WKPB binnenkort van kracht - Greenberg Traurig LLP

R!s!co
januari 2007
Jaargang 12
nummer
Bewust 1
In dit eerste nummer van 2007 hebben we drie onderwerpen
voor u geselecteerd.
In het eerste artikel gaan Lex de Kok en Irene van
Groningen, beiden advocaat bij Greenberg Traurig
te Amsterdam, in op de invoering van de Wet kenbaarheid
publiekrechtelijke beperkingen onroerende
zaken. Verandert de komst van deze wet de
aansprakelijkheid voor gemeenten?
In het tweede artikel zal de medisch adviseur van
OVO, Angelien van Stuijvenberg, arts en geregistreerd
geneeskundig adviseur, het oprukken van teken
en daarmee de vergroting van de kans op Lymeborreliose,
bespreken. In hetzelfde artikel geeft Femke
Bergervoet, senior jurist schadebehandelaar OVO,
de juridische consequenties voor werkgevers aan.
Ten slotte zal Saskia Odijk, advocaat bij Nysingh
Advocaten te Zwolle, in het tweede deel van haar
artikel aansprakelijkheid van de Staat uit onrechtmatige
daad voor schade als gevolg van politieoptreden
bij opsporing dan wel vervolging van strafbare
feiten bespreken.
Het is een divers nummer geworden, waarvan de
redactie verwacht dat het bijdraagt aan vergroting
van het R!s!coBewust denken en handelen
van u en daarmee uw organisatie!
De redactie
WKPB binnenkort van kracht
Toenemende aansprakelijkheid van gemeenten?
door: mr. L. de Kok en mw. mr. I. van Groningen, beiden advocaat bij Greenberg Traurig te Amsterdam
Zoals op dit moment bekend is, zal op 1 april
2007 de Wet Kenbaarheid Publiekrechtelijke
Beperkingen Onroerende Zaken in werking
treden. Deze wet, veelal afgekort tot WKPB
maar ook bekend als de Wet Puber, beoogt te
voorzien in de mogelijkheid op eenvoudige
wijze informatie te verkrijgen over de rechtstoestand
van een onroerende zaak. 1 Verandert
met de komst van deze wet ook de aansprakelijkheid
van gemeenten?
In 2006 zijn er alleen al in de twintig
grootste gemeenten van Nederland
ruim 15.000 woningen verkocht.
De kopers van deze woningen
hebben er belang bij te weten
welke beperkingen rusten op hun
toekomstige eigendom. Op dit moment
moet een koper kennis over
publiekrechtelijke beperkingen veelal zelf bij elkaar sprokkelen.
Deze beperkingen behoeven nu niet altijd te zijn ingeschreven.
Zo kan het zijn dat een gemeente
constateert dat een bepaalde
woning niet (meer) voldoet aan de eisen
zoals gesteld in het desbetreffende
bouwbesluit. De gemeente kan de eigenaar
in een dergelijk geval verplichten
verbeteringen aan te brengen in verband
met bijvoorbeeld de veiligheid en
het milieu. In veel gevallen stelt de gemeente,
na uitvoering van de verbeteringen,
mondeling vast of de verbeteringen
juist en voldoende zijn uitgevoerd
en of vanaf dat moment weer wordt voldaan aan de
eisen. Of nu daadwerkelijk is voldaan aan de eisen van het
bouwbesluit, kan voor een potentiële koper moeilijk achterhaalbaar
zijn.
Ook in andere Europese landen is de kenbaarheid niet optimaal.
2 In Nederland zal de nieuwe wet voorzien in de kenbaarheid
van publiekrechtelijke beperkingen. Een duidelijke verbetering
daarom.
RISICOBEWUST • NUMMER 1 • januari 2007 1

Inwerkingtreding
In 2004 is de Wet van 17 juni 2004, houdende regels ter vergroting
van de kenbaarheid van publiekrechtelijke beperkingen
ten aanzien van onroerende zaken, tot stand gekomen; de
WKPB. De WKPB is op 15 juli 2004 in het Staatsblad gepubliceerd.
Op 23 juni 2006 is de wet aan de Tweede Kamer aangeboden.
Verwacht wordt dat zowel de Eerste als de Tweede Kamer
de invoeringswet nog in 2006 zullen behandelen en dat
deze op 29 december 2006 in het Staatsblad wordt gepubliceerd.
Drie maanden na deze publicatie zal de wet in werking
kunnen treden. Daardoor wordt de inwerkingtreding van de
WKPB op 1 april 2007 verwacht. Opgemerkt dient wel dat
reeds meerdere malen data zijn genoemd waarop de wet in
werking zou treden, welke data telkens zijn bijgesteld. Ook de
verkiezingen van 22 november van 2006 zijn bepalend voor de
datum van inwerkingtreding van de wet. Uitstel van de inwerkingtreding
is mede hierom zeker niet uitgesloten.
De invoering zal vooralsnog in twee fasen geschieden. Op dit
moment voeren veel gemeenten de voorbereidende werkzaamheden
uit. Een gemeentelijke beperkingenadministratie
moet worden opgericht. Hiervoor zal software moeten worden
aangeschaft die mogelijk maakt dat de beperkingen overzichtelijk
kunnen worden geregistreerd. Daarnaast moet inzichtelijk
worden gemaakt welke afdelingen belast zijn met de publiekrechtelijke
beperkingen en moeten eventuele aanpassingen
in de organisatie worden gedaan. De eerste fase start bij
de inwerkingtreding van de wet. Beperkingen die vanaf dat
moment worden opgelegd dienen te worden geregistreerd in
de gemeentelijke beperkingenadministratie. Daarnaast moet
begonnen worden met het invoeren van beperkingen die zijn
opgelegd vóór inwerkingtreding van de wet. In de tweede fase
gaat het ook om de registratie van gemeentelijke publiekrechtelijke
beperkingen in planvorm, zoals het bestemmingsplan.
Wanneer de tweede fase in werking treedt is nog niet zeker.
De verwachting is echter dat dit twee jaar na inwerkingtreding
van de eerste fase zal geschieden, in april 2009 derhalve.
Informatievoorziening
Beperkingen op eigendom kunnen worden onderverdeeld in
privaatrechtelijke en publiekrechtelijke beperkingen. Op grond
van artikel 1 van de WKPB wordt verstaan onder een publiekrechtelijke
beperking, een beperking van de bevoegdheid tot
gebruik van of beschikking over een onroerende zaak of een
recht waaraan die is onderworpen, niet zijnde een privaatrechtelijke
beperking en een schuldplichtigheid die rust op een onroerende
zaak of een recht waaraan die zaak is onderworpen.
Deze beperkingen vloeien voort uit de talrijke administratieve
wetten die hetzij het gebruiksrecht van de eigenaar beperken,
hetzij het beschikkingsrecht aantasten of aan de overheid speciale
bevoegdheden toekennen die door de eigenaar dienen te
worden geduld. Denk bijvoorbeeld aan een aanwijzing tot een
gemeentelijk monument, het raadsbesluit tot onteigening, het
kapverbod op grond van de Boswet en de voorbescherming
van de artikelen 6 en 8a van de Wet Voorkeursrecht Gemeenten
ten aanzien van een bij besluit van de Gemeenteraad te
vestigen voorkeursrecht.
Hoewel de WKPB niet over privaatrechtelijke beperkingen
gaat, geven wij volledigheidshalve ook hiervan een voorbeeld.
Te denken valt aan een recht van hypotheek of een gevestigde
erfdienstbaarheid.
Voor de (toekomstige) eigenaar van een onroerende zaak is
het van groot belang te weten welke beperkingen er op de onroerende
zaak rusten. Op dit moment is het voor de burger
echter in veel gevallen onduidelijk bij welke instantie zij om
bepaalde informatie met betrekking tot publiekrechtelijke beperkingen
kan vragen. De beperkingen kunnen immers worden
opgelegd door zowel ministeries, rijksdiensten, provincies, waterschappen
en gemeenten. Bovendien is het niet zeker of zij
alle beschikbare informatie krijgt die er is en of de informatie
die zij krijgt (volledig en) juist is. Doelstellingen van de wet
zijn dan ook het vergroten van de rechtszekerheid, het toegankelijk
maken van informatie over publiekrechtelijke beperkingen
voor de burger en het bevorderen van publiekrechtelijke
taken. 3
Het Kadaster heeft eveneens tot taak het in stand houden van
een rechtszekerheidsstelsel en een informatiesysteem betreffende
registergoederen. Toch is er voor een duaal stelsel
gekozen. Achtergrond hiervan is dat gemeenten bij uitstek weten
wat speelt binnen hun gebied en dat zij tevens voor hun
informatievoorziening niet afhankelijk dienen te zijn van het
Kadaster. Het gaat te ver voor dit artikel om precies uiteen te
zetten wat er allemaal verandert met de komst van de nieuwe
wet. Kort gezegd komt het erop neer dat met twee systemen
zal worden gewerkt. Bij het Kadaster kan informatie worden
opgevraagd over publiekrechtelijke beperkingen, opgelegd
door het rijk, de provincies en de waterschappen. Bij verschillende
afdelingen van de gemeenten kan informatie worden
verstrekt met betrekking tot publiekrechtelijke beperkingen,
opgelegd door de gemeenten zelf. Een belangrijke verandering
is dat een besluit van de gemeenteraad tot het vestigen van
een voorkeursrecht voortaan zal moeten worden ingeschreven
in de gemeentelijke beperkingenregisters en niet meer in de
openbare registers. 4 Tussen het Kadaster en gemeenten wordt
overigens een landelijke registratie opgezet waardoor de burger
in de toekomst slechts bij één instantie om informatie
dient te verzoeken. De zogenaamde landelijke voorziening
WKPB draagt zorg voor de uitwisseling van informatie en geeft
aan als er beperkingen aanwezig zijn. Het ministerie van
VROM heeft een stappenplan ontwikkeld waaruit blijkt welke
stappen genomen moeten worden en welke tijdsduur hiermee
gemoeid is. Volledigheidshalve verwijzen wij naar deze website
daar een volledige beschrijving van dit stappenplan niet
past binnen de reikwijdte van dit artikel. 5
Welke gegevens moeten nu worden bijgehouden? Dit staat
vermeld in artikel 6 WKPB. Allereerst moet worden opgenomen
een korte aanduiding van de aard en inhoud van de publiek-
2 RISICOBEWUST • NUMMER 1 • januari 2007

echtelijke beperking. Ook moet worden vermeld het tijdstip
van inwerkingtreding van het desbetreffende beperkingenbesluit,
of het van kracht worden van een daarop betrekking hebbende
beslissing in administratief beroep of rechterlijke uitspraak,
dan wel het tijdstip van inschrijving van een vervallenverklaring
als bedoeld in artikel 7, vierde lid. Daarnaast moet
worden opgenomen het nummer waaronder het beperkingenbesluit,
de beslissing in administratief beroep of de rechterlijke
uitspraak, danwel de vervallenverklaring, bedoeld in artikel 7,
vierde lid, in het gemeentelijke beperkingenregister is ingeschreven
als ook de kadastrale aanduiding van de onroerende
zaak of zaken waarop het beperkingenbesluit, de beslissing in
administratief beroep of rechterlijke uitspraak, danwel de vervallenverklaring,
bedoeld in artikel 7, vierde lid, betrekking
heeft. De WKPB kent een termijn van vier dagen ná bekendmaking
waarbinnen het beperkingenbesluit in het register moet
zijn ingeschreven en de registratie moet zijn aangetekend.
Aansprakelijkheid
Om de garantie aan de burger te kunnen geven dat zij daadwerkelijk
alle juiste en volledige informatie met betrekking tot
de beperkingen zal krijgen, heeft de WKPB termijnen voor de
beperkingenregistratie opgelegd en een aansprakelijkheidsartikel
in de wet opgenomen, voor het geval de registratie niet
juist of volledig is. Publiekrechtelijke beperkingen die niet of
onjuist zijn geregistreerd, zijn immers wel rechtsgeldig. Dit
laatste wordt aangeduid als een negatief stelsel.
Artikel 13 van de WKPB gaat als volgt luiden:
1. Een gemeente is aansprakelijk voor schade die is veroorzaakt
doordat:
a. de inschrijving van een beperkingenbesluit, een daarop
betrekking hebbende beslissing in administratief beroep
of rechterlijke uitspraak, dan wel een vervallenverklaring
als bedoeld in artikel 7, vierde lid, in het gemeentelijke
beperkingenregister, danwel
b. het opnemen van gegevens daaromtrent in de gemeentelijke
beperkingenregistratie,in strijd met deze wet en de
daarop berustende bepalingen heeft plaatsgehad dan wel
is nagelaten.
2. Een gemeente is voorts aansprakelijk voor schade die is veroorzaakt
door alle verdere vergissingen, verzuimen, vertragingen
of andere onregelmatigheden, door haar of door personen
voor wier gedragingen zij aansprakelijk is, begaan bij:
a. het houden of bijhouden van het gemeentelijke beperkingenregister,
onderscheidenlijk de gemeentelijke beperkingenregistratie,
dan wel
b. het verlenen van inzage en het opmaken en verstrekken
van een afschrift, uittreksel of verklaring als bedoeld in
artikel 9, eerste lid.
In de memorie van toelichting wordt gesteld dat artikel 13
geen uitbreiding van de aansprakelijkheid uit hoofde van artikel
6:162 BW (onrechtmatige daad) meebrengt. In het wetsvoorstel
worden wettelijke verplichtingen voor de overheid in
het leven geroepen, waarvan schending een strijd met een
wettelijke verplichting oplevert. Maar als artikel 13 geen uitbreiding
van de aansprakelijkheid zou opleveren en volstaan
kan worden met een beroep op artikel 6:162 BW, om welke reden
is het artikel dan opgenomen in de wet?
Het bovengenoemde artikel is dan ook niet onbesproken gebleven
in de voorbereiding van de WKPB. In een advies van de Raad
van State dd. 8 oktober 2001 adviseert het college het artikel te
schrappen. 6 Indien artikel 13 een uitbreiding zou betekenen op
artikel 6:162 BW, dan acht de Raad deze uitbreiding niet wenselijk.
Indien de artikelen 13 en 17 (in het laatstgenoemde artikel
wordt een soortgelijke aansprakelijkheid aangenomen voor andere
dan gemeentelijke overheden) geen uitbreiding van de aansprakelijkheid
meebrengen, zijn zij daardoor overbodig. Immers
vloeit de aansprakelijkheid als bedoeld in deze artikelen reeds
voort uit artikel 6:162 BW, welk artikel de onrechtmatige daad
regelt. Schending van de wettelijke verplichtingen levert strijd
op met een wettelijke plicht, zo wordt gesteld. De vraag moet
dan ook worden gesteld wat de nieuwe aansprakelijkheidsregeling
daadwerkelijk toevoegt aan artikel 6:162 BW.
In de memorie van toelichting van de WKPB wordt gesteld dat
uit de rechtspraak blijkt dat fouten, als bedoeld in de WKPB,
zonder meer aan de overheid worden toegerekend. Vanwege
het directe verband met de in de WKPB opgenomen verplichtingen,
is ervoor gekozen de grondslag voor het aansprakelijk
stellen in een bijzondere wet onder te brengen, analoog aan
het aansprakelijkheidsartikel 117 van de Kadasterwet.
Artikel 13 geeft zowel de overheid als de burger zekerheid.
Duidelijk staat omschreven op welke gronden de gemeente
aansprakelijk is. Bij een registratie kunnen zaken mis gaan,
waardoor de registratie bijvoorbeeld niet wordt opgenomen.
Dan is de gemeente aansprakelijk. Anders dan de algemene
aansprakelijkheid in artikel 6:162 BW, waarbij allereerst moet
worden aangetoond dat de betreffende handeling valt onder
het begrip onrechtmatigheid, geeft artikel 13 WKPB precies
aan op welke gronden aansprakelijkheid wordt aangenomen.
De bewijslast verandert hiermee. De gemeente zal dienen aan
te tonen dat geen sprake is van onrechtmatigheid. Uit de memorie
van antwoord blijkt dat indien een beperkingenbesluit
nog niet is ingeschreven en op grond van artikel 7 lid 3 nog
niet ingeschreven behoefde te zijn, de bewijslast voor de aansprakelijkheid
wel bij de burger ligt.
Los van de aansprakelijkheid, dient natuurlijk de schade en het
causale verband tussen schade en aansprakelijkheid te worden
vastgesteld. Het hangt van de ontbrekende inschrijving in
kwestie af hoe hoog de schade zal zijn. Een ontbrekende inschrijving
met betrekking tot een bestemmingsplan vertaalt
zich in de regel in een hogere schadeclaim dan wanneer deze
claim is gebaseerd op het ontbreken van de inschrijving van
een kapvergunning.
RISICOBEWUST • NUMMER 1 • januari 2007 3

Uit de Invoeringswet blijkt daarnaast dat de artikelen 13 en 17
niet gelden voor de registratie van beperkingenbesluiten die dateren
van voor het tijdstip van de inwerkingtreding van de
WKPB. Voor deze regelingen geldt het overgangsrecht. De desbetreffende
instanties hebben twee jaar om de desbetreffende beperkingenbesluiten
in te schrijven en te registreren. Indien er feitelijk
geen verschil zou zijn tussen de artikelen 13 en 17 WKPB
en artikel 6:162 BW, zou dit niet zijn opgenomen in de Invoeringswet.
Uit de Invoeringswet blijkt tevens dat de in artikel 13 van de
WKPB opgenomen aansprakelijkheidsregeling niet de eventuele
schade omvat die het gevolg is van het feit dat de bij de gemeente
beschikbare en getoonde kadastrale gegevens reeds
door het Kadaster zijn gewijzigd, zonder dat deze gegevens al
op voet van artikel 104 van de Kadasterwet aan de gemeente
zijn verstrekt dan wel, indien die verstrekking op dat moment
al wel heeft plaats gehad, zonder dat de voor bijhouding genoemde
termijn in artikel 8 van de WKPB dan al verstreken is.
Gemeenten zijn overigens enkel aansprakelijk voor fouten en
dergelijke in de eigen registratie van publiekrechtelijke beperkingen
en niet voor die van het Kadaster.
Conclusie
Voor veel gemeenten betekenen de voorbereidingen en vooral
de toekomstige uitvoering van de verplichtingen onder de
WKPB extra werk. De nog resterende tijd tot de invoering van
deze wet is dan ook een mooie proefperiode. Met de komst van
de WKPB zal zeker de rechtszekerheid en de toegankelijkheid
van informatie over publiekrechtelijke beperkingen worden vergroot.
Of het aantal aansprakelijkstellingen van gemeenten
met de komst van de WKPB hiermee ook zal toenemen, zal de
toekomst moeten uitwijzen. Het aansprakelijkheidscriterium
wordt niet zozeer uitgebreid als wel verduidelijkt. Voor een
burger wordt hierdoor eerder duidelijk wanneer gemeenten
niet handelen zoals zij dat behoren te doen, waardoor een burger
wellicht eerder geneigd zal zijn de betrokken gemeente aan
te spreken op deze fouten. Een positief effect van de invoering
van de WKPB is dat ook gemeenten zelf een duidelijker beeld
krijgen van hun verplichtingen. Hierdoor zullen zij adequater
kunnen handelen, niet alleen met betrekking tot deze verplichtingen,
maar ook door anticipatie op daaruit voortvloeiende
aansprakelijkheden! 7
Eindnoten:
1 www.vrom.nl
2 Mr. P.H.M. Gerver, Publiciteit met betrekking tot onroerende
zaken, in het bijzonder in verband met publiekrechtelijke
beperkingen, Nederlandse Vereniging voor Rechtsvergelijking,
Kluwer 2003
3 http://www.overheidsdocumentatie.nl/
archief/2005-01-art03.html
4 Mr. L.A. de Vrey, Publiekrechtelijke beperkingen en (het
ontbreken van) derdenbescherming in: WPNR, 28 januari 2006
nr. 6651
5 www.minvrom.nl/get.asp?file=docs/publicaties/
w687.pdf&dn=w687&b=vrom–
6 Tweede Kamer der Staten-Generaal, Vergaderjaar 2001-2002,
28218 A, Advies Raad van State en Nader Rapport
7 In het voorjaar van 2007 verzorgt het Eggens Instituut voor
juridisch postacademisch onderwijs aan de UvA een cursus
over de Wet Puber. De redactie van RisicoBewust verwijst u
voor meer informatie graag naar de website:
www.jur.uva.nl/eggens
4 RISICOBEWUST • NUMMER 1 • januari 2007