3 Surinaamse banken
uit de peer group bedraagt circa 6%, hetgeen hoger
is dan het gemiddelde van de totale groep.
Wij zijn tevreden over de verbetering van de nonperforming
ratio aangezien een lage ratio een gunstige
invloed heeft op onze winstgevendheid, omdat
dan minder specifieke debiteurenvoorzieningen
moeten worden getroffen. Daarnaast beschermt
deze ratio de continuïteit van de rente-ontvangsten,
hetgeen vooral in een periode van dalende rentetarieven
en -marges van groot belang is.
Er wordt weleens beweerd dat de rentemarge van
Surinaamse banken erg hoog is, hetgeen ook de
debetrente zou opstuwen. Een benchmarkanalyse
laat zien dat ons land niet uit de pas van de omliggende
Caraïbische landen loopt.
32

Resultaten benchmarkonderzoek 2007 (cijfers in %)
Instelling Periode RoA RoE Efficiency Non-performing
ratio
ratio
NCB Jamaica Ltd. 2007 2,77 24,84 57 2,60
Republic Bank Ltd. 2007 3,69 28,87 45 2,00
RBTT Financial Holdings Ltd. 2007 2,20 22,20 60 2,90
Scotiabank Trinidad & Tobago Ltd. 1) 2007 3,58 25,39 42 1,30
Barbados National Bank Ltd. 1) 2007 2,29 22,46 51 3,58
Republic Bank Guyana Ltd. 2007 1,87 25,93 41 4,17
DSB Bank N.V. 2007 1,87 26,72 53 n.b.
Hakrinbank N.V. 2007 2,18 40,00 54 1,62
Bron: Externe Jaarverslagen
1) non-performing ratio per ultimo 2006
Rentemarge in enkele Caraïbische landen (cijfers in %)
LAND Per Debetrente Creditrente Interestmarge
Jamaica (J$) Mei 2007 17.06 5.02 12.04
Jamaica (USD) Oktober 2006 9.80 5.14 4.66
Guyana (G$) December 2007 12.4 3.15 9.25
Trinidad & Tobago (TT) Maart 2006 9.49 2.42 7.07
Trinidad & Tobago (TT) December 2006 n.b. n.b. 7.40
Barbados (BD) December 2006 10.7 4.8 5.9
Suriname (SRD) December 2007 12.9 6.3 6.6
Suriname (USD) December 2007 9.7 3.1 6.6
Bron: Centrale Bankverslagen en IMF-statistieken
Aangezien krediet het belangrijkste product is van
een commerciële bank, worden het rentetarief en de
interestmarge als indicatoren van de concurrentiepositie
van banken gebruikt. Uit bovenstaande tabel
blijkt onder meer dat zowel de debet- als creditrente
in Suriname iets hoger ligt dan in andere Caraïbische
landen. Wellicht houdt dit verband met onze historie
van hoge inflatie en wisselkoersinstabiliteit. De
rentemarge in Suriname is echter kleiner dan in de
meeste Caraïbische landen en zal in 2008 naar onze
verwachting iets verder dalen. Deze marge wordt
overigens negatief beïnvloed door het hoge, door de
Centrale Bank van Suriname vastgestelde kasreservepercentage
voor SRD tegoeden evenals de relatief
lage efficiency van Surinaamse banken. Hierbij
speelt de kleinschaligheid van de Surinaamse banken
ook een rol.
Gezien de economische integratie van Suriname in
de CSME is het gewenst dat het monetair beleid van
de Bank in de pas loopt met dat in de regio. Ook zal
schaalvergroting binnen het Surinaams bankwezen
efficiencyvoordelen opleveren.
Credits Department
De vorderingen op klanten, waaronder met name de
kredietverlening aan corporate en consumer cliënten,
groeiden ondanks een sterke concurrentie in
het verslagjaar met SRD 125,5 miljoen ofwel 41% tot
SRD 432,0 miljoen. Deze toename ligt boven het
groeicijfer van ruim 33% voor het bankwezen als
geheel en is ook hoger dan de door ons gebudgetteerde
stijging van de geconsolideerde kredietverlening.
Ons marktaandeel bleef met circa 24% vrijwel
onveranderd.
33

Bij zowel de Hakrinbank als bij onze dochteronderneming,
de Nationale Trust- en Financierings
Maatschappij, was de groei ruim boven het budget.
Dit is te danken aan een voortvarende commerciële
aanpak ondersteund door een concurrerende tariefstelling.
Door de verhevigde concurrentie in de
markt zijn de rentemarges verder afgenomen. Door
volumegroei hebben wij niettemin onze gebudgetteerde
rente-inkomstendoelstelling gehaald.
Hieronder volgt een overzicht van onze kredietverlening
naar sectoren volgens het classificatiemodel
dat gehanteerd wordt door de Centrale Bank
van Suriname.
wordt verwezen naar het verslag over de gang van
zaken bij deze maatschappij.
De beleggingen in schatkistpromessen namen af tot
SRD 14,7 miljoen, als gevolg van aflossingen vanwege
de verbeterde financiële positie van de Staat.
Het rendement op deze beleggingen is verder teruggelopen
door de neerwaartse aanpassing van de
rente van 10% tot 8% per jaar met ingang van 3
januari 2007. Deze rente is begin januari 2008 verder
verlaagd naar 7 1 /2% per jaar.
Kredietverlening naar sectoren ( in duizenden SRD)
Sectoren
aan het einde van
2007 in % 2006 in %
Agrarische sector 22.579,3 5,2 22.462,7 7,3
Visserij 15.177,6 3,5 12.717,6 4,2
Bosbouw 3.024,1 0,7 183,9 0,1
Mijnbouw 1.349,2 0,3 2.206,4 0,7
Nijverheid 33.801,2 7,8 31.594,9 10,3
Constructie- en installatiebedrijven 11.901,8 2,8 6.496,7 2,1
Electriciteit, gas en water 67,7 - 30,7 -
Totaal direct productieve sectoren 87.900,9 20,3 75.692,9 24,7
Handel 122.974,1 28,5 86.939,6 28,3
Transport, opslag en communicatie 5.936,1 1,4 3.095,1 1,0
Dienstverlening 34.679,9 8,0 20.746,6 6,8
Woningbouw 92.350,4 21,4 53.015,7 17,3
Overige (vnl. consumentenkrediet) 88.150,4 20,4 66.959,1 21,9
Totaal overige sectoren 344.090,9 79,7 230.756,1 75,3
Totaal commerciële kredieten 431.991,8 100,0 306.449,0 100,0
Schatkistpromessen (overheid) 14.745,0 32.104,0
Totaal generaal 446.736,8 338.553,0
De kredietgroei werd vooral gerealiseerd in de sectoren
handel, woningbouw, nijverheid, alsook in het
consumentenkrediet. Bij laatstgenoemde kredietvorm
speelde onze dochtermaatschappij, de Nationale
Trust- & Financierings Maatschappij (NTFM),
een belangrijke rol. Voor een nadere toelichting
De kwaliteit van de kredietportefeuille bleef zoals
eerder aangegeven op een goed peil. In het verslagjaar
verbeterde de non-performing ratio door effectief
kredietbeheer van 2,0 naar 1,62%.
Doelstelling is de ratio ook op langere termijn steeds
onder ons intern maximumniveau van 3% te houden.
34

Mede vanwege de verlaging van het verplichte SRD
kasreservepercentage van 27 naar 25 werd begin
2007 een algehele vermindering van de SRD debetrente
doorgevoerd, waardoor ons overall rentetarief
met 2,2 procentpunten omlaag ging. De basistarieven
voor vreemde valuta kredietuitzettingen bleven
in het verslagjaar ongewijzigd, echter werden rentekortingen
verstrekt aan debiteuren met een goede
creditrating.
Bovengeschetste rentebewegingen leidden ertoe dat
het verschil tussen de basisdebetrente in SRD en
vreemde valuta in het verslagjaar verder afgenomen
is en nu slechts enkele procentpunten bedraagt. Dit
heeft mede tot een lagere (US) dollarisering van
onze kredietportefeuille geleid. De dollariseringsratio
daalde in het verslagjaar met circa 4 procentpunten
tot 44% per jaarultimo. Deze afname is ook
het gevolg van rente-incentives die zijn aangeboden
bij de aanvraag van een SRD krediet.
De (US) dollariseringsratio is onder de door ons
gedefinieerde korte termijn richtsnoer van maximaal
50% van de geconsolideerde kredietverlening.
Gestreefd zal worden om in 2008 deze ratio verder
terug te dringen door het nadrukkelijker stimuleren
van de SRD kredietverlening.
In het verslagjaar voldeed onze bankinstelling aan
de vereisten zoals vastgelegd in de regeling “Kredietclassificatie
en debiteurenvoorzieningen” en alle
overige regelingen van de Centrale Bank van Suriname
in het kader van het bedrijfs-economisch toezicht
op algemene banken.
Een door de Centrale Bank van Suriname uitgevoerde
on-site inspectie binnen onze bankinstelling
leverde een overall gunstige beoordeling op. Deze
inspectie betrof een compleet onderzoek naar de
financiële positie van de bank waaronder evaluatie
van de kredietportefeuille.
De in ons vorig jaarverslag aangekondigde organisatorische
wijziging binnen de afdeling Credits,
waarbij alle krediettechnische zaken door het
accountmanagement zullen worden verricht, is in
het laatste kwartaal van het verslagjaar grotendeels
geïmplementeerd. Deze wijziging moet efficiencyvoordelen
in het kredietverleningsproces met zich
meebrengen. De verantwoordelijkheid voor een
snelle doorlooptijd van de kredietbeoordeling is
thans geheel bij de accountmanagers gelegd. De
Credit Administration Department zal haar ondersteunende
administratieve taak behouden.
De afdeling Credits werd in dezelfde periode onder
het aandachtsgebied van de CEO gebracht. Het ligt
in ons voornemen om op middellange termijn een
Chief Commercial Officer aan te trekken om leiding
te geven aan de commerciële activiteiten van de
bank en zodoende ook de CEO te ontlasten.
In het kader van voormelde reorganisatie is
eveneens invulling gegeven aan de functie van
coördinator Credits department. De directe verantwoordelijkheid
voor het beheer van de corporate
kredietportefeuille zal aan deze functionaris worden
overgedragen.
Binnen het kredietbedrijf van de Hakrinbank zal
de nadruk ook in de toekomst blijven liggen op
volumegroei met als noodzakelijke ingrediënten de
kwaliteit van onze dienstverlening, een commercieel
verantwoorde aanpak en een pro-actief prijsbeleid.
Groei is immers cruciaal voor het behoud van de
rentabiliteit van de bank op korte en langere termijn.
Marketing en Public Relations Department
Na een gedegen voorbereidingsperiode werd in de
tweede helft van het verslagjaar een zelfstandige
Marketing en Public Relations afdeling opgezet,
welke wordt aangestuurd door een aangetrokken
marketingmanager. Deze stafafdeling zal alle activiteiten
van de Hakrinbank op het onderhavige
beleidsterrein coördineren en dient bij te dragen aan
het realiseren van met name onze commerciële
doelstelligen.
In 2007 zijn diverse activiteiten ontplooid gericht op
het in kaart brengen van de behoeften van onze
cliënten, zodat onze dienstverlening daar beter op
kan inspelen. Diverse marketingacties in verband
met het 40-jarig bestaan van onze dochteronderneming,
de Nationale Trust- & Financierings Maatschappij,
zijn succesvol verlopen.
Onze medewerkers werden verder getraind in commerciële
vaardigheden en klantvriendelijkheid. De
marketingafdeling heeft voor 2008 een robuust
marketingplan opgesteld, dat o.a. klantenonderzoek,
product- en marktontwikkeling, e-marketing,
customer relationsmanagement en corporate social
citizenship projecten omvat.
Evenals in 2006 ontvingen wij begin 2008 een
Customer Service Award in de categorie “Dienstverleners”,
uitgereikt door de Suriname Yellow
Pages. Deze waardering zal ons stimuleren om onze
Customer Service verder te verbeteren.
35

De aan de Hakrinbank uitgereikte stimuleringsprijs voor Customer Service geinitieerd en uitgereikt door
de Suriname Yellow Pages in samenwerking met consumentenorganisaties en de American Chamber
of Commerce of Suriname (AmCham).
36

Risk Management Department
In de tijdsplanning van het op een gestructureerde
wijze vorm en inhoud geven aan de in 2006 geoperationaliseerde
Risk Management Department
(RMD) is vanwege het onvoorziene vertrek van
de risk manager vertraging opgetreden. Dientengevolge
zijn de voor 2007 geformuleerde beleidsdoelstellingen
slechts gedeeltelijk gerealiseerd.
De RMD heeft zich in het verslagjaar vooral gericht
op het doorlichten van het kredietrisicobeleid en het
uitvoeren van creditriskassessments. In dit kader
werd onze Credit Quality Assessment Matrix
(CQAM), welke gehanteerd wordt bij de classificatie
van kredieten en het daarop gebaseerde specifieke
voorzieningensysteem, herzien. Hierdoor beschikt
onze bank over een goed en up to date instrument
bij het beoordelen en beheren van een individueel
krediet, alsook bij het managen van de totale kredietportefeuille.
Ook is onze Corporate Loan Policy
herschreven. In dit kader vond een systematische
hergroepering plaats van de diverse onderwerpen
en zijn elementen inzake kredietrisicobeheersing en
compliance nadrukkelijker ingebracht. Verder zijn
riskmanagementrapportages ontwikkeld die de
Credits department in staat stellen de kredietportefeuille
op een betere wijze te kunnen managen,
specifiek de non-accrual portefeuille en de kredieten
die “in default” dreigen te geraken.
In 2008 zal het risicomanagementraamwerk van de
organisatie verder gestructureerd en aangescherpt
worden op basis van het Enterprise Risk Management
(ERM) principe, een geïntegreerd risicobeheersingsraamwerk.
In dit kader zullen wij verder
gaan met de bedrijfsbrede verankering van ons
risicomanagement en om de eigen verantwoordelijkheid
van alle geledingen binnen het bedrijf hierbij
te vergroten en prioriteit geven aan acties om
deze risico's terug te dringen. In dit kader zal een
Credit & Risk handboek worden ontwikkeld en het
kredietrisicobeleid verder worden uitgewerkt terwijl
de risk management rapportages verder ontwikkeld
c.q. aangescherpt zullen worden.
De implementatie van het project “Risk Based
Audit” dat in november 2006 van start ging en met
ondersteuning van onze externe accountant en
Deloitte & Touche Nederlandse Antillen en Aruba
wordt uitgevoerd, past in dit beleidsvoornemen.
Internal Audit Department
In overeenstemming met onze bedrijfsfilosofie ligt
interne controle sterk verankerd in de organisatie.
Systematisch wordt momenteel het zwaartepunt van
interne audits verlegd van financiële naar meer operationele
en risk-based audits.
Bij de Hakrinbank is de versterking van de risicobeheeringsprocessen
één van onze belangrijke doelstellingen.
Hierbij is een betere verankering van een
goed operationeel risicobeheer en interne controle
binnen onze organisatie noodzakelijk.
De bijdrage die onze Internal Audit department
moet leveren in met name de verbetering van de
kwaliteit van de interne en administratieve organisatie
alsook de effectiviteit van het risicobeheer
wordt daarom belangrijker.
Het “Risk Based Audit” project waarvan melding
is gemaakt in ons vorig jaarverslag past volledig
in dit kader. Het uiteindelijke doel van dit project
is te komen tot een Internal Audit department waar
de controles gebaseerd zullen zijn op “risk-based
auditing” principes. Er is gekozen voor een organisatiebrede
en top-down benadering vanuit het
strategische naar het operationele niveau. De risicoanalyses
op procesniveau zullen worden ingekaderd
in het risk management raamwerk van de bank.
Tegen de achtergrond hiervan zijn in het verslagjaar
de Treasury & Securities en Administration &
Management Information departments doorgelicht.
Hierbij zijn de risk management- en risk assessment
onderdelen en internal audit aspecten van deze
afdelingen volledig doorlopen en het internal control
framework volgens het COSO Enterprise Risk
Management model, geformuleerd. Ook zijn de controleprogramma's
volgens het risk based audit principe
volledig herschreven. De geïdentificeerde risico's,
met name die bij processen die als “high risk” zijn
aangemerkt, zullen bij audits meer aandacht krijgen.
De bedoeling is dat aan het einde van 2008 de nieuwe
controleprogramma's voor alle afdelingen zullen
zijn geformaliseerd en geïmplementeerd. De audit
over het boekjaar 2008 zal dan conform de nieuwe
controleprogramma's plaatsvinden.
Treasury and Securities Department
De belangrijkste taken van deze afdeling zijn het
liquiditeitsbeheer, de aan- en verkoop van vreemde
valuta en valuta swaptransacties, evenals de effectenbemiddeling.
In het verslagjaar is door het voeren van een nauwgezet
liquiditeitsbeheer, de liquiditeitspositie van de
bank steeds op een bevredigend niveau gehouden.
37

Het beleggen van vrije liquiditeiten via een grote
investmentbank op de internationale kapitaalmarkt
is verder uitgebouwd. Het in 2007 gerealiseerde
beleggingsrendement is lager dan in 2006, maar wel
hoger dan de creditrente op de geldmarkt.
Er zullen verdere stappen worden gezet in de aanscherping
van het liquiditeitsbeheer van vooral de
vreemde valuta's.
Vanwege het iets teruggevallen gemiddelde aanbod
op de valutamarkt bleven de transactievolume's
gedurende het eerste deel van het jaar achter bij het
afdelingsbudget. De handhaving van de smalle
bandbreedte voor de wisselkoersen door de Centrale
Bank van Suriname en de sterke stijging van de
EURO t.o.v. de USD sinds medio 2007, hebben enige
verstoring veroorzaakt op de valutamarkt, waardoor
de vrije marktkoersen soms iets boven de toelaatbare
bandbreedte uitkwamen en de concurrentiepositie
van banken, die slechts binnen de bandbreedte
mogen handelen, nadelig is beïnvloed.
Continue monitoring van de markt alsook een actieve
benadering van marktpartijen, waarbij ook nieuwe
cliënten werden benaderd, hebben hun vruchten
afgeworpen. Hierdoor konden de afdelingsdoelstellingen
uiteindelijk toch nog worden gerealiseerd.
Wij hebben in het verslagjaar gebruik gemaakt van
de mogelijkheden geboden door de Centrale Bank
van Suriname om vreemde valuta te kopen op basis
van een “sale and buy back” overeenkomst.
De resultaten van onze acties op de Surinaamse
Effectenbeurs zijn vermeld in het overzicht omtrent
deze beurs elders in dit jaarverslag.
In 2007 is de reorganisatie van de Treasury department
verder ter hand genomen. Zo is de scheiding
tussen front en back office werkzaamheden scherper
doorgevoerd. Dit traject zal in 2008 worden afgerond.
Eveneens is als onderdeel van ons bankbreed Risk
Based Audit project, de formulering van het COSO
Risk Management raamwerk voor de afdeling afgerond,
terwijl ook de auditplans van de afdeling door
de Internal Audit department zijn herschreven uitgaande
van risk-based auditing principes.
Ook zijn de eerste stappen gezet in verband met de
doorlichting van de processen inzake openbewaargeving
van waardepapieren met de bedoeling een
hogere efficiency en betere kwaliteit van onze
dienstverlening te bereiken. In 2008 zullen vervolgacties
plaatsvinden.
Administration and Management Information
(AMI) Department
Accounting
In het verslagjaar is bijzondere aandacht besteed aan
de vergroting van de operationele efficiency. In dit
kader is de electronische verwerking van transacties
in het interbancair betalingsverkeer verder uitgebreid.
Tevens is een aanvang gemaakt met het
installeren van het door onze ICT department ontwikkelde
salarisprogramma bij cliënten ten behoeve
waarvan wij maandelijks de salarisverwerking verrichten.
Dit zal leiden tot een verbetering van de
efficiency.
Controlling
In het licht van onze corporate governance doelstellingen
is in het verslagjaar wederom aandacht
besteed aan verbetering van de informatieverstrekking
aan onze aandeelhouders en andere externe
stakeholders. In dit kader hebben wij een aanvang
gemaakt met de publicatie van onze halfjaarcijfers,
die zijn beoordeeld door onze externe accountant.
In het kader van de succesievelijke invoering van de
International Financial Reporting Standards (IFRS)
hebben wij een plan van aanpak gemaakt. Wij achten
dit van belang zowel in het licht van de nationale
behoefte aan de invoering van een nationale
accounting standaard als in het kader van de verdere
economische integratie in onder andere het
Caraïbisch gebied. In de meeste andere Caraïbische
landen zijn IFRS rapportage standaarden voorgeschreven.
Hierdoor wordt ook de internationale vergelijkbaarheid
van jaarrekeningen vergroot.
In het kader van een betere monitoring van de realisatie
van onze strategische doelstellingen zijn er in
het verslagjaar individuele performance-rapportages
ontwikkeld. Hierdoor is meer inzicht verkregen
in de specifieke performance van met name commerciële
functionarissen. Dit stelt ons in staat om
scherper aan te sturen en op termijn een meer op
performance gebaseerde beloningsstructuur in te
voeren.
Domestic en Cash Department
Het terugdringen van het omvangrijke chartale betalingsverkeer
blijft een beleidsprioriteit. Banking
Netwerk Suriname (BNETS N.V.), een switch company
waarin Hakrinbank N.V., DSB bank N.V.,
RBTT bank (Suriname) N.V. en Surinaamse Postspaarbank
participeren, speelt in dit opzicht ook
38

De kwaliteit van onze medewerkers vormt een
kritische succesfactor bij het behalen van onze doeleen
belangrijke rol met name door het electronisch
betalingsverkeer via POS apparaten te bevorderen.
BNETS N.V. organiseerde ter ondersteuning van dit
doel in het laatste kwartaal 2007 een loterij gebaseerd
op transacties van POS-gebruikers.
Ter verdere verbetering van onze klantenservice is
in het verslagjaar ons ATM-netwerk uitgebreid met
drie machines, terwijl ook ons POS-apparatenbestand
toenam.
Foreign Transfers Department
Zowel het aantal inkomende als het aantal uitgaande
internationale transacties is toegenomen, hetgeen
mede het gevolg is geweest van het aanbieden
van concurrerende transferfees.
Een aantal jaren hebben wij in onze jaarverslagen de
trendmatige afname vermeld van het aantal letters
of credit (L/C’s). In het verslagjaar is sprake geweest
van een lichte toename van export L/C's.
In 2007 verkregen wij formeel de licentie voor uitgifte
van Mastercards. Wij verwachten dat, nadat de
laatste formaliteiten medio 2008 zijn afgehandeld,
een aanvang kan worden gemaakt met het uitgeven
van deze creditcards, waarmee onze klanten in alle
landen waar Mastercard geaccepteerd wordt, betalingen
kunnen verrichten.
In het verslagjaar zijn bepaalde werkzaamheden die
eerder door de afdeling Foreign Transfers verricht
werden, toebedeeld aan de Treasury en Securities
Department met name het volledige liquiditeitsbeheer
van vreemde valuta.
Maintenance and Technical Support (MTS)
Department
Het moderniseren van onze kantoren, zodat de
klanten op prettige wijze hun bankzaken kunnen
verrichten, nam een aanvang met de grondige renovatie
van het hoofdkantoor.
Daarna is in juni 2007 een aanvang gemaakt met de
renovatiewerkzaamheden van ons filiaal Nieuwe
Haven.
In het tweede kwartaal is het filiaal Latour van extra
kantoorruimte voorzien, waardoor al onze branches
nu over een geschikte lokatie beschikken voor ontvangst
van klanten.
In verband met uitbreidingsplannen kocht de bank in
2005 een pand aan de Saramaccastraat, welk grenst
aan ons hoofdkantoor aan de Dr. Sophie Redmondstraat.
De achterbouw van dit monumentale pand
werd in oktober 2007 vakkundig gesloopt en
geschonken aan Stichting Monumentenzorg die
ervoor zal zorgdragen dat het gebouw en de blikslagerij
die hierin gehuisvest was, weer opgezet zullen worden
op het terrein van het Openluchtmuseum te
Nieuw Amsterdam. In de loop van 2008 zal begonnen
worden met de grondige renovatie van het bedrijfspand,
waarna de uitbouw ter hand zal worden genomen.
Er is een meerjaren investerings- en financieringsplan
opgesteld, waarbij uiteraard rekening is
gehouden met de immobiliaregels van de Centrale
Bank van Suriname die vereisen dat deze investeringen
met eigen vermogen worden gefinancierd.
Volgens planning zullen successievelijk de Nationale
Trust & Financierings Maatschappij N.V. en andere
afdelingen naar de nieuwe lokatie verhuizen, waardoor
de drukte op het hoofdkantoor kan verminderen.
Compliance & Legal Department
Compliance betekent voor ons het in de meest
algemene zin bevorderen en handhaven van de integriteit
van onze bank. Bankbreed dient voldaan te
worden aan zowel interne als externe regelgeving.
Als financiële instelling dienen wij er zorg voor te
dragen dat naleving van wet- en regelgeving in de
procedures en werkprocessen van onze bank is
gewaarborgd. Binnen het Risk Based Audit project
dat thans in uitvoering is, worden de compliancerisico's
beoordeeld die uit deze processen en procedures
voortvloeien en vinden procedurele aanpassingen
plaats in verband met het monitoren en
bewaken van deze risico's. In het kader van voormeld
project wordt de rol van de Compliance
Department verder aangescherpt en meer in lijn
gebracht met de doelstellingen van de organisatie.
Voor een efficiënte monitoring van transacties is in
2007 een anti moneylaundering software pakket
aangeschaft. Het proces van aanmaken van transactieprofielen
waarmee actuele transacties van een
klant vergeleken worden, wordt voortgezet.
Human Resources Management
Op personeelsgebied ligt de prioriteit op het werven
van getalenteerde medewerkers om de juiste mensen
op de juiste plek te krijgen. Werving krijgt een
extra accent nu in de komende twee jaren een aantal
belangrijke functionarissen met pensioen gaat. Het
proces om hen te vervangen is in volle gang.
39

stellingen. In dit opzicht is het blijvend investeren in
hun kennis en vaardigheden een vereiste. In het verslagjaar
is aan opleiding en training ruim aandacht
besteed met het doel onze employees beter uit te
rusten voor hun huidige en toekomstige taken.
Bij de Hakrinbank staat de klant centraal. Toenemende
concurrentie, globalisatie en elkaar snel
opvolgende technologische ontwikkelingen noodzaken
tot het bankbreed realiseren van een cultuur,
waarbij elke medewerker doordrongen is van de
vereiste van klantgericht denken en handelen. In dit
verband zal ook een interne communicatie- en
overlegstructuur worden opgezet, ter versterking
van het customer relations management.
Beloning is een belangrijk sturingsmiddel voor onze
bank om haar doelstellingen te bereiken. Het beloningsbeleid
zal in sterkere mate dan nu het geval is
gerelateerd worden aan prestatie. Het proces van
aanscherping van de individuele doelstellingen voor
de medewerkers afgeleid van onze bedrijfsdoelstellingen
past in dit kader.
John Legiman, staflid werkzaam op de Domestic
Department kwam ons op 16 april te ontvallen en
op 29 september 2007 overleed plotseling Kenneth
Troenodikromo van de Maintenance and Technical
Support Department. Wij verliezen in hen 2 actieve
en loyale medewerkers.
In het verslagjaar vond er een instroom plaats van
17 nieuwe medewerkers, terwijl de dienstbetrekking
met 19 werd beëindigd. Ultimo 2007 waren er 252
personeelsleden in onze dienst, onderverdeeld in
147 vrouwelijke en 105 mannelijke employees.
Voor de HRM afdeling werd eind 2007 een stafmedewerkster
aangetrokken ter versterking van
deze afdeling.
In het verslagjaar werd met de Hakrinbank Werknemers
Organisatie (HWO) een collectieve arbeidsovereenkomst
afgesloten na interventie door de
Bemiddelingsraad voor geheel Suriname. De salarissen
van het CAO-personeel werden verhoogd
met 12,5% t.o.v het voorafgaand jaar. Daarnaast
werd een lumpsum uitgekeerd van een halve maand
salaris. Vanwege de sterk stijgende personeelskosten
en uit het oogpunt van efficiencyverbetering werd
in de tweede helft van het verslagjaar besloten tot
een personeelsstop.
Information and Communication (ICT)
Department
In het verslagjaar heeft de ICT Department zorggedragen
voor een goede ICT infrastructuur ter
ondersteuning van de bedrijfsprocessen.
In 2007 is het besluit genomen het softwarepakket
van ons ATM/POS drivers en ATM kaartmanagementsysteem
te vervangen, zulks ter vergroting van
de efficiency van het electronisch betalingsverkeer.
In de tweede helft van 2008 zal dit nieuwe pakket in
gebruik worden genomen.
Onze internetbankingservice is verder verruimd.
Uitgevoerde transacties zijn thans onmiddellijk
zichtbaar op de rekeningen. Voorts is de mogelijkheid
geïntroduceerd voor onze klanten om bedragen
voor tickets over te maken naar de KLM via
onze internetbanking site. Ook voor de SLM zal
deze optie worden uitgewerkt.
Credit Administration Department
Zoals eerder vermeld zijn de werkzaamheden, die
verband houden met het opmaken van de kredietvoorstellen,
onder de verantwoordelijkheid gebracht
van de Credits Department.
De afdeling Credit Administration blijft echter
belast met de administratieve afhandeling van de
goedgekeurde kredietaanvragen. Teneinde de efficiency
van de kredietadministratie te verbeteren
hebben de medewerkers van deze afdeling en die
van de filialen belast met de kredietadministratie,
een refreshmenttraining gehad zowel voor wat
betreft de praktische toepassingen van ons ICBS
bankpakket als andere krediettechnische zaken.
Tevens is nagegaan van welke additionele opties van
ons bankpakket gebruik kan worden gemaakt,
waarbij ook een externe consultant betrokken is
geweest.
Ter ondersteuning van het kredietbeheer door de
accountmanagers is de afdeling ertoe overgegaan
bepaalde informatie omtrent debiteuren in een
geautomatiseerd bestand op computerscherm aan te
leveren.
Insurance Department
Onze bank is agent van alle in Suriname opererende
verzekeringsmaatschappijen. Het assortiment verzekeringsproducten
dat aan clienten wordt aangeboden,
is dan ook erg ruim.
40

In het eerste kwartaal van 2007 hebben alle klanten
een schrijven ontvangen, waarbij gewezen werd op
de sterke stijging van bouwprijzen in de afgelopen
jaren met de risico's van onderverzekering en de
gevolgen hiervan bij brand. Dit heeft geleid tot een
relatief groot aantal aanpassingen van de verzekerde
bedragen. Mede hierdoor nam de assurantieprovisie
toe met 15,2% t.o.v. 2006.
Op de cocktailparty die ter gelegenheid van het
40-jarig bestaan van de NTFM werd gehouden,
geniet het personeel uitbundig van de sfeer en de
versnaperingen.
Coming together is a beginning.
Keeping together is progress.
Working together is success. Henry Ford
Parsasco N.V. en Self Reliance N.V. hebben zich in
2007 op de markt van levensverzekeringen begeven.
Parsasco Leven is een samenwerkingsverband aangegaan
met de Trinidadiaanse verzekeringsmaatschappij
Beacon, terwijl Self Reliance Leven met het
Nederlandse Zwitsers Leven in zee ging.
41

Carolien Marlet werd op de 10km snelloop van
de NTFM de beste vrouwelijke atleet.
Hier neemt ze enthousiast van een breed
lachende algemeen directeur, drs. J. Bousaid,
haar prijs in ontvangst.
The key ingredient to any kind of happiness or
success is to never give less than your best.
Russell Simmons

Nationale Trust- en Financierings
Maatschappij N.V.
Onze dochteronderneming, de Nationale Trust- en
Financierings Maatschappij N.V. (NTFM), vierde op
1 juli 2007 haar 40-jarig bestaan. Zij heeft in deze
periode een duidelijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling
van Suriname en vooral de rijstsector in
het district Nickerie door middel van financiering
van landbouwequipment.
Dit heugelijke feit werd gevierd met een cocktailparty
voor relaties, een etentje met het personeel en
een massa trimloop. Ook werden donaties aan enkele
sociale instellingen gedaan. Hierdoor is wederom
duidelijk inhoud gegeven aan onze maatschappelijke
verantwoordelijkheid en betrokkenheid.
Het verslagjaar is met bevredigende resultaten afgesloten.
Het balanstotaal groeide met 42%, waardoor
de SRD 100 miljoen werd overschreden, terwijl de
winst toenam met 23%. Vermeldenswaard is dat de
branches van de Hakrinbank weer een belangrijke
bijdrage hebben geleverd aan dit resultaat.
De begrootte groeidoelstellingen zijn ruim overschreden.
Echter viel de rentemarge lager uit dan
verwacht, vanwege de toenemende concurrentie in
de markt voor het consumptief krediet. De overall
rendementsdoelstelling werd wel gehaald als gevolg
van voormelde volumegroei alsook de aanscherping
van het kredietbeheer.
In het verslagjaar vond een verdere reorganisatie
plaats van de unit die verantwoordelijk is voor de
incassi van probleemkredieten. Deze heeft vruchten
afgeworpen, die tot uiting zijn gekomen in een verbeterde
kwaliteit van de debiteurenportefeuille.
Ter verbetering van de snelheid en efficiency van het
kredietverleningproces zijn enkele bedrijfsprocessen
aangepast en zal er in 2008 ook een softwarepakket
aangekocht worden.
Hypothecaire uitzettingen
De hypothecaire uitzettingen groeiden met 63% tot
bijna SRD 60 miljoen. Dit was ruim boven onze
groeiprognose. Ten grondslag hieraan lagen de vraagtoename
als gevolg van de verder dalende rente voor
hypotheekleningen en de successievelijke verruiming
van het plafond van de concessionele 7% bouwleningen
die worden gefinancierd uit onze kasreserve bij
de Centrale Bank van Suriname. Per 3 januari van het
verslagjaar werd het plafond van deze leningen verhoogd
van 9% tot 10% van de reserve base.
Termijnleningen (objectfinanciering)
De termijnleningen namen toe met ruim 30% tot
circa SRD 30 miljoen. De branches hebben een
belangrijke bijdrage geleverd aan deze toename, die
voornamelijk is gerealiseerd door financiering van
auto-aankopen. Verwacht werd dat de markt in het
verslagjaar enigszins zou zijn verzadigd en dat de stijging
van de afgelopen jaren zou afvlakken. Wij zien
echter dat de kredietvraag levendig bleef, ook voor
financiering van aankopen van nieuwe voertuigen.
Persoonlijke leningen
De uitzettingen in persoonlijke leningen zijn toegenomen
met ruim 33% tot SRD 17 miljoen, ondanks
ons aangescherpt intake beleid. Ook hierbij leverden
onze branches wederom een belangrijke bijdrage.
De groei is het resultaat van de nauwere samenwerking
met grote warenhuizen bij financiering van
verkopen van duurzame consumptiegoederen aan
klanten. Ook lag de gemiddelde leensom hoger dan
die in het vorige jaar.
De actie “Persoonlijke lening voor de aankoop van
schoolbehoeften” voor aanvang van het nieuwe
schooljaar is ook in 2007 succesvol verlopen, hetgeen
vooral is te danken aan de sterk verlaagde rente.
Vermogensbeheer
Het door ons beheerde vermogen van derden groeide
met 6%. Dit percentage ligt ruim onder dat van
2006 en onze jaarbegroting. Bedoelde vermogens
worden vooral belegd in hypotheken luidende in
vreemde valuta. De vraag naar deze leningen staat
onder druk. Dit door de verdere convergentie van de
basisrente in SRD en vreemde valuta. Kredietnemers
kiezen daarom vaker leningen in Surinaamse
dollars. In het verslagjaar is er onderzoek verricht
naar beleggingsmogelijkheden voor onze klanten
op de internationale kapitaalmarkt. Het streven is
erop gericht om in 2008 de nieuwe producten aan
hen aan te bieden.
Vooruitzichten
De vooruitzichten voor 2008 zijn gunstig vanwege
de levendige marktontwikkelingen.
Vanuit de rijstsector wordt een toename van financieringen
voor landbouwequipment verwacht. De
hoge productie van 2007, die vooral in de tweede
helft tot stand kwam, zal de rentabiliteit positief
beinvloeden in 2008.
43

De financiële ontwikkeling van de bank
Onze bank heeft in 2007 wederom gunstige financiële
resultaten geboekt. Het balanstotaal groeide, de
balansverhoudingen verbeterden en operationele
resultaten stegen. De belangrijkste financiële doelstellingen
die wij in ons Strategisch Beleidsplan
2005-2007 hebben geformuleerd zijn grotendeels
gehaald. Deze waren een reële batengroei van minstens
15% en een reële winstgroei van minimaal
10%. Een belangrijke operationele doelstelling
namelijk een efficiencyratio van 53% werd echter
net niet gerealiseerd, vanwege lager uitgevallen rentemarges
en tegenvallers in de personele kostensfeer.
Teneinde de bevoegdheden van de Algemene Vergadering
van Aandeelhouders te benadrukken bij het
besluit over de winstverdeling is ook een balans
vóór winstverdeling in dit jaarverslag opgenomen,
hetgeen correspondeert met moderne opvattingen
ten aanzien van financiële verslaggeving. Bij het preadvies
van de Raad van Commissarissen en voor
analyse- en vergelijkingsdoeleinden is de balans ná
winstverdeling gebruikt.
In het volgende vindt een gedetailleerde behandeling
en analyse plaats van de belangrijkste balansposten
alsook het geconsolideerde resultaat van de
Hakrinbank. Hierna zal het winstbestemmingsvoorstel
toegelicht worden.
Balanstotaal (in miljoenen SRD)
Geconsolideerde balans
De bedrijfsomvang gemeten naar het balanstotaal
bedroeg aan het einde van het verslagjaar SRD 795,8
miljoen, een stijging van SRD 189,3 miljoen ofwel
31,2% ten opzichte van ultimo 2006.
Deze groei ligt hoger dan in 2006, die uitkwam op
28,6%. Indien dit groeitempo zich voortzet zal onze
bank tegen het einde van het boekjaar 2008 de
SRD 1 miljard grens kunnen bereiken.
Aan de actiefzijde van de balans is de stijging voornamelijk
te zien in de posten Vorderingen op klanten,
Vorderingen op kredietinstellingen en Liquide
middelen. Ook de post Effecten vertoont een stijging.
De post Schatkistpapier daalde als gevolg van
aflossingen vanwege de verbeterde financiële positie
van de Staat.
De post Vorderingen op klanten, hoofdzakelijk
bestaande uit onze kredietverlening, steeg aanzienlijk
en wel van SRD 306,5 miljoen per ultimo 2006
tot SRD 432 miljoen aan het einde van het verslagjaar.
Deze toename van SRD 125,5 miljoen ofwel
41% heeft zich voorgedaan bij zowel de Hakrinbank
alsook onze dochteronderneming, de Nationale
Trust- en Financierings Maatschappij, en betreft uitzettingen
in zowel Surinaams courant als in vreemde
valuta. De debiteurengroei vond in grote mate plaats
in de sectoren handel, woningbouw, en nijverheid
terwijl ook de door onze dochteronderneming verstrekte
consumentenkredieten aanzienlijk toenamen.
900
800
700
600
500
400
300
200
100
251.5
399.6
471.7
606.5
795.8
De post Vorderingen op kredietinstellingen nam
in het verslagjaar toe met SRD 40,6 miljoen tot
SRD 207,2 miljoen vanwege de groei van vreemde
valutategoeden die cliënten bij ons aanhouden en
die deels bij buitenlandse banken worden geplaatst.
Ook de appreciatie van de EURO t.o.v. de Surinaamse
Dollar droeg hieraan bij.
De post Liquide middelen steeg met 46,4% tot
SRD 105,5 miljoen hetgeen verband houdt met de
toename van de aan ons toevertrouwde middelen.
Deze stijging is gecorreleerd met de groei van de
binnenlandse liquiditeitenmassa.
0
2003 2004 2005 2006 2007
44

De post Effecten vertoont als gevolg van de toename
van onze beleggingen op de internationale kapitaalmarkt
een stijging van SRD 6,5 miljoen tot SRD 12,6
miljoen.
Geconsolideerde resultaten
De geconsolideerde resultaten laten wederom een
bevredigende groei zien, zoals blijkt uit onderstaande
grafiek.
Aan de passiefzijde kunnen wij 3 hoofdgroepen
onderscheiden, namelijk de Schulden aan derden, in
het bijzonder de Schulden aan klanten, de Voorzieningen
en het Eigen vermogen.
Bedrijfsresultaat vóór belastingen
(in miljoenen SRD)
25.0
23.90
In de post Schulden aan klanten zit onze belangrijkste
bron van funding. Deze stegen met SRD 161,7
miljoen ofwel 30,5% tot SRD 691,9 miljoen. Hierbij
namen de toevertrouwde spaargelden, waaronder
ook de lange termijn beleggingen zijn opgenomen,
iets meer toe, namelijk met 37,6% dan de andere
schulden, waaronder de tegoeden op girorekeningen
zijn opgenomen. Deze ontwikkeling past in ons
beleid om meer lange termijn funding aan te trekken
om een gezonde fundingsstructuur te handhaven.
Dit is ondersteund door de stabiele macroeconomische
omgeving waardoor burgers en bedrijven
bereid zijn om hun tegoeden langer te beleggen.
De post Andere schulden nam toe met 24,7%.
22.5
20.5
17.5
15.0
12.5
10.0
7.5
5.0
2.5
0
19.95
13.24
6.78
8.58
2003 2004 2005 2006 2007
De post Schulden aan kredietinstellingen geeft een
toename te zien van SRD 18,3 miljoen tot SRD 40,4
miljoen per jaarultimo. Deze post bestaat uit de
rekening-courant verhouding met enkele lokale
banken, voortvloeiende uit de dagelijkse clearing
van interbancaire schulden en vorderingen, en
beleggingen van andere banken bij onze instelling.
Het eigen vermogen is met SRD 10,1 miljoen ofwel
30,3% toegenomen tot SRD 43,3 miljoen. De
belangrijkste factor die hieraan heeft bijgedragen is
de toevoeging van SRD 10,2 miljoen uit de nettowinst
aan de Algemene Reserve, waardoor deze per
jaarultimo op SRD 33,8 miljoen uitkwam. De aangroei
van het eigen vermogen vergroot de soliditeit
van de bank en heeft een positieve invloed op onze
bedrijfsactiviteiten. Zo kunnen grotere kredietaanvragen
in behandeling worden genomen.
De zogenaamde buitenbalansposten, zoals verstrekte
garanties en geopende L/C's, die vanwege hun
risico invloed hebben op de solvabiliteitstoetsing,
zijn in het verslagjaar toegenomen met SRD 0,2 miljoen
tot bijna SRD 23 miljoen.
De bank heeft in het verslagjaar een netto resultaat
vóór belastingen van SRD 23,9 miljoen gerealiseerd.
Dat is een stijging met bijna SRD 4 miljoen ofwel
circa 20% ten opzichte van het resultaat in 2006.
Gecorrigeerd voor inflatie bedraagt dit percentage
12,6 wat boven de vastgestelde doelstelling van een
reële winstgroei van minimaal 10% is. De nettowinst
na belastingen bedraagt SRD 15,3 miljoen tegenover
SRD 12,8 miljoen in 2006. De groei van het resultaat
is het gevolg van een toename van de baten met
SRD 5,9 miljoen ofwel 12% tot SRD 55,1 miljoen terwijl
de stijging van de lasten lager uitviel namelijk
SRD 1,9 miljoen ofwel 6,6% tot SRD 31,2 miljoen.
Baten
De totale bedrijfsopbrengsten stegen zoals hierboven
aangegeven met SRD 5,9 miljoen ofwel 12%,
hetgeen lager is dan onze strategische doelstelling.
Aan deze groei hebben zowel de rente- als de overige
(niet-rente) baten bijgedragen. Het aandeel van
de niet-rentebaten in het totaal is t.o.v. 2006 op hetzelfde
niveau gebleven namelijk 24,6%. Het beleid is
erop gericht dit percentage te brengen naar eenstructureel
hoger niveau van ongeveer 33,3%.
45

Hierbij dient er rekening mee gehouden te worden
dat een deel van deze baten een volatiel karakter
heeft, zodat alert management geboden is. Het aandeel
van de rentebaten bedroeg 75,4%.
Rentebaten
De netto-opbrengsten uit het rentebedrijf stegen in
het verslagjaar met SRD 4,5 miljoen tot SRD 41,5 miljoen.
Deze toename is het resultaat van groei van de
kredietportefeuille en de beleggingen bij buitenlandse
banken. De opbrengsten uit beleggingen in schatkistpapier
van de Republiek Suriname zijn vanwege
de verlaging van de rente van 10% naar 8% per jaar
en door een lager beleggingsniveau, afgenomen.
Door verhevigde concurrentie was er sprake van
krimpende rentemarges. Dankzij groei van de kredietuitzettingen
stegen de rentebaten echter. Deze
groei werd ondersteund door de aanscherping van
het krediet- en balansbeheer, m.n. het liquiditeitsbeheer.
Hierdoor bleef de netto interestmarge ondanks
de terugval op een bevredigend niveau.
Niet-rentebaten
De provisie en overige bedrijfsopbrengsten groeiden
met SRD 2,4 miljoen tot SRD 11,9 miljoen.
Deze toename kan voornamelijk toegeschreven
worden aan de verdiensten uit het binnenlands en
buitenlands betalingsverkeer en aan de kredietverlening
gerelateerde provisies zoals afsluitprovisie. Ook
het assurantiebedrijf heeft een positieve bijdrage
geleverd aan deze groei.
Het resultaat uit financiële transacties vertoonde in
het verslagjaar een afname van bijna SRD 1 miljoen.
In 2006 was nog sprake van een stijging. Deze afname
houdt mede verband met de herwaardering
van onze vreemde valutapositie in 2006 welke leidde
tot een éénmalige koerswinst. Het resultaat uit
hoofde van onze beleggingen op de internationale
kapitaalmarkt nam toe en was op een bevredigend
niveau. Ons beleid om een deel van onze vrije liquiditeiten
via een grote investmentbank op de internationale
kapitaalmarkt te beleggen wordt zeer
prudent uitgevoerd en heeft tot nu toe een redelijk
overall rendement opgeleverd.
Lasten
De operationele lasten namen met SRD 2,1 miljoen
ofwel 7,7% toe tot circa SRD 30 miljoen. De grootste
toename vond plaats bij de personeelskosten als
gevolg van de toegekende salarisverhogingen. De
toename van de overige bedrijfslasten is met name
vanwege gestegen kosten voor automatisering.
De toename van de operationele kosten is lager dan
gebudgetteerd. Ons beleid gericht op kostenbeheersing
en efficiencyverbetering is hiermee succesvol
geweest. We zijn echter nog niet tevreden over het
niveau van de efficiencyratio en zullen ook in 2008
hoge prioriteit blijven geven aan kostenbeheersing
en efficiencyverbetering.
De toevoeging aan de specifieke debiteurenvoorzieningen
bedroeg SRD 1,2 miljoen. Deze dotatie,
welke iets lager is dan 2006, is de consequentie van
een verbetering van de kwaliteit van de kredietportefeuille.
Ratio's
Solvabiliteit
De belangrijkste solvabiliteitsratio's zijn de capital
ratio en de BIS-ratio. De capital ratio - zijnde het
aandeel van het zichtbare eigen vermogen in de
balanstelling - is een standaard solvabiliteitsratio,
terwijl de BIS-ratio meer op het bankwezen is toegespitst.
De BIS-ratio relateert het eigen vermogen
aan de som van de diverse, naar risicograad gewogen
activa, en is een betere maatstaf voor de beoordeling
van de solvabiliteit van een bank.
De capital ratio bedroeg ultimo verslagjaar 5,44%,
hetgeen een afname van 0,04 procentpunt is t.o.v.
het voorgaande jaar. Dit is veroorzaakt door de
groei van het balanstotaal, die iets hoger uitviel dan
die van het eigen vermogen.
Het zichtbare eigen vermogen in procenten van de
Vorderingen op klanten bedroeg 10,02. In 2006
bedroeg deze ratio 10,85. Deze teruggang heeft te
maken met de sterke stijging van de vorderingen op
klanten met 41% in 2007, die de toename van 38%
van het eigen vermogen overtreft.
De BIS-ratio van onze bank beliep 10,56% per ultimo
van het verslagjaar vergeleken met 11,31% per
eind 2006. Onze bank voldoet zoals gebruikelijk
ruimschoots aan deze door de Centrale Bank van
Suriname gestelde solvabiliteitstoetsingsnorm, die
in belangrijke mate gebaseerd is op het Bazel I kapitaalakkoord
dat een minimale kapitaaleis van 8 procent
stelt.
In het licht van de verdere groei van de bank blijft de
versterking van het weerstandsvermogen een prioriteitspunt
voor onze instelling.
46

BIS ratio (in %)
14
12 11.68
10.19
10
8
6
4
10.01
11.31
10.56
De RoA is iets afgenomen van 2,37 naar 2,18. Onder
andere de sterkere toename van het balanstotaal ten
opzichte van de toename van de nettowinst ligt hieraan
ten grondslag. Ook de krimpende marges als
gevolg van de toenemende concurrentie en hoger
uitgevallen personele kosten speelden een rol.
Onze doelstelling is de RoA te verhogen vooral door
groei van de overige baten en de implementatie van
efficiencybevorderende maatregelen. De RoA van
Surinaamse banken wordt overigens negatief beïnvloed
door het hoge kasreservepercentage dat de
Centrale Bank van Suriname aan Surinaamse banken
heeft opgelegd, waardoor een significant deel van de
activa niet of nauwelijks rendeert.
2
Return on assets (in %)
0
2003 2004
Rentabiliteit
Onze belangrijkste rentabiliteitsindicatoren zijn de
RoE en RoA. Bij het onderdeel “Bedrijf van de bank”
is al uitgebreid op deze ratio's ingegaan, waarnaar
kortheidshalve wordt verwezen.
Door de sterke toename van het eigen vermogen
vertoont de RoE ondanks de winsttoename een
terugval van 46,9 naar 40,0. Absoluut bezien is een
RoE van 40,0% een zeer goede ratio, zoals ook uit de
eerder gepresenteerde peer group analyse blijkt.
Return on equity (in %)
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
40.2 39.9
2005
46.1
2006
46.9
2007
40.0
2.50
2.25
2.00
1.75
1.50
1.25
1.00
0.75
0.50
0.25
0
1.69
Operationeel
1.69
2003 2004
1.95
2005
2.37
2006
2.18
2007
De efficiencyratio - die de totale lasten minus de
voorzieningen uitdrukt in een percentage van de
totale opbrengsten - is een goede maatstaf voor de
doelmatigheid van de bedrijfsoperaties. Hoe lager
deze ratio des te efficiënter deze worden uitgevoerd.
Dit is van groot belang voor de verbetering van de
concurrentiepositie, die in een globaliserende
wereld cruciaal is.Vandaar dat banken nauwgezet de
ontwikkeling van deze ratio volgen en een beleid
voeren om deze te verbeteren.
0
2003 2004 2005 2006 2007
47

Efficiencyratio (in %)
70
64 63
60
50
40
30
20
10
59
56
54
uitkering van 1/3 deel van de nettowinst. Hierbij
wordt rekening gehouden met onze solvabiliteit,
winstgevendheid en groeidoelstellingen.
Het overzicht hieronder geeft informatie over het
aandeel Hakrinbank en haar performance. De ontwikkelingen
zijn een reflectie van de voorspoedige
bedrijfsontwikkelingen. De winst en het dividend
per aandeel vertonen een opgaande lijn. De koers/
winstverhouding duidt op een aantrekkelijke belegging.
Voor vergelijkingsdoeleinden zijn de cijfers van
2003 t/m 2005 berekend op basis van de omwisseling
van 20 oude aandelen van nominaal SRG 7,50
voor 1 nieuw aandeel van nominaal SRD 0,15, welke
in 2006 plaatsvond.
0
2003 2004
2005
2006
2007
De neerwaartse trend van de ratio heeft zich in het
verslagjaar voortgezet. Dankzij de sterkere stijging
van de baten dan de lasten verbeterde de ratio van
56% in 2006 naar 54% in 2007. De doelstelling van
53% werd door de sterke rentemargeverkrapping en
de gestegen personeelskosten echter net niet
gehaald. Het streven is deze ratio verder omlaag te
brengen door efficiencyverhogende maatregelen tot
circa 52% per ultimo 2008.
Een verdere aanscherping van het balansbeheer, verhoging
van de verdiencapaciteit evenals een strakke
doorvoering van kostenbesparende en efficiencyverhogende
maatregelen genieten daarom prioriteit.
Hakrinbank aandeel
Ons dividendbeleid voorziet in de uitkering van een
aantrekkelijk dividend met als dividendpolicy een
Koersontwikkeling aandeel Hakrinbank
op de Surinaamse Effectenbeurs (in SRD)
160
150
140
130
120
110
100
90
80
70
60
50
79.2
106.0
124.0
136.0
150.0
2002 2003 2004 2005 2006
Kerncijfers inzake het Hakrinbank aandeel (in SRD)
per ultimo 2007 2006 2005 2004 2003
Koers per aandeel (Effectenbeurs) 150,00 136,00 124,00 106,00 79,20
Intrinsieke waarde per aandeel 92,99 71,37 45,59 33,38 25,71
Marktkapitalisatie (x SRD 1.000) 69.854 63.335 57.746 49.364 36.883
Nettowinst per aandeel 32,84 27,41 18,20 11,79 9,43
Dividend per aandeel 11,00 10,00 6,07 4,00 2,80
Dividendrendement in % 7,3 7,4 4,9 3,8 3,5
Koers/intrinsieke waarde in % 161,3 190,6 272,0 317,6 308,8
Koers/winstverhouding 4,6 5,0 6,8 9,0 8,4
48

Winstbestemmingsvoorstel voor het
boekjaar 2007
Zoals eerder aangegeven bedraagt de nettowinst
SRD 32,84 per aandeel, dat is een stijging met 20%
ten opzichte van 2006.Het verbeterde onderliggende
resultaat en de redelijke solvabiliteitspositie stellen
ons in staat om aan de Algemene Vergadering van
Aandeelhouders een 10% hoger contant dividend dan
in 2006 voor te stellen.
De verhoging van het dividend geeft het belang aan
dat wij hechten aan rendement voor onze aandeelhouders.
Het winstbestemmingsvoorstel is:
1. Een totaal dividend van SRD 11 per aandeel van
nominaal SRD 0,15, hetgeen een dividendpercentage
oplevert van 7.333,33.
In september 2007 is er reeds SRD 3 als interimdividend
in contanten uitgekeerd, waardoor het
slotdividend SRD 8 bedraagt.
Totaal aan dividend zal worden uitgekeerd
SRD 5,1 miljoen, hetgeen overeenkomt met een
uitkeringspercentage van 33,5. In 2006 bedroeg
dit percentage 36,5 hetgeen verband hield met de
uitkering van een jubileumdividend i.v.m. het
70-jarig bestaan van de Hakrinbank.
2. Het resterende winstsaldo ad SRD 10,2 miljoen
zal worden toegevoegd aan de Algemene Reserve.
Het winstbestemmingsvoorstel leidt tot een verdere
versterking van het eigen vermogen van de bank.
Deze vermogensversterking bevordert de soliditeit
en groei van onze bank, terwijl ook aan de door de
Centrale Bank van Suriname gestelde eisen wordt
voldaan inzake de financiering van investeringsprogramma's
met eigen vermogen. Tevens heeft het een
positieve invloed op de bedrijfsactiviteiten aangezien
grotere kredietaanvragen in behandeling kunnen
worden genomen.
Vooruitzichten 2008
Het internationaal ratingsbureau “Standard & Poors”
verwacht dat de Surinaamse economie in 2008 verder
zal groeien, ondanks de dreigende recessie in de
Verenigde Staten en de mogelijke consequenties
voor de wereldmarkt. De verwachting is dat de prijzen
van aluinaarde, aardolie en goud, zijnde onze
belangrijkste exportproducten, op peil zullen blijven
en dat vanwege voortgaande en toenemende investeringen
de groei positief zal worden beïnvloed.
De geschatte reële toename van het Bruto Binnenlands
Product (BBP) tussen 2008-2010, zal 5% per
jaar bedragen.Een punt dat ons wel zorgen baart is
de toenemende inflatie met consequenties voor de
koopkracht van de burgers en de ontwikkeling van
de rentestand. Een fiscaal beleid gericht op lastenverlichting
zou heilzaam kunnen uitwerken voor
zowel de burgers als de ondernemers.
Onze bank zal van de overwegend gunstige externe
economische omgeving profiteren. In onze projecties
is rekening gehouden met groei van het businessvolume
en toename van de rentabiliteit. De door ons
gebudgetteerde groeicijfers liggen wel iets lager dan
in 2007, vanwege de verdere verkrapping van marges
als gevolg van concurrentie. Door middel van
volumegroei en innovatie en diversificatie van onze
financiële diensten streven wij ernaar onze rentabiliteitspositie
op een bevredigend niveau te houden.
In 2007 is door ons veel energie en tijd gestopt in de
opstelling van een nieuw en ambitieus strategisch
plan voor onze bank dat de periode 2008-2010
beslaat. Aan het begin van het onderdeel “Het
bedrijf van de bank” is in hoofdlijnen aangegeven
wat de strategische doelstellingen omvatten. Het jaar
2008 is het eerste jaar van uitvoering van dit plan.
Doelstellingen voor dit jaar zijn vastgelegd in het
jaarplan en wij zullen ons volledig inzetten om deze
te realiseren.
Al onze medewerkers hebben in het verslagjaar
wederom buitengewone prestaties geleverd, hetgeen
ook steeds de basis is geweest voor onze opvallende
bedrijfsperformance in de afgelopen jaren.
Wij zijn hen dan ook zeer veel dank verschuldigd
voor de getoonde inzet en niet aflatende loyaliteit.
Onze dank gaat ook uit naar de leden van de Raad van
Commissarissen voor de plezierige samenwerking.
Zeer bijzondere dank zijn wij ook verschuldigd
aan onze vele en gewaardeerde klanten, voor hun
business, het geschonken vertrouwen en loyaliteit
jegens de Hakrinbank N.V. en de NTFM N.V.
Paramaribo, 15 april 2008
Directie Hakrinbank N.V.
Drs. J.D. Bousaid, Algemeen Directeur
49

In verband met het 40-jarig bestaan van de NTFM op 1 juli 2007 doneerde de topman,
de heer H.Vijzelman, een cheque ten behoeve van de afbouw van het
dierenasiel in de Cultuurtuin. Dr. L. Bansse-Issa, voorzitter van de Stichting
Dierenbescherming, neemt deze gift stralend in ontvangst.
An act of goodness is of itself an act of happiness. No reward coming after the event
can compare with the sweet reward that went with it. Maurice Maeterlinck
50

ACCOUNTANTSVERKLARING
Aan: de Algemene Vergadering van Aandeelhouders,
de Raad van Commissarissen en Directie van
de Hakrinbank N.V.
Accountantsverklaring
Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening
2007 van Hakrinbank N.V., te Paramaribo bestaande
uit de geconsolideerde balans per 31december
2007, de geconsolideerde winst- en verliesrekening
over 2007, de vennootschappelijke balans per
31 december 2007 en de vennootschappelijke winsten
verliesrekening over 2007 met de toelichting
gecontroleerd.
Verantwoordelijkheid van het bestuur
Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk
voor het opmaken van de jaarrekening die het
vermogen en het resultaat getrouw dient weer te
geven, in overeenstemming met algemeen aanvaarde
grondslagen voor financiële verslaggeving. Deze
verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen,
invoeren en in stand houden van een intern
beheersingssysteem relevant voor het opmaken van
en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen
en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen
van materieel belang als gevolg van fraude of
fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare
grondslagen voor financiële verslaggeving en
het maken van schattingen die onder de gegeven
omstandigheden redelijk zijn.
Verantwoordelijkheid van de accountant
Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel
over de jaarrekening op basis van onze controle.
Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming
met algemeen aanvaarde richtlijnen met
betrekking tot controle opdrachten. Dienovereenkomstig
zijn wij verplicht te voldoen aan de voor
ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden
onze controle zodanig te plannen en uit te voeren
dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen
dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel
belang bevat.
Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden
ter verkrijging van controle-informatie over
de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening.
De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is
afhankelijk van de professionele oordeelsvorming
van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling
van de risico's van afwijkingen van materieel
belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling
neemt de accountant in aanmerking het voor
het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening
van vermogen en resultaat relevante interne
beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde
keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden
die onder de gegeven omstandigheden adequaat
zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel
te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem
van de vennootschap. Tevens omvat
een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid
van de toegepaste grondslagen voor
financiële verslaggeving en van de redelijkheid van
schattingen die het bestuur van de vennootschap
heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele
beeld van de jaarrekening.
Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie
voldoende en geschikt is als basis
voor ons oordeel.
Oordeel
Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw
beeld van de grootte en de samenstelling van het
vermogen van Hakrinbank N.V. per 31 december
2007 en van het resultaat over 2007 in overeenstemming
met algemeen aanvaarde grondslagen voor
financiële verslaggeving.
Paramaribo, 15 april 2008
Hiralal Lutchman & Co
An independent correspondent firm of Deloitte Touche
Tohmatsu
Namens deze
was getekend drs. M.R.A. Lutchman RA
51

JAARREKENING 2007
HAKRINBANK N.V.
bestaande uit:
- geconsolideerde balans vóór winstverdeling
- geconsolideerde balans ná winstverdeling
- geconsolideerde winst- en verliesrekening
- vennootschappelijke balans vóór winstverdeling
- vennootschappelijke balans ná winstverdeling
- vennootschappelijke winst- en verliesrekening
- toelichting
53

GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2007
VOOR WINSTVERDELING (in SRD)
2007 2006
ACTIVA
Liquide middelen 105.485.107 72.055.445
Schatkistpapier 14.745.085 32.103.968
Vorderingen op kredietinstellingen 207.239.512 166.609.343
Vorderingen op klanten 431.991.830 306.449.015
Effecten 12.600.297 6.083.422
Deelneming 168.000 168.000
Materiële vaste activa 19.519.700 20.656.739
Overlopende activa 4.003.192 2.337.078
795.752.723 606.463.010
PASSIVA
Schulden aan kredietinstellingen 40.349.149 22.072.559
Schulden aan klanten:
- Spaargelden 328.758.879 238.981.745
- Andere schulden 363.110.691 291.222.248
Overige schulden 3.729.072 6.302.153
Overlopende passiva 2.374.500 2.756.311
Voorzieningen 9.002.386 7.233.350
747.324.677 568.568.366
Maatschappelijk kapitaal 120.000
Gestort en opgevraagd kapitaal 69.854 69.854
Agioreserve 916 916
Herwaarderingsreserve 9.486.491 9.590.657
Algemene reserve 23.576.257 15.466.242
Resultaat verslagjaar 15.294.528 12.766.975
48.428.046 37.894.644
795.752.723 606.463.010
Verplichtingen wegens verstrekte borgtochten en garanties 18.402.235 19.234.844
Verplichtingen wegens onherroepelijke accreditieven 4.567.138 3.527.142
Paramaribo, 15 april 2008
22.969.373 22.761.986
Raad van Commissarissen:
Directie:
Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Drs. J.D. Bousaid - Algemeen Directeur
Ir. R.A. Mac Donald - Vice President-Commissaris Mr. M.M. Tjon A Ten - Directeur Operations
Drs. H.B. Abrahams
G. Lie Sem-Nawikromo
H.R. Ramdhani
Drs. M.M. Sandvliet M.Sc.
Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin
54

GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2007
NA WINSTVERDELING (in SRD)
2007 2006
ACTIVA
Liquide middelen 105.485.107 72.055.445
Schatkistpapier 14.745.085 32.103.968
Vorderingen op kredietinstellingen 207.239.512 166.609.343
Vorderingen op klanten 431.991.830 306.449.015
Effecten 12.600.297 6.083.422
Deelneming 168.000 168.000
Materiële vaste activa 19.519.700 20.656.739
Overlopende activa 4.003.192 2.337.078
795.752.723 606.463.010
PASSIVA
Schulden aan kredietinstellingen 40.349.149 22.072.559
Schulden aan klanten:
- Spaargelden 328.758.879 238.981.745
- Andere schulden 363.110.691 291.222.248
Overige schulden 8.851.728 10.959.113
Overlopende passiva 2.374.500 2.756.311
Voorzieningen 9.002.386 7.233.350
752.447.333 573.225.326
Maatschappelijk kapitaal 120.000
Gestort en opgevraagd kapitaal 69.854 69.854
Agioreserve 916 916
Herwaarderingsreserve 9.486.491 9.590.657
Algemene reserve 33.748.129 23.576.257
43.305.390 33.237.684
795.752.723 606.463.010
Verplichtingen wegens verstrekte borgtochten en garanties 18.402.235 19.234.844
Verplichtingen wegens onherroepelijke accreditieven 4.567.138 3.527.142
22.969.373 22.761.986
Paramaribo, 15 april 2008
Raad van Commissarissen:
Directie:
Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Drs. J.D. Bousaid - Algemeen Directeur
Ir. R.A. Mac Donald - Vice President-Commissaris Mr. M.M. Tjon A Ten - Directeur Operations
Drs. H.B. Abrahams
G. Lie Sem-Nawikromo
H.R. Ramdhani
Drs. M.M. Sandvliet M.Sc.
Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin
55

GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2007 (in SRD)
2007 2006
BEDRIJFSOPBRENGSTEN
Interestmarge 41.543.200 37.075.211
Provisie 11.838.030 9.452.944
Resultaat financiële transacties 1.724.477 2.684.064
Overige bedrijfsopbrengsten 18.140 24.280
55.123.847 49.236.499
BEDRIJFSLASTEN
Personeelskosten 19.569.202 18.090.462
Afschrijvingen 2.725.568 2.546.749
Overige bedrijfslasten 7.688.806 7.211.616
Voorziening kredietrisico's 1.242.571 1.439.274
31.226.147 29.288.101
WINST VÓÓR BELASTING 23.897.700 19.948.398
Inkomstenbelasting 8.603.172 7.181.423
WINST NA BELASTING 15.294.528 12.766.975
Paramaribo, 15 april 2008
Raad van Commissarissen:
Directie:
Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Drs. J.D. Bousaid - Algemeen Directeur
Ir. R.A. Mac Donald - Vice President-Commissaris Mr. M.M. Tjon A Ten - Directeur Operations
Drs. H.B. Abrahams
G. Lie Sem-Nawikromo
H.R. Ramdhani
Drs. M.M. Sandvliet M.Sc.
Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin
56

VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS PER 31 DECEMBER 2007
VOOR WINSTVERDELING (in SRD)
2007 2006
ACTIVA
Liquide middelen 105.485.107 72.055.445
Schatkistpapier 14.745.085 32.103.968
Vorderingen op kredietinstellingen 207.239.512 166.609.343
Vorderingen op klanten 325.570.246 234.229.665
Effecten 12.600.297 6.083.422
Deelneming 106.396.606 71.645.235
Materiële vaste activa 19.460.681 20.567.778
Overlopende activa 3.760.258 2.089.398
795.257.792 605.384.254
PASSIVA
Schulden aan kredietinstellingen 40.349.149 22.072.559
Schulden aan klanten:
- Spaargelden 328.658.274 238.852.238
- Andere schulden 362.606.806 291.018.006
Overige schulden 3.146.955 5.356.282
Overlopende passiva 3.066.176 2.957.175
Voorzieningen 9.002.386 7.233.350
746.829.746 567.489.610
Maatschappelijk kapitaal 120.000
Gestort en opgevraagd kapitaal 69.854 69.854
Agioreserve 916 916
Herwaarderingsreserve 9.486.491 9.590.657
Algemene reserve 23.576.257 15.466.242
Resultaat verslagjaar 15.294.528 12.766.975
48.428.046 37.894.644
795.257.792 605.384.254
Verplichtingen wegens verstrekte borgtochten en garanties 18.402.235 19.234.844
Verplichtingen wegens onherroepelijke accreditieven 4.567.138 3.527.142
Paramaribo, 15 april 2008
22.969.373 22.761.986
Raad van Commissarissen:
Directie:
Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Drs. J.D. Bousaid - Algemeen Directeur
Ir. R.A. Mac Donald - Vice President-Commissaris Mr. M.M. Tjon A Ten - Directeur Operations
Drs. H.B. Abrahams
G. Lie Sem-Nawikromo
H.R. Ramdhani
Drs. M.M. Sandvliet M.Sc.
Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin
57

VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS PER 31 DECEMBER 2007
NA WINSTVERDELING (in SRD)
2007 2006
ACTIVA
Liquide middelen 105.485.107 72.055.445
Schatkistpapier 14.745.085 32.103.968
Vorderingen op kredietinstellingen 207.239.512 166.609.343
Vorderingen op klanten 325.570.246 234.229.665
Effecten 12.600.297 6.083.422
Deelneming 106.396.606 71.645.235
Materiële vaste activa 19.460.681 20.567.778
Overlopende activa 3.760.258 2.089.398
795.257.792 605.384.254
PASSIVA
Schulden aan kredietinstellingen 40.349.149 22.072.559
Schulden aan klanten:
- Spaargelden 328.658.274 238.852.238
- Andere schulden 362.606.806 291.018.006
Overige schulden 8.269.611 10.013.242
Overlopende passiva 3.066.176 2.957.175
Voorzieningen 9.002.386 7.233.350
751.925.422 572.146.570
Maatschappelijk kapitaal 120.000
Gestort en opgevraagd kapitaal 69.854 69.854
Agioreserve 916 916
Herwaarderingsreserve 9.486.491 9.590.657
Algemene reserve 33.748.129 23.576.257
43.305.390 33.237.684
795.257.792 605.384.254
Verplichtingen wegens verstrekte borgtochten en garanties 18.402.235 19.234.844
Verplichtingen wegens onherroepelijke accreditieven 4.567.138 3.527.142
22.969.373 22.761.986
Paramaribo, 15 april 2008
Raad van Commissarissen:
Directie:
Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Drs. J.D. Bousaid - Algemeen Directeur
Ir. R.A. Mac Donald - Vice President-Commissaris Mr. M.M. Tjon A Ten - Directeur Operations
Drs. H.B. Abrahams
G. Lie Sem-Nawikromo
H.R. Ramdhani
Drs. M.M. Sandvliet M.Sc.
Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin
58

VENNOOTSCHAPPELIJKE WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2007 (in SRD)
2007 2006
Bedrijfsopbrengsten 49.739.404 43.785.037
Bedrijfslasten 28.420.889 25.941.381
Winst vóór belasting 21.318.515 17.843.656
Inkomstenbelasting 6.023.987 5.076.681
WINST NA BELASTING 15.294.528 12.766.975
Paramaribo, 15 april 2008
Raad van Commissarissen:
Directie:
Mr. A.K.R. Shyamnarain - President-Commissaris Drs. J.D. Bousaid - Algemeen Directeur
Ir. R.A. Mac Donald - Vice President-Commissaris Mr. M.M. Tjon A Ten - Directeur Operations
Drs. H.B. Abrahams
G. Lie Sem-Nawikromo
H.R. Ramdhani
Drs. M.M. Sandvliet M.Sc.
Drs. J.J.F. Tjang-A-Sjin
59

TOELICHTING BEHORENDE BIJ DE GECONSOLIDEERDE
JAARREKENING 2007
Algemeen
Er is zowel een balans vóór als een balans ná winstverdeling opgemaakt.
De voorgestelde winstverdeling over 2007 is in de balans ná winstverdeling reeds verwerkt.
De winstverdeling over 2006 is op de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 3 mei 2007 als volgt vastgesteld
(bedragen in SRD):
Nettowinst 12.766.975
Contant dividend 4.656.960
Toevoeging aan de Algemene reserve 8.110.015
Voor zover niet anders vermeld zijn activa en passiva gewaardeerd op hun nominale waarde.
De uitstaande vorderingen en schulden in vreemde valuta zijn omgerekend tegen op balansdatum geldende
Centrale Bank van Suriname koers voor aankoop van bankbiljetten
(2007: USD 1 = SRD 2,71 en EUR 1 = SRD 3,970 / 2006: USD 1 = SRD 2,71 en EUR 1 = SRD 3,559).
Op de vorderingen op klanten zijn specifieke voorzieningen uit hoofde van kredietrisico's in mindering
gebracht.
Jaarlijks wordt deze (per saldo) mutatie in de voorzieningen in de Winst- en Verliesrekening verantwoord.
De inkomstenbelasting zoals deze is opgenomen in de Winst- en Verliesrekening is berekend over de commerciële
winst (na aftrek van het resultaat op deelnemingen). Het verschil met het werkelijk verschuldigde
bedrag is gemuteerd in de voorziening latente belastingverplichtingen.
De onroerende goederen zijn gewaardeerd op basis van vervangingswaarden. De opstallen worden lineair
afgeschreven gedurende de geschatte gebruiksduur.Veranderingen in de waarde worden ten gunste of ten laste
van de herwaarderingsreserve gebracht, onder aftrek van de op die mutaties betrekking hebbende belastingen.
De herwaarderingsreserve is, na aftrek van deze latente belastingverplichting, afzonderlijk onder het eigen
vermogen opgenomen. De belastinglatentie is berekend op haar contante waarde, uitgaande van een belastingtarief
van 36%.
In de geconsolideerde jaarrekening zijn de cijfers verwerkt van de bank en haar 100% dochteronderneming de
Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V.
De voorgestelde winstverdeling over 2007 luidt als volgt (bedragen in SRD):
Dividend in contanten
- interim-dividend 1.397.088
- slotdividend 3.725.568
Toevoeging aan de algemene reserve 10.171.872
15.294.528
De onderstaande toelichting is, tenzij anders vermeld, toegespitst op de geconsolideerde jaarcijfers, waarbij
de bedragen zijn opgenomen in SRD.
60

BALANS PER 31 DECEMBER 2007
2007 2006
ACTIVA
Liquide middelen 105.485.107 72.055.445
Onder deze post vallen kasgelden, direct opeisbare tegoeden bij de
Centrale Bank van Suriname alsmede de kasreserve in SRD bij de
Centrale Bank van Suriname, welke niet ter vrije beschikking staat van
de Hakrinbank N.V.
Schatkistpapier 14.745.085 32.103.968
Deze post betreft beleggingen in schatkistpromessen van de Republiek
Suriname. De looptijd bedraagt 6 maanden en de rente op jaarbasis
bedraagt 8% (2006: 10%).
Vorderingen op kredietinstellingen 207.239.512 166.609.343
Hieronder zijn opgenomen vorderingen op binnenlandse en buitenlandse
kredietinstellingen. Tevens omvat deze post de door de Centrale
Bank van Suriname verplicht voorgeschreven vreemde valuta kasreserve
aangehouden bij buitenlandse banken; deze staat niet ter vrije
beschikking van de Hakrinbank N.V.
Vorderingen op klanten 431.991.830 306.449.015
Onder dit hoofd zijn opgenomen vorderingen uit hoofde van kredietverlening
en overige vorderingen. De noodzakelijk geachte voorzieningen
zijn in mindering gebracht.
Effecten 12.600.297 6.083.422
Deze post betreft het bezit in aandelen Nationale Ontwikkelingsbank
N.V. (N.O.B.) ad nominaal SRD 95 en beleggingen in buitenlandse
fondsen via een internationale investment broker. De aandelen
N.O.B. zijn gewaardeerd op de laagste van de aanschaf- en marktwaarde
en de beleggingen in buitenlandse fondsen tegen de marktprijs per
balansdatum.
Deelneming (in de vennootschappelijke balans) 106.396.606 71.645.235
Deze post betreft een 100% deelname in het kapitaal ad SRD 5.000 van
de Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V. De waardering
is geschied tegen de intrinsieke waarde; de vordering op haar nominale
waarde. Tevens is hieronder opgenomen de deelname in het kapitaal
van BNETS N.V. ad SRD 168.000. De waardering is geschied tegen de
verkrijgingsprijs (aanschafwaarde).
61

2007 2006
Materiële vaste activa
Onroerende goederen:
Boekwaarde per 1 januari 16.523.168 11.770.562
Investeringen 223.083 326.003
Correcties - -2.468
Herwaardering - 10.408.413
Afschrijvingen 839.126 5.979.342
Boekwaarde per 31 december 15.907.125 16.523.168
Vervangingswaarde 31.319.236 31.096.153
Cumulatieve afschrijvingen 15.412.111 14.572.985
15.907.125 16.523.168
Inventarissen en transportmiddelen:
Boekwaarde per 1 januari 4.133.571 4.125.186
Investeringen 1.401.797 2.003.822
Correcties -36.351 -
Afschrijvingen 1.886.442 1.995.437
Boekwaarde per 31 december 3.612.575 4.133.571
Aanschafwaarde 13.129.648 11.764.202
Cumulatieve afschrijvingen 9.517.073 7.630.631
3.612.575 4.133.571
Totaal 19.519.700 20.656.739
Overlopende activa 4.003.192 2.337.078
Hieronder zijn opgenomen onderhanden investeringen, vooruitbetaalde
bedragen voor kosten die ten laste van de volgende jaren komen en
nog te ontvangen bedragen wegens nog niet geïnde baten.
62

2007 2006
PASSIVA
Schulden aan kredietinstellingen 40.349.149 22.072.559
Hieronder zijn opgenomen verplichtingen jegens lokale en
buitenlandse banken.
Schulden aan klanten (Spaargelden)
Hieronder zijn opgenomen:
Deposito's en spaarcertificaten 16.663.433 13.868.057
Saldi van spaarrekeningen 312.095.446 225.113.688
328.758.879 238.981.745
Schulden aan klanten (Andere schulden) 363.110.691 291.222.248
Onder dit hoofd zijn de met de bedrijfsuitoefening van de bank
samenhangende schulden opgenomen, voorzover zij niet onder spaargelden
en schulden aan kredietinstellingen zijn gepresenteerd.
Overige schulden 8.851.728 10.959.113
Onder deze post zijn passiva opgenomen, die niet onder één van de
overige posten kunnen worden gerubriceerd.
Overlopende passiva 2.374.500 2.756.311
Hieronder zijn opgenomen de vooruit ontvangen bedragen van baten
die ten gunste van volgende jaren komen en nog te betalen bedragen
terzake van lasten, die aan verstreken jaren zijn toe te rekenen.
Voorzieningen
Onder dit hoofd zijn opgenomen:
Voorziening latente belastingverplichtingen 1.630.954 1.760.562
Voorziening pensioenen 1.782.407 1.282.407
Voorziening (medische) kosten en gratificatie/toeslagen gepensioneerden 4.804.150 3.405.506
Onderhoudsfonds 649.375 649.375
Voorziening eigen risico verzekeringen 135.500 135.500
9.002.386 7.233.350
Gestort en opgevraagd kapitaal
De nominale waarde van een aandeel bedraagt SRD 0,15
Balanswaarde per 1 januari 69.854 69.854
Balanswaarde per 31 december 69.854 69.854
Agioreserve
Balanswaarde per 1 januari 916 916
Balanswaarde per 31 december 916 916
63

2007 2006
Herwaarderingsreserve
Balanswaarde per 1 januari 9.590.657 5.693.677
Toevoeging uit hoofde van herwaardering materiële vaste activa onder
aftrek van latente belastingverplichtingen. -104.166 3.896.980
Balanswaarde per 31 december 9.486.491 9.590.657
Algemene reserve
Balanswaarde per 1 januari 23.576.257 15.466.242
Toevoeging uit de nettowinst 10.171.872 8.110.015
Balanswaarde per 31 december 33.748.129 23.576.257
Verplichtingen wegens verstrekte borgtochten en garanties 18.402.235 19.234.844
Onder deze post zijn opgenomen de voor rekening van derden
afgegeven bankgaranties.
Verplichtingen uit hoofde van onherroepelijke accreditieven 4.567.138 3.527.142
Deze post omvat gestelde onherroepelijke, respectievelijk
geconfirmeerde accreditieven.
Valuta aan- en verkoopcontract
In het kader van een afgesloten valuta aan- en verkoopcontract
met de Centrale Bank van Suriname (CBvS) heeft de Hakrinbank N.V.
per balansdatum de verplichting openstaan tot wederverkoop in
tranches op diverse data in 2008 van een bedrag van in totaal
USD 1.750.000 aan de CBvS tegen ontvangst van de tegenwaarde
in SRD, tegen identieke contractkoersen als gehanteerd bij de aankoop
van de betreffende US dollars van de CBvS.
64

WINST- EN VERLIESREKENING OVER 2007
2007 2006
Interestmarge 41.543.200 37.061.187
Deze post omvat het voordelig verschil tussen de interestbaten uit
kredietverlening, beleggingen en overige uitzettingen enerzijds en de
interestlasten der opgenomen en toevertrouwde gelden anderzijds.
Provisie 11.838.030 9.326.575
Hieronder zijn begrepen de opbrengsten uit dienstverlening.
Resultaat financiële transacties 1.724.477 2.684.064
Hieronder zijn opgenomen valutakoersresultaten, valuta omrekeningsverschillen
en waardeverschillen effecten.
Overige bedrijfsopbrengsten 18.140 24.280
Hieronder zijn opgenomen overige opbrengsten, niet voortvloeiende
uit de kernactiviteiten van de bank.
Personeelskosten 19.569.202 18.090.462
Deze post omvat de salarissen, bonussen, sociale lasten en andere
voorzieningen voor het personeel.
Afschrijvingen 2.725.568 2.546.749
Hieronder zijn opgenomen de afschrijvingen op materiële vaste activa.
Overige bedrijfslasten 7.688.806 7.071.223
Hieronder zijn begrepen huisvestings-, kantoor-, computerkosten e.d.
Voorziening kredietrisico's 1.242.571 1.439.274
Deze post betreft de toevoeging aan de specifieke voorziening voor
debiteuren uit hoofde van kredietrisico's.
Inkomstenbelasting 8.603.172 7.181.423
Deze post betreft de inkomstenbelasting berekend over het in de
winst- en verliesrekening verantwoorde winst voor belasting.
Winstverdeling
Contant dividend
- interim-dividend 1.397.088 651.974
- slotdividend 3.725.568 4.004.986
Toevoeging aan de algemene reserve 10.171.872 8.110.015
15.294.528 12.766.975
65

OVERIGE GEGEVENS
Curricula vitae en nevenfuncties van leden van de Raad van Commissarissen
en Directie Hakrinbank
Raad van Commissarissen
Mr. A.K.R. (Roy) Shyamnarain
President-Commissaris
Fiscaal jurist met een aanvullende algemeen juridische opleiding (Rijksuniversiteit
Leiden). Hij is partner bij Tjong A Hung Belastingadviseurs en heeft werkervaring
opgedaan bij de Belastingdienst in Nederland en als adviseur van de minister van
Financiën in Suriname. Hij is tevens voorzitter van de Deviezencommissie en lid
van de Commissie van Toezicht IFONS.
Ir. R.A. (Richard) Mac Donald
Vice President-Commissaris
Is levensmiddelentechnoloog (Landbouw Hogeschool Wageningen) en bekleedt
thans de functie van directeur van het Medisch Wetenschappelijk Instituut. Hij
heeft ruime werkervaring opgedaan in het bedrijfsleven en was jarenlang directeur
van Varossieau N.V. Hij is lid van de Staatsraad en lid van de Raad van Commissarissen
van Jetzza International N.V.
Drs. M.M. (Milton) Sandvliet M.Sc.
Commissaris
Algemeen econoom (Anton de Kom Universiteit) met een Master of Science
degree in International Business (University of the West Indies). Hij is Hoofd
Economische en Administratieve Diensten bij Civil Aviation Safety Authority
Suriname en heeft werkervaring opgedaan als directeur STPO en stafambtenaar
Internationale Economische Betrekkingen bij het Ministerie van Handel en
Industrie.
66

G. (Ghamie) Lie Sem-Nawikromo
Commissaris
Heeft een comptabele opleiding met aanvullende opleidingen in Financieel
Management en Marketing. Zij is waarnemend onderdirecteur Algemeen
Maatschappelijk Zorg van het Ministerie van Sociale Zaken en heeft werkervaring
opgedaan in diverse comptabele functies bij de overheid en als directeur Algemene
Oudedagvoorzieningsfonds. Nevenfunctie: Trainer ICT.
Drs. H.B. (Enrico) Abrahams
Commissaris
Behaalde in 1969 zijn doctoraal diploma in de Algemene Economie aan de
Erasmus Universiteit te Rotterdam met als specialisatie Geld-, Krediet- en
Bankwezen en Openbare Financiën. Hij is Administrateur-Generaal van het
Bureau voor de Staatsschuld. Heeft werkervaring opgedaan als Hoofd Economische
en Sociale Planning bij het Planburo Suriname en als directeur van de
Melkcentrale N.V.
H.R. (Harold) Ramdhani
Commissaris
Heeft een handelsopleiding op mastersniveau en is directeur/eigenaar van zijn
eigen bedrijf RAMSHOLDING. Hij is lid van de Staatsraad, voorzitter van het
bestuur tevens waarnemend directeur van de Stichting Experimentele Landbouwbedrijven
Prins Bernhard Polder (zaaizaad) en de veeteeltbedrijven Baboenhol en
Tibiti en lid van het Nationaal Luchtvaart Onderhandelings en Adviesorgaan.
Drs. J. J.F. (Johan) Tjang-A-Sjin
Commissaris
Behaalde in 1971 zijn doctoraal diploma in de Bedrijfseconomie aan de Erasmus
Universiteit te Rotterdam. Hij was directeur van N.V. Comfish en jarenlang directeur
van Fernandes Concern Beheer N.V. Hij is ook vice president-commissaris
van de N.V. Self Reliance Assurantie Maatschappij, lid van de Commissie van
Toezicht van het IFONS en consultant voor Business Development.
67

De Directie
Drs.J.D. (Jim) Bousaid
Algemeen Directeur
Jim Bousaid studeerde Economie met als specialisatie Geld-, Krediet- en
Bankwezen, en Openbare Financiën aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam. Na
zijn terugkeer in Suriname werkte hij enige tijd als projectontwikkelaar bij een
semi-overheidsinstelling. In 1984 werd een dienstbetrekking bij de Hakrinbank
aanvaard en sindsdien zijn diverse commerciële en financiële functies bekleed.
In 2002 volgde de benoeming tot Algemeen Directeur. De heer Bousaid was van
maart 2005 - maart 2007 voorzitter van de Surinaamse Bankiersvereniging en is
sinds 2004 lid van de Board of Directors van de Caribbean Association of
Indigenous Banks. Hij is ook Honorair Consul van de Republiek Turkije in
Suriname.
Mr. M.M. (Mariëtte) Tjon A Ten
Directeur Operations
Mariette Tjon A Ten studeerde in 1977 af als jurist aan de Rijksuniversiteit Leiden,
Nederland.
Zij trad in mei 1981 in dienst van de Hakrinbank en heeft zowel bij de bank als de
dochtermaatschappij NTFM diverse functies bekleed.Op 1 augustus 2002 werd zij
benoemd tot Directeur. Sedert maart 2007 is zij secretaris van de Surinaamse
Bankiersvereniging.
H. S.K.G. (Harold) Liu Hung Chung
Onderdirecteur Operations
Harold Liu Hung Chung heeft een comptabele en informatica opleiding genoten.
Hij is vanaf 1969 verbonden aan de Hakrinbank en heeft sindsdien diverse
functies bekleed. Op 1 augustus 2001 werd hij benoemd tot Onderdirecteur
Operations.
Drs. G.M. (Gerard) Raghoenathsingh MBA
Onderdirecteur Finance
Gerard Raghoenathsingh is bedrijfseconoom, en bezit tevens een masters degree
in Business Administration van de Maastricht School of Management met als
specialisatie Corporate Strategy and Economic Policy. Hij is vanaf 1991 verbonden
aan de Hakrinbank en heeft sindsdien diverse functies bekleed. Op 1 augustus
2001 werd hij benoemd tot Onderdirecteur Commercial. Sedert juni 2006 is hij
secretaris van de Vereniging voor de Effectenhandel in Suriname.
68

Adressenlijst
HAKRINBANK N.V.
HOOFDKANTOOR
Dr. Sophie Redmondstraat 11-13
Telefoon: (597) 477722
Fax: (597) 472066 - (597) 475073
P.O.Box 1813 Paramaribo
E-mail: clientenservice@hakrinbank.com
executiveboard@hakrinbank.com
Website: www.hakrinbank.com
Swiftcode: HAKRSRPA
BIJKANTOREN
Nieuwe Haven
Havencomplex
Telefoon: (597) 401836
Tel./Fax: (597) 402466
Flora
Mr. Jagernath Lachmonstraat 164
Telefoon: (597) 497875
Fax: (597) 499357
Tourtonne
Hk. Anamoestraat/Plutostraat
Telefoon: (597) 451977
Fax: (597) 551362
Tamanredjo
Hadji Iding Soemitaweg 471
Telefoon: (597) 0356446
Fax: (597) 0356447
Latour
Hk. Indira Gandhiweg/Latourweg 10
Telefoon: (597) 481802
Tel./Fax: (597) 481856
Nickerie
G.G. Maynardstraat 49
Telefoon: (597) 0231176,
(597)0231711, 0231750
Fax: (597) 0231931
DOCHTERMAATSCHAPPIJ
Nationale Trust- en Financierings Maatschappij N.V. (NTFM)
Dr. Sophie Redmondstraat 11-13
Telefoon: (597) 410000
Fax: (597) 479874
E-mail: ntfm@hakrinbank.com
69

SURINAME: macro-economische kerndata
2007*) 2006 2005 2004 2003
Productie
Nom. BBP factorkosten (mln. SRD) 5.889,4 5.270,2 4.466,4 3.642,7 2.947,9
Reële BBP-groei (in %) 5,3 5,1 5,5 8,1 6,0
Aardolieproductie (mln. barrels) 5,4 4,8 4,4 4,1 4,3
Aluinaardeproductie (1000 m.ton) 2.178 2.133 1.940 2.014 2.005
Goud (in kg) 22.660 21.960 21.700 21.586 11.710,9
Padieproductie (m.ton) 181.647 182.659 163.955 174.490 193.685
Inflatie (in %)
Consumentenprijsindex (gemiddelde) 6,4 11,3 9,5 9,1 23,0
Consumentenprijsindex (jaareinde) 8,4 4,7 15,8 9,1 13,1
Betalingsbalans (kasbasis)
Goederenexport (mln. USD) 1.311,9 931,1 677,7 633,3 487,3
Goederenimport (mln. USD) 1.118,3 868,8 841,6 592,8 448,1
Saldo lopende rekening (mln. USD) 220,8 11,7 -333,1 -138,4 -148,2
Saldo niet monetaire sectoren (mln. USD) 160,6 86,7 16,8 37,2 0,2
Monetaire reserve (mln. USD) 436,1 258,9 162,1 142,2 104,2
Importdekkingsquote (mnd) 3,6 2,8 1,7 1,5 2,0
Wisselkoers
Gemiddelde officiële wisselkoers (USD) 2,78 2,78 2,77 2,76 2,58
Gemiddelde vrije marktkoers (USD) 2,80 2,80 2,80 2,72 2,73
Staatsschuld
Binnenlandse staatsschuld (mln. SRD) 590,4 653,4 695,2 539,2 410,4
Buitenlandse staatsschuld (mln. USD) 295,8 388,6 387,6 382,1 381,9
Monetaire en Financiële sector
Maatschappelijke geldhoeveelheid M1 (mln. SRD) 1.177,7 941,3 772,9 697,5 547,1
Binnenlandse liquiditeitenmassa M2 (mln. SRD) 1.360,1 1.082,0 880,2 785,7 614,4
Nationale liquiditeitsquote (%) 21,0 18,9 18,3 20,1 19,1
Gewogen gemiddelde nominale Depositorente (SRD,%) 6,3 6,6 6,7 8,1 8,5
Gewogen gemiddelde nominale Kredietrente (SRD,%) 12,9 15,3 16,3 19,1 21,0
Overheidsfinanciën
Ontvangsten Gewone Dienst (mln. SRD) 1.828,2 1.580,3 1.286,5 1.087,8 858,4
Uitgaven Gewone Dienst (mln. SRD) 1.656,8 1.330,4 1.247,6 1.160,0 835,5
Tekort/surplus totale rekening(mln. SRD) 238,6 49,2 -98,2 -72,2 2,9
Tekort/surplus totale rekening in % van BBP 3,5 1,0 -2,0 -1,9 -0,1
Bronnen: Stichting Planbureau Suriname, Centrale Bank van Suriname, Ministerie van Financiën, Ministerie van L.V.V., Bureau voor de Staatsschuld,
Algemeen Bureau voor de Statistiek, Internationaal Monetaire Fonds en eigen schattingen
*) voorlopige cijfers
70

Ontwerp/layout: I.D. Graphics
Foto’s: Collectie Hakrinbank, Hijn Bijnen (coverfoto), Claudett de Bruin,
Guillo Grant, Anton de Kom Universiteit van Suriname
CTP en druk: Leo Victor N.V.