Leerplan Informatica - Groep T

ACE-GROEP T 

Centrum voor Volwassenenonderwijs 

Vesaliusstraat 13 

3000 Leuven 

Telefoon: 016/30 10 30 

Fax: 016/30 10 40 

Leerplan 

Graduaat 

Informatica 

Leerplan graduaat Informatica 1

Inhoudsopgave 

1. Structuur van de afdeling en de lessentabel (document 8) 3 

2. Beginsituatie 4 

3. Doelstellingen 5 

4. Leerinhouden: doel, inhoud en bibliografie 7 

Eerste jaar 

Programmeren met C# 

Practicum C# 

Computersystemen 

Practicum ICT-tools 

Database systemen 

Practicum database systemen 

Tweede jaar 

Programmeren met JAVA 

Practicum JAVA 

Ontwerpen met JAVA 

Objectgerichte systeemanalyse 

Netwerkbesturingssystemen 

Practicum netwerkbesturingssystemen 

ICT-management 

Business intelligence systemen 

Derde jaar 

Softwareontwikkeling in JAVA 

Softwareontwikkeling in .NET 

Trends in ICT-management 

Ondernemingsproject 

5. Evaluatie 64 


Structuur van de afdeling en de lessentabel 

Afdeling: 

Categorie: 

Aantal weken: 

Duur van de lestijd: 

Informatica 

Economisch 

40 weken 

50 minuten 

Aantal studiejaren: 3 

Aantal lestijden: 1040 

- Eerste jaar: 360 

- Tweede jaar: 360 

- Derde jaar: 320 

Lessentabel: 

Zie bijlage. 


Beginsituatie 

Houders van een diploma of gehomologeerd getuigschrift van hoger secundair onderwijs of van een 

hogere secundaire technische leergang (HSTL) worden toegelaten tot het eerste jaar. 

Studenten die niet in het bezit zijn van één van de bovenvermelde diploma's of getuigschriften, en 

die uiterlijk op 31 december van het kalenderjaar waarvoor men zich inschrijft de leeftijd van 21 

jaar bereiken, worden eveneens toegelaten indien ze slagen voor een toelatingsproef. 

Studenten die al met succes hoger of universitair onderwijs volgden kunnen voor één of meerdere 

opleidingsonderdelen een vrijstelling krijgen. 

De ervaring leert dat motivatie en doorzettingsvermogen in vrijwel alle gevallen van 

doorslaggevend belang zijn. 


Doelstellingen 

Einde 20 ste eeuw heeft het internet de informatiesamenleving ingezet. Informatie en informatieaanbieding 

zijn business domeinen geworden met miljarden Euro omzet. Getuige het succes van 

Google, YouTube, … en de voorzichtige start met interactieve TV. Allemaal gebouwd op basis 

van dezelfde technologie: JAVA en .NET. 

Daar waar eind 20 ste eeuw administratieve toepassingen in bedrijven en internet, gebaseerd werden 

op verschillende technologieën, is dit onderscheid volledig verdwenen. Applicaties zijn vandaag 

“web enabled”. Informatie raadplegen op internet of in een bedrijfstoepassing, of dat nu een 

boekhoudpakket of een CRM-toepassing is, is steeds ontsloten naar de gebruiker via een browser. 

Toepassingen, of ze nu lokaal in een bedrijf worden gebruikt via een intranet of via het publieke 

internet, zijn allemaal gebouwd volgens het moderne internet paradigma anno 21 ste eeuw: een 

zuiver architecturaal ontwerp gebouwd met het integreren van componenten. 

Gelijklopend met deze unificatie van technologieën, is het profiel van de ICTer in Europa 

gewijzigd. Een ICTer die korter bij zijn klant moet staan om de noden van zijn klant te begrijpen 

en vast te leggen, de ICTer die niet meer vanaf nul applicaties bouwt maar applicaties creëert door 

bouwstenen – componenten – te integreren. Een ICTer die meer dan eind vorige eeuw een 

ontwerper-analist is dan een programmeur. 

Aangezien zowel de onderneming als ook de informatietechnologie gewijzigd zijn, is ook de rol 

van de IT-professional grondig gewijzigd in de loop der jaren. Ooit was de IT-professional een 

specialist met een zeer specifieke kennis. Tegenwoordig is hij of zij meer een interne consultant 

voor alle functionele domeinen met kennis van diverse behoeften en competent in het toegankelijk 

maken van de kracht van IT voor heel de onderneming. 

Het domein waarin de IT-professional opereert vergt andere verantwoordelijkheden. Niet enkel 

binnen de onderneming maar zeker ook naar gans het netwerk van leveranciers, klanten, 

concurrenten en andere entiteiten, ongeacht hun locatie. 

Van deze duale rol van de IT-professional – een professional met gespecialiseerde skills en 

gegeneraliseerd perspectief – trachten we de student tijdens de opleiding bewust te maken. 

De opleiding focust op het vormen van een ontwerper-analist. Om dit pad succesvol af te leggen 

starten we met programmeren om gaandeweg te ontwerpen en de noden van een klant op een 

gestructureerde manier vast te leggen. Vakoverschrijdende integratie staat centraal in het 

curriculum. De practica hebben steeds aandacht voor alle aspecten van ICT, van planning over 

analyse, ontwerp, programmatie, testen, … Vanaf het eerste jaar ontwerpen de studenten 

applicaties met een gebruiksvriendelijke user-interface, business logica en database integratie. De 

mate waarin studenten aspecten autonoom kunnen uitwerken groeit doorheen het curriculum en 

wordt besloten met de realisatie van een ondernemingsproject. 

Het curriculum is opgebouwd rond drie centrale thema’s. 

In de eerste plaats het ontwikkelen van applicaties: van programmeren tot ontwerpen. Zowel de 

.NET als de op JAVA gebaseerde paradigma komen aan bod. In het curriculum wordt gestart met 

object georiënteerde programmeertalen (C# en JAVA) en met database systemen om in het derde 

jaar te eindigen met softwareontwikkeling gebruik makende van ontwerptechnieken – frameworks 

– zoals .NET, EJB, Hibernate, … 

Het tweede thema werkt rond analyse en analysemethoden. In het eerste jaar vanuit een dataanalyse 

benadering, vanaf het tweede en ook in het derde jaar met de object georiënteerde 

methodologie UML. 


Het derde thema zorgt voor de onderbouw met computertechnologie, netwerken en 

besturingssystemen, beveiliging en de managementaspecten waarmee een moderne ICTer wordt 

geconfronteerd: budgettering, projecten programmaplanning, governance, auditing en controle, 

organisatie van een ICT-bedrijf. 


Doelstellingen 

Het derde thema zorgt voor de onderbouw met computertechnologie, netwerken en 

besturingssystemen, beveiliging en de managementaspecten waarmee een moderne ICTer wordt 

geconfronteerd: budgettering, projecten programmaplanning, governance, auditing en controle, 

organisatie van een ICT-bedrijf. 


Leerinhouden: doel, inhoud en bibliografie 

Eerste jaar 

Programmeren met C# 

Practicum C# 

Computersystemen 

Practicum ICT-tools 

Database systemen 

Practicum database systemen 


Programmeren met C# - Practicum C# 1/4 

Situering in het studieprogramma 

Eerste jaar 

Programmeren met C# – 80 lestijden 

Practicum C# - 80 lestijden 

Doel 

Het meest karakteristieke van het .NET platform is wel de duidelijke structuur. Waar het in 

WIN32 een ongestructureerde verzameling API's was, biedt .NET een mooi gestructureerd 

framework van classes en methods. De managed C# code is korter en eenduidiger dan unmanaged 

C++. Het belangrijke voordeel van het .NET framework, is dat het toelaat om applicaties te 

schrijven met minder code. Bovendien is C# een object georiënteerde taal. Deze object 

georiënteerde programmeertechniek verschilt behoorlijk veel met de procedurale techniek. De beste 

manier om met .NET te beginnen, is het leren van een object georienteerde taal zoals C#. 

In eerste instantie worden de belangrijkste programma- en gegevensstructuren behandeld. 

Vervolgens zullen de belangrijkste facetten van .NET aan bod komen: classes, functions, 

collections, polymorfisme, inheritance, interfaces, exceptions, file IO, ... Gaandeweg leren de 

studenten meer omvangrijke problemen aan te pakken en komen ook speciale 

programmeringstechnieken aan bod, zoals interfaces, abstract classes, events, delegates, ... 

De cursus wordt opgebouwd aan de hand van programmavoorbeelden in C#. 

De cursus bestaat voor de helft uit practica, waarbij de theorie letterlijk aan de praktijk wordt 

getoetst door de studenten zelf programma's te laten ontwikkelen, coderen en testen. Het gebruik 

van de programmeeromgeving Visual Studio komt aan bod tijdens de practica. Deze 

programmeeromgeving wordt op het einde van het jaar gebruikt om een GUI-gebaseerd project uit 

te werken waarin de kennis van een volledig jaar wordt verwerkt. Het doel van de cursus is dan 

ook, naast het bijbrengen van de basis object georiënteerde kennis, een basis van projectmatig 

werken aan te leren. 

Inhoud 

1. Inleiding 

1.1. Concrete informatie over de cursus en het gebruikte handboek 

1.2. Componenten van een computersysteem 

1.3. Programmaontwikkeling 

1.4. Wat is compileren? 

1.5. JIT-compilatie 

1.6. IL intermediate language 

1.7. CRL Common Language Runtime 

1.8. Waar staat .NET voor? 

1.9. Alternatieven voor NET and C# (pro and contra) 

2. Console-applicatie .NET basis 

2.1. System namespace 

2.2. Eenvoudige build-in types 

2.2.1. Variabelen 



2.2.2. Constanten 

2.2.3. Uitdrukkingen 

2.2.4. Scope 

2.2.5. Body eenvoudig applicatie 

2.2.6. Inlezen van en schrijven naar scherm (System.Console) 

2.2.7. Mathematische operatoren 

2.2.8. System.Convert 

3. Flow control 

3.1. Relationele en logische operatoren 

3.2. Conditionele / voorwaardelijke opdracht 

3.2.1. If…else 

3.2.2. Switch 

3.3. Iteraties 

3.3.1. While 

3.3.2. Do while 

3.3.3. For 

3.3.4. Nested loops 

3.4. Sprong opdrachten 

3.4.1. Break 

3.4.2. Continue 

4. Strings 

4.1. ToString Method 

4.2. String manipulatie 

4.3. Substrings 

5. Arrays 

5.1. System.Array namespace 

5.1.1. Array 

5.1.2. Index 

5.1.3. Initializeren 

5.1.4. Iteratie foreach 

5.1.5. Methods (GetLength, Sort, …) 

5.2. System. collections namespace 

5.2.1. ArrayList 

5.2.2. Methods (add, RemoveAt, Clear, Sort, …) 

5.2.3. Iteratie foreach 

6. Structures and classes 

6.1. Structures 

6.2. Classes 

6.2.1. Data members 

6.2.2. Data hiding: Public / private 

6.2.3. Constructor 

6.2.4. Methods 

6.2.5. Eigenschappen van variabelen, structures en classes bij parameter passing 

6.2.6. Scope van variabelen 

6.2.7. Eigenschappen van Structures en classes bij parameter passing 

6.2.8. Value types: ref en out 

6.2.9. Overloaded methods (geen default argumenten) 



6.2.10. Properties 

7. Reference types versus value types 

7.1. Value types 

7.2. Reference types 

8. Overerving 

8.1. Algemene Inleiding 

8.2. System.Object 

8.2.1. Array of collectie van structures 

8.2.2. Array of collectie van System.Object 

8.3. Virtual methods / hiding methods 

8.4. Oproepen van functies uit de basis klasse 

8.5. Constructoren van afgeleide klassen 

8.6. Protected 

8.7. is operator 

8.8. Abstract classes 

9. Exceptions 

9.1. System.Exception namespace 

9.2. Try catch 

9.3. Finally 

9.4. Multiple catch 

9.5. User defined Exception 

9.6. Throw 

10. Files, directories, streams en file 

10.1. System.IO namespace 

10.2. System.IO.File 

10.3. System.IO.Directory 

10.4. System.IO.FileInfo 

10.5. System.IO.FileStream 

10.6. File IO 

10.6.1. System.IO.StreamReader 

10.6.2. System.IO.StreamWriter 

10.6.3. Delimiter, split string 

10.6.4. Try, catch, finally block 

10.6.5. System.IO.TextReader 

10.6.6. System.IO.TextWriter 

10.6.7. System.IO.XmlTextReader 

10.6.8. System.IO. XmlTextWriter 

11. Interfaces 

11.1. Interface Implementatie 

11.2. Accessing Interface Methods 

11.3. Overriding Interface Implementaties 

11.4. Advanced collections 

11.4.1. IComparable Interface 

11.4.2. IEnumerator Interface 

11.4.3. Equivalent van een “map type” 



12. Delegates en events 

12.1. Delegates 

12.1.1. Declaratie van delegates 

12.1.2. Gebruik van delegates 

12.1.3. Combineer delegates 

12.2. Events 

12.2.1. Event en EventHandler 

13. Building Windows Applications 

13.1. Simple Windows Form 

13.1.1. Button 

13.1.2. Combobox 

13.1.3. Radiobutton 

13.1.4. MessageBox 

13.1.5. … 

13.2. Events 

13.3. Windows Form Application 

Bibliografie 

Professional C# 3rd edition 

Robinson, Nagel,Watson, Glynn, Skinner, Evjen 

Publisher:Wrox 

ISBN: 0.7645-5759.9 

Programming C# 4th edition 

Jesse Liberty 

Publisher: O’Reilly 

ISBN: 0.596-00699.3 


Computersystemen 1/8 


Eerste jaar – 60 lestijden 

Doel 

Het doel van dit vak is een gedegen kennis op het gebied van computersystemen bij te brengen. 

Deze gedegen kennis omvat ondermeer volgende zaken: 

- de studenten moeten een zo actueel mogelijk beeld hebben van wat er vandaag bestaat en 

omgaat in de wereld van de computersystemen (met een nadruk op de x86-wereld); 

- de studenten moeten een aantal termen/begrippen/schema’s begrijpen en met eigen woorden 

kunnen verklaren; 

- de studenten moeten een aantal blijvende concepten en technieken (vaak vakoverschrijdende 

concepten en technieken) kunnen toelichten; 

- de studenten moeten ook een aantal verbanden kunnen leggen (vb. waarom hier het gebruik van 

deze technologie, waarom kan je dit beter anders aansluiten, …); 

- bedoeling van dit vak is ook praktisch (naar wat ben ik op zoek, wat is nu een goede koop voor 

mij of voor het bedrijf waarvoor ik werk, …); 

- dit vak geeft ook ondersteuning aan andere vakken (zoals het programmeren, 

netwerkbesturingssystemen, …); 

- bedoeling is ook om te laten proeven van verschillende domeinen om zodanig interesse en 

motivatie op te wekken bij de studenten, waarbij deze interesse of motivering zich daarom niet 

hoeft te beperken tot computersystemen (vb. interesse voor software, netwerken, elektronica, 

…). 

Inhoud 

1. Basis 

1.1. Wat is een computer ? 

1.2. Hardware / Software 

1.3. Analoge / Digitale data 

1.4. Gegevensvoorstelling 

1.4.1. Eenheid van informatie 

1.4.2. Logische operaties 

1.4.3. Hexadecimale representatie 

1.4.4. Voorstelling van natuurlijke getallen 

1.4.5. Voorstelling van gehele getallen 

1.4.6. Voorstelling van reële getallen 

1.4.7. Voorstelling van lettertekens 

1.4.8. Voorbeelden 

1.5. Serieel / Parallel 

1.6. Bestandssystemen 

1.7. Netwerken 

1.8. TCO 

1.9. Veilig werken 



2. Geschiedenis 

2.1. De prehistorie 

2.2. De pioniers 

2.3. De eerste generatie (elektonenbuizen, Von Neumann) 

2.4. De tweede generatie (transistors) 

2.5. De derde generatie (geïntegreerde schakelingen) 

2.6. De vierde generatie (VLSI) 

2.7. De vijfde generatie (toekomst: High-K, Nanotechnologie, Quantumcomputers, ...) 

3. Inleiding 

3.1. Moore’s law 

3.2. Abstractieniveaus (Toepassingsprogramma’s, Hoog-niveauprogrammeertalen, Machinetaal, 

Controlesignalen, Functionele blokken, Poortnetwerken, Transistors en verbindingen) 

3.2.1. Architectuur versus organisatie 

3.2.2. Binaire compatibiliteit 

3.2.3. Broncodecompatibiliteit 

3.2.4. Platform 

3.2.5. Porteren 

3.2.6. Emuleren 

3.2.7. Java Virtuele Machine 

3.3. Soorten computers 

3.4. PC Types (Notebook, Desktop, Server, Legacy-free, All-in-one, Barebone, Workstation, Thin 

clients) 

3.5. Servers (x86, mid-range, high-end) + Blade 

3.6. File server versus application server 

3.7. Client / server architectuur (n-tier model) 

3.8. Virtualisatie (x86 virtualisatie – Vmware, UNIX virtualisatie – containers, LPAR’s) 

3.9. PDA’s 

3.10. Ingebedde systemen + Harvard architectuur 

3.11. Richtlijnen, labels en keurmerken 

3.12. Belangrijkste subsystemen 

3.13. Marketing IT products 

3.14. Maten en gewichten 

3.14.1. Bussen 

3.14.2. Bussnelheid t.o.v. data transfer rate 

4. Processor subsysteem 

4.1. Inleiding processoren 

4.2. Fetch – Decode – Execute –Store cycle 

4.3. Bespreking van de Pentium II (DIB, pipelining, branch prediction, out-of-order execution, …) 

4.4. Bespreking van de program counter en van de stack pointer 

4.5. Adresbus, controlebus en databus 

4.6. CISC versus RISC 

4.7. architectuur vs micro-architectuur 

4.8. Processorvoorbeelden (Pentium 4, Intel NGMA, AMD, Itanium, VIA Eden, ARM, Power, SPARC, 

Cell) 

4.9. MMX, SSE, SSE2, 3DNow : principe van SIMD 

4.10. 64-bit processoren 

4.11. NX bit 

4.12. Multiprocessing 

4.13. Hyperthreading 

4.14. Multi Core 



4.15. Clustering 

4.16. Packaging 

4.17. Trends 

5. Memory subsysteem 

5.1. Soorten geheugens en geheugenhiërarchie 

5.2. Registers 

5.3. Cache (taak, delen, werking, soorten) 

5.4. Hoofdgeheugen (taak, samenwerking met de processor, situering) 

5.5. Soorten geheugen 

5.5.1. Soorten ROM (ROM, PROM, EPROM, EEPROM, Flash) 

5.5.2. Soorten RAM (DRAM, SRAM) 

5.5.3. Opbouw en werking van DRAM 

5.5.4. Soorten DRAM (SDRAM, DDR-SDRAM, DDR2, DDR3, Direct RDRAM, Fully Buffered) 

5.6. Geheugen en performantie 

5.7. Error detectie en correctie 

5.8. Geheugenkaartjes 

5.9. Trends 

5.10. Secundair geheugen 

5.11. Off-line geheugen 

6. Moederborden en bus subsysteem 

6.1. Wat is een moederbord ? 

6.2. Moederbord vormfactoren 

6.3. Moederbordonderdelen 

6.3.1. Processor socket/slot 

6.3.2. Chipset (+ veel voorbeelden) 

6.3.3. Super I/O 

6.3.4. BIOS 

6.3.5. SIMM/DIMM sockets 

6.3.6. Bussen: ISA-bus, EISA, PCI-bus, PCI-X, PCMCIA, PC Card, Cardbus, PCI Express, PCI 

Express Mini-card, ExpressCard, Hypertransport 

6.3.7. Plug and play 

6.3.8. VRM 

6.3.9. Batterij 

6.3.10. De Voeding 

6.3.11. UPS 

7. Standaardpoorten voor invoer en uitvoer – In- en uitvoerapparaten 

7.1. Wat is een I/O poort ? 

7.2. Karakteristieken I/O 

7.3. Speciale I/O t.o.v. Memory Mapped I/O 

7.4. I/O poortadressen 

7.5. Soorten I/O 

7.5.1. Geprogrammeerde overdracht 

7.5.1.1. Actieve synchronisatie (polled I/O) 

7.5.1.2. Onderbrekingen (interrupts) 

7.5.2. Directe geheugentoegang (DMA) 

7.6. I/O poorten 

7.6.1. Seriële poort 

7.6.2. Infrarood poort 

7.6.3. Bluetooth 



7.6.4. Parallelle poorten 

7.6.5. USB 

7.6.6. Wireless USB 

7.6.7. IEEE 1394 FireWire 

7.6.8. PS/2 en spelpoort 

7.6.9. Overzicht poorten / connectors 

7.7. Invoerapparaten 

7.7.1. Keyboard 

7.7.2. Muis 

7.7.3. TrackPoint 

7.7.4. Joystick, gamepad, stuurwiel 

7.7.5. Scanner 

7.7.6. Lichtpen, aanraakscherm, barcodelezers 

7.7.7. Digitale camera’s 

7.8. Uitvoerapparaten 

7.8.1. Beeldscherm (hoofdstuk 8 grafisch subsysteem) 

7.8.2. Printers 

7.8.2.1. Impactprinters 

7.8.2.2. Non-Impactprinters (thermisch, inkjet, laser) 

7.8.3. Plotters 

8. Disk subsysteem en opslagmedia 

8.1. Principe van magnetische gegevensopslag 

8.2. Perpendicular recording 

8.3. Floppy 

8.4. Harde schijf 

8.4.1. Onderdelen 

8.4.2. Indeling 

8.4.3. Snelheden en tijden 

8.4.4. Formatteren 

8.4.4.1. Low-level 

8.4.4.2. High-level 

8.4.5. Partinionering 

8.4.6. Overbijvende disktermen 

8.5. Interfaces voor opslagapparaten 

8.5.1. ATA-interface 

8.5.2. Serial ATA 

8.5.3. Serial ATA II 

8.5.4. SCSI 

8.5.5. Vergelijking SCSI versus EIDE 

8.5.6. SAS 

8.5.7. Fibre Channel 

8.5.8. iSCSI 

8.6. Factoren bij diskperformantie 

8.7. RAID 

8.8. Soorten Storage (Bus attached storage, NAS, SAN) 

8.9. CD-ROM drive 

8.10. DVD 

8.11. HD-DVD, Blu-Ray, EVD 

8.12. ZIP 

8.13. LS-120 en HiFD 

8.14. MO-drives 



8.15. Tape backup 

8.16. Beschikbaarheidsbeheer 

8.17. Continuïteitsbeheer 

8.18. ILM : Information Lifecycle Management 

9. Grafisch subsysteem 

9.1. Grafisch subsysteem: overzicht 

9.2. Grafisch subsysteem: werking 

9.3. Het beeldscherm 

9.3.1. Werking van de CRT-monitor 

9.3.2. Refresh rate 

9.3.3. Interlacing 

9.3.4. Resolutie 

9.3.5. Soorten maskers 

9.3.6. Soorten beeldbuizen 

9.3.7. Flat panels 

9.3.8. Vergelijking tussen TFT’s en CRT’s 

9.3.9. OLED 

9.3.10. Analoge versus digitale interface 

9.3.11. Relatie pixel/karakter 

9.3.12. Waarop toezien bij de aankoop van een scherm (Dot Pitch, OSD, Moiré, Straling, ...) 

9.4. Videokaarten: componenten 

9.4.1. Videoprocessor 

9.4.2. Videogeheugen 

9.4.3. Videobusbreedte 

9.4.4. DAC 

9.4.5. Busconnector: AGP 

9.4.6. Videostuurprogramma 

9.5. 3D grafische acceleratoren 

9.6. Integrated graphics and memory controller 

10. Multimedia 

10.1. Analoge en Digitale signalen 

10.2. Omzetting van analoog naar digitaal 

10.3. Compressie van digitale signalen 

10.4. Afbeeldingen 

10.4.1. Bitmapafbeeldingen 

10.4.2. Vectorafbeeldingen 

10.5. Geluid: een overzicht 

10.5.1. Waveform: analoge en digitale golfvorm 

10.5.2. MIDI 

10.5.3. MP3 

10.5.4. 3D Sound 

10.6. Video: overzicht en termen 

10.7. Video: Compressie / decompressie 

10.8. TV-outputs 

10.9. TV standaarden 

10.10. Internet Streaming Media 

10.11. Virtual Reality 



Handboek-Cursustekst 

Cursustekst : Computersystemen 

Tom Sluys 

Installatie Hardware 3, 4de druk 

Bert Pinkster 

Uitgeverij: Sdu Uitgevers 

Bibliografie 

Upgrading en Repairing PC’s 

S. Mueller 

Uitgeverij: Que Corporation 

How Computers Work 

R. White 

Uitgeverij: Ziff-Davis Press 

Leer u zelf werken met computers 

G. Courter, A. Marquis 

Uitgeverij : Sybex 

Computersystemen en netwerken 

L. van Moergestel 

Uitgeverij : Academic Service 

USB explained 

S. MacDowell, M.D. Seyer 

Uitgeverij: Prentice Hall 

Computers: Tools for an Information Age 

H.L. Capron 


A Computer Graphics Industry Reference 

T. Masson 

Uitgeverij: New Riders 

Cursus Beginselen van Computerarchitectuur 

Prof. Koen De Bosschere 

Vakgroep ELIS 

Windows XP Grand Cru 

John Levine – Margaret Levine Young 

Uigeverij: Easy Computing 



Modern Operating Systems 

Andrew S. Tanenbaum 

Uitgeverij : Prentice Hall 

Structured Computer Organization 5/E 

Andrew S. Tanenbaum 


Computer Organization and Architecture : Designing for Performance, 7/E 

William Stallings 


Data and Computer Communications, 7/E 



Tijdschriften 

Computer Magazine: VNU Business Publications 

Computer Totaal: IDG Communications Nederland 

C’t (Computer en Techniek): F&L Technical Publications 

PC World: Best of Publishing 

Elektuur (elektronica en computertechniek): Segment 

PC Magazine: Minoc Business Press (Ziff-Davis Media) 

Netwerk: NV Sparta (persgroep) 

Hardware.info 

Websites 

www.hp.com 

www.toshiba.com 

www.dell.com 

www.gateway.com 

www.ibm.com 

www.acer.com 

www.intel.com 

www.amd.com 

www.tomshardware.com 

www.xircom.com 

www.palm.com 

www.3com.com 

www.iomega.com 

www.seagate.com 

www.sony.com 

www.philip`s.com 

www.eizo.com 

www.karbosguide.com 



www.nec.com 

www.hitachi.com 

www.microsoft.com 

www.kingston.com 

www.elsa.com 

www.matrox.com 

www.nvidia.com 

www.ati.com 

www.digi.com 

www.zdnet.be 

www.asus.com 

www.whatis.com 

www.hardware.info 

www.sun.com 

… 


Practicum ICT-tools 1/3 



Doel 

In de eerste plaats worden de studenten vertrouwd gemaakt met de ICT-infrastructuur op de 

campus. 

De voornaamste doelstelling van dit practicum is de studenten op een gevorderd niveau te leren 

werken met Word en vooral Excel. 

De studenten moeten, na het volgen van dit practicum, in staat zijn deze ICT-tools op een efficiënte 

manier te gebruiken in functie van hun latere job. 

Inhoud 

Deel 1: ICT-infrastructuur bij ACE-Groep T 

1. Windows NT 

2. Extranet 

3. E-Mail 

4. Toledo als elektronische leeromgeving 

5. Netwerk en Servers - FTP 

6. Websites 

Deel 2: Microsoft Word 

1. Basismanipulaties document 

2. Opmaak 

2.1. Karakter 

2.2. Alinea 

2.2.1. Inspringing 

2.2.2. Tabs 

2.3. Opmaakprofielen 

2.4. Document 

2.4.1. Secties 

2.4.2. Pagina opmaak 

2.4.3. Inhoudsopgave en index 

3. Tabellen 

4. Sjablonen 

4.1. Gebruik en aanmaak 

4.2. Formuliervelden 

5. Mailmerge 



Deel 3: Microsoft Excel 

1. Gegevens 

1.1. Invoer 

1.2. Opmaak 

2. Formules en functies 

2.1. Eenvoudige formules maken 

2.2. Relatieve en absolute celverwijzingen 

2.3. Gebruik van namen 

2.4. Overzicht functies 

3. Grafieken 

3.1. Grafiektypen 

3.2. Grafiekgegevens wijzigen 

3.3. Opmaak van de onderdelen 

4. Werkbladen 

4.1. Basismanipulaties 

4.2. Werken in groep 

4.3. 3D-berekeningen 

5. Lijsten beheren 

5.1. Gegevens sorteren 

5.2. Gegevens filteren 

5.3. Subtotalen 

6. Draaitabellen 

7. Simulaties 

7.1. Gegevenstabellen 

7.2. Scenariobeheer 

7.3. Doelzoeken 

7.4. Oplosser 

8. Gegevensuitwisseling met andere softwarepaketten 

Deel 4: VBA Excel 

1. Inleiding 

1.1. Gebruik macrorecorder 

1.2. Overzicht elementen: objecten, methodes, eigenschappen, functies, commentaar, ... 

1.3. Interpretatie en verfijning code 

2. Methodes en eigenschappen 

2.1. Methodes: Copy, Paste(Special), Clear, Delete, Insert, Find, Select, … 

2.2. Eigenschappen: ColorIndex, RowHeight, Formula, … 

3. Constanten en variabelen 



4. Controlestructuren 

4.1. If-Then-Else, Select Case, ... 

4.2. For-Each, Do-Loop Until, ... 

5. Dialoogvensters 

5.1. Messagebox 

5.2. Inputbox 

6. Functies 

7. Modulair werken 

8. Debugging en errorhandling 

Cursustekst-Handboek 

MS Word - MS Excel 

Eric Cuypers, Eddy Van den Broeck 

Uitgeverij: De Boeck 


Database systemen 1/2 



Doel 

Deze cursus heeft een grondige studie van database systemen tot doel. De nadruk ligt op de 

huidige relationele systemen en SQL (Structured Query Language), de standaardtaal voor het 

gebruik van relationele databases. De studenten verwerven inzicht in data-analyse, de werking, het 

ontwerp en het onderhoud van een relationeel database management systeem. 

Inhoud 

1. DBMS en RDBMS 

1.1. Databases 

1.2. Database management systemen 

2. SQL 

2.1. DML (data manipulation language) 

2.2. DDL (data definition language) 

2.3. DCL (data control language) 

3. Het relationeel model 

3.1. Tabellen 

3.2. Relaties 

3.3. Views 

4. Data integriteit 

4.1. Key constraints 

4.2. Referentiële constraints 

4.3. Check constraints 

5. De 12 regels van Codd 

5.1. Basisregels van RDBMS 

5.2. Relationele algebra 

5.3. Relationele operatoren 

6. Data-analyse en database-ontwerp 

6.1. Normalisatieregels van Codd 

6.2. ER-diagrammen 

7. Concurrency 

7.1. Transaction handling 

7.2. Recovery 


Database systemen 2/2 

8. SQL en programmeren 

8.1. Procedurele objecten 

8.2. Stored procedures 

8.3. Triggers 

8.4. Embedded SQL, ODBC 

9. Security 

9.1. Users, rollen 

10. Optimalisatie 

10.1. Indexen 

10.2. Query optimiser 

10.3. Tuning 

11. Extra topics 

11.1. DB replicatie 

11.2. DB synchronisatie 


Cursustekst: DBMS 

Bibliografie 

Het SQL Leerboek 

Rick F.Van Der Lans 

ISBN 90 395-2302-9 

Databasesystemen voor de praktijk 

Prof.dr.J.A. Vandenbulcke 

Prof.dr.W.O. Lemahieu 

ISBN 90-12-10799-7 

Databases 

David M. Kroenke 

ISBN 90-430-0842-7 

Websites 

http://www.itworld.com/nl/db_mgr/05072001/ 

http://troels.arvin.dk/db/rdbms/ 

http://publib.boulder.ibm.com/iseries/v5r2/ic2924/index.htm?info/cli/rzadpmst02.htm 

http://www.oracle.com/technology/tech/globalization/htdocs/nls_lang%20faq.htm 

http://msdn2.microsoft.com/en-us/library/ms378749.aspx 

http://www-128.ibm.com/developerworks/db2 


Practicum database systemen 1/1 



Doel 

Het doel van dit practicum is de basistechnieken van een database systeem in de praktijk te leren 

toepassen. 

We maken hierbij gebruik van MS Access en SQL Server. 

Er wordt ruime aandacht besteed aan het inoefenen van SQL om eenvoudige en complexe 

zoekopdrachten te kunnen uitvoeren op een databank. Ook het ontwerpen en onderhouden van een 

database systeem komt aan bod. 

Inhoud 

1. DML – Eenvoudige en complexere query opdrachten 

2. DML/DDL met behulp van MS Access en SQL Server 

2.1. Creëren van een eigen databank 

2.2. Invoeren en wijzigen van gegevens in de eigen databank 

2.3. Wijzigen van tabellen en eigenschappen van velden 

2.4. Leggen van relaties tussen tabellen 

2.5. Views 

2.6. Stored procedures en triggers 

2.7. Beveiliging 

3. Formulieren en rapporten maken op de databank 

4. Project 

4.1. Ontwerp van een databank 

4.2. Aanmaak van deze databank 

4.3. Integratie met C# 

Bibliografie 

Het SQL Leerboek 

Rick F. van der Lans 

Uitgeverij: Academic Service 

MS Access 2003 

Eric Cuypers, Eddy Van den Broeck 

Uitgeverij: De Boeck 



Tweede jaar 

Programmeren met JAVA 

Practicum JAVA 

Ontwerpen met JAVA 

Objectgerichte systeemanalyse 

Netwerkbesturingssystemen 

Practicum netwerkbesturingssystemen 

ICT-management 

Business intelligence systemen 


Programmeren met JAVA 1/3 


Tweede jaar – 40 lestijden 

Doel 

Deze cursus heeft tot doel een gevorderde kennis op te bouwen van de programmeertaal JAVA. Er 

wordt voortgebouwd op de basiskennis object georiënteerd programmeren die werd opgedaan 

tijdens het eerste jaar. Er wordt uitgegaan van een object georiënteerde aanpak. Er wordt 

voortdurend gerefereerd naar het object georiënteerd jargon, waarvan de programmeertaal JAVA 

een praktische toepassing is. 

Inhoud 

1. Polymorphisme 

1.1. Polymorphisme : voorbeelden 

1.2. Abstracte classes en methoden 

1.3. Case studie: payroll systeem 

1.4. Final methods en classes 

1.5. Case studie: creëren en gebruiken van interfaces 

2. Files en streams 

2.1. Data hierarchy 

2.2. Files en streams 

2.3. Class file 

2.4. Sequential acces text files 

2.5. Object serialization 

2.6. Random acces files 

3. Datastructuren 

3.1. Autoboxing en –unboxing 

3.2. Zelf refererende classes 

3.3. Dynamische geheugenallocatie 

3.4. Gelinkte lijsten 

4. Generics 

4.1. Generic methods 

4.2. Methoden die een type parameter als return type gebruiken 

4.3. Overloaden van generic types 

4.4. Generic classes 

4.5. Raw types en wildcards 

4.6. Generics en overerving 



5. Collections 

5.1. Overzicht 

5.2. Interface collection en class collections 

5.3. Lists 

5.4. Collection algoritmes 

5.5. Stack 

5.6. Queue interface 

5.7. Sets en maps 

5.8. Properties class 

6. Multithreading 

6.1. Thread stadia 

6.2. Thread prioriteiten en scheduling 

6.3. Crëeren en uitvoeren van threads 

6.4. Thread synchronisatie 

7. Databases en connectivity met JDBC 

7.1. Relationele databases 

7.2. Manipulatie van databases met JDBC 

7.3. Connecteren naar en ondervragen van een database 

8. Servlets 

8.1. Servlet overzicht en architectuur 

8.2. Afhandelen van een http request 

8.2.1. Afhandelen http get request 

8.2.2. Afhandelen http post request 

8.3. Afhandelen van een http respons 

8.4. Redirecting requests 

9. JSP 

9.1. Voorbeeld 

9.2. Implicite objecten 

9.3. Scripting 

9.4. Standaard actions 

9.5. Directives 

10. Optionele onderwerpen 

10.1. Struts 

10.2. Hybernate 

10.3. Design patterns 

Bibliografie 

JAVA: how to program 

Deitel & Deitel 

ISBN 0-13-129014-2 



Java 2 jdk 5 Edition wrox 

Ivor Horton 

ISBN 0-7645-6874-4 

Thinking in JAVA 

Bruce Eckel 


www.bruceEckel.com 

Website 

Standaard documentatie over JAVA 

www.java.sun.com 


Practicum JAVA 1/2 



Doel 

Dit vak heeft tot doel een goede kennis op te bouwen van de programmeertaal JAVA door het 

praktisch inoefenen van de in de theorie behandelde onderwerpen. Er wordt uitgegaan van een 

object georiënteerde aanpak. 

Inhoud 

1. Basiskennis m.b.t. de JAVA-syntax 

1.1. Kennismaking met de standaard JAVA-tools en de API: JAVA TM 2 Platform Std. Ed. v1.5 

1.2. Standaard I/O 

1.3. Basisoefeningen i.v.m. object georiënteerd programmeren 

2. Geavanceerde oefeningen i.v.m. object georiënteerd programmeren 

2.1. Oefeningen m.b.t. overerving 

2.2. Oefeningen m.b.t. abstractie 

2.3. Oefeningen m.b.t. polymorfie 

2.4. Oefeningen m.b.t. multithreading 

3. Persistentie van objecten 

3.1. Files en streams 

3.2. Datastructuren 

3.3. Generics 

3.4. Collections 

3.5. Database connectie met JDBC 

4. Oefeningen op multithreading 


Practicum JAVA 2/2 

Bibliografie 



ISBN 0-13-129014-2 


Ivor Horton 

ISBN 0-7645-6874-4 


Bruce Eckel 

Uitgeverij: Prentice Hall – 2000 





Ontwerpen met JAVA 1/1 



Doel 

Dit practicum heeft tot doel de reeds verworven theoretische en praktische kennis toe te passen in 

een geïntegreerde oefening. 

Inhoud 

De student heeft een grondige kennis van OOA, OOD, OOP en DB-ontwerp. 

We verwachten dat de student in staat is om in een kleine groep (max 3 personen) zelfstandig een 

grote opdracht uit te voeren rekening houdend met alle deelaspecten. 

Ingrediënten: 

o Project management (= full project life cycle) 

o Kostenberekening (budgetcontrole) 

o Change management 

o Versiebeheer 

o Rapportering 

o Systeemanalyse (van business requirements tot implementatie = full development life 

cycle) 

o DBMS (opzetten en ontwerpen van een RDBMS bij voorkeur met een open source DBMS) 

o JAVA (met de nadruk op herbruikbare componenten) 

o Een applicatie framework wordt aanbevolen (JSP of struts) 

Bibliografie 



ISBN 0-13-129014-2 


Ivor Horton 

ISBN 0-7645-6874-4 


Bruce Eckel 

Uitgeverij: Prentice Hall – 2000 





Objectgerichte systeemanalyse 1/3 



Doel 

• De studenten moeten inzicht verwerven in de verschillende fasen, activiteiten en eindproducten 

van de development life cycle. 

• De studenten moeten een functionele analyse gemaakt in UML kunnen lezen en interpreteren. 

• De studenten moeten een (eenvoudige) probleemstelling (verkregen uit interviews met 

opdrachtgevers en gebruikers) kunnen vertalen naar analysemodellen in UML. 

• De studenten moeten kunnen aangeven welke UML-modellen geschikt zijn voor welke soorten 

problemen. 

• De studenten moeten een functionele analyse gemaakt in UML kunnen vertalen naar een 

technisch ontwerp. 

• De studenten moeten UML analyse en ontwerpmodellen kunnen vertalen naar een OO 

programmeeromgeving (JAVA, C#). 

• De studenten moeten kunnen werken met een UML case tool (Rational Rose, Together, Visual 

Paradigma). 

• De studenten moeten in staat zijn om in groepsverband de verschillende stappen van een 

objectgerichte analyse en ontwerp uit te werken in een praktische case study met behulp van 

een case tool. 

• De studenten moeten inzicht verwerven in de voornaamste ontwerppatronen van de “gang of 

four”. 

Inhoud 

1. Framework voor systeemanalyse en -ontwerp 

1.1. De spelers en stakeholders 

1.2. Business drivers 

1.3. Technologische drivers 

1.4. Systeemontwikkelingsproces 

2. Ontwikkeling van informatiesystemen 

2.1. De klassieke systeemontwikkeling: fasen 

2.2. Alternatieve strategieën: model driven development, rapic application development, commercial 

application package, hybride strategieën 

2.3. Cross life cycle activiteiten 

3. Unified modelling language (UML) 

3.1. Activiteiten modellen 

3.2. Use case modellering (use case modellen en use case beschrijvingen) 

3.3. Klasse modellen 

3.4. State modellen 

3.5. Dynamische modellen (sequentie diagramma’s en collaboratie diagramma’s) 

3.6. Drie lagen model 



3.7. Ontwerpmodellen (component diagramma’s en deployment diagramma’s) 

4. UML-specificaties implementeren in een object georiënteerde programmeertaal (JAVA, C#) 

5. Case studies in UML 

5.1. Case study 1 

5.2. Case study 2 

6. Werken met een case tool (Visual Paradigma of Rational Rose) 

6.1. UML diagramma’s maken 

6.2. Code genereren en round trip engineering 

6.3. Rapporten genereren 

7. Ontwerppatronen ‘Gang of Four’ 

7.1. Observer patroon 

7.2. Decorator patroon 

7.3. Singleton patroon 

7.4. Factory patroon 

7.5. Command patroon 

7.6. Facade patroon 

7.7. Template patroon 

7.8. Strategy patroon 

7.9. Composite patroon 

7.10. State patroon 

7.11. Proxy patroon 

8. Uitwerken van opdrachten 

9. Groepswerk 

9.1. Toepassing van UML-technieken 

9.2. Gebruik van een case tool 

9.3. Toepassen van ontwerppatronen 

Handboeken 

Objectgeoriënteerde Technologie (Van diagramma naar code met UML) 

H.K. Tsang 


Head First Design Patterns 

Eric Freeman 

Uitgeverij: O’Reilly 

Software case tools 

Visual Paradigma 

Rational Rose 



Bibliografie 

System analysis and design methods - sixth edition, ISBN 0-07-121521-2, McGraw-Hill 

Objectgeoriënteerde domeinanalyse, ISBN 90-395-1579-4, Academic Service 

UML in 24 uren, ISBN 90-395-1344-9, Academic Service 

Applying UML and Patterns, ISBN 0-13-148906-2, Prentice Hall 

Head First Object Oriented Analysis and Design, ISBN 0-596-00867-8, O’Reilly 

Requirements Analysis and System Design, 0-321-20464-6, Addison Wesley 

Tijdschriften: Informatie, Beleids Informatica Tijdschrift, Database Magazine 


Netwerkbesturingssystemen 1/6 



Doel 

De grens tussen de PC en het netwerk is vervaagd in de moderne besturingssystemen, zowel in de 

Windows- als in de Unix/Linux-besturingssystemen 

De scheiding tussen de stand-alone PC met besturingssysteem en het netwerk vervaagt. Zowel de 

Windows- als de Unix/Linux-besturingssystemen hebben naast de klassieke besturingsfuncties 

zoals CPU-beheer, geheugenbeheer, procesbeheer, … ook standaard netwerken 

internetconnectiviteit, firewall, delen van resources (printers, files, …). 

Onderdeel computernetwerken 

De student moet 

• De samenhang tussen de netwerkcomponenten en protocollen kunnen verklaren: 

Ethernet(netwerk)adaptor, bekabeling cat x, hub, switch, router, Ethernet, Wireless Ethernet, IP, 

TCP/UDP, services http, ftp, pop3, SMTP, ... 

• De functies van de verschillende netwerkprotocollen kunnen beoordelen. 

• Voor een bestaand netwerkontwerp verbeteringsvoorstellen kunnen formuleren en evalueren. 

• Bij het ontwerpen van een applicatie de relevante beveiligingsmaatregelen kunnen voorstellen. 

• Bij het ontwerpen van een gedistribueerde applicatie, de applicatie service en het bijhorende 

TCP- of UDP-protocol kunnen kiezen en voorstellen hoe tekortkomingen van het protocol 

kunnen worden opgevangen in de applicatie. 

Onderdeel besturingssystemen 


• Processen, multi-tasking, threading, geheugenbeheer en scheduling kunnen uitleggen. 

• Kunnen evalueren wanneer threading nuttig is voor zijn applicatie-ontwerp. 

• De nodige beveiligingsmaatregelen kunnen voorstellen voor een veilige PC en netwerk te 

bekomen. 

• De nodige reflectie aankweken om op een veilige manier informatie te raadplegen. 

• Een robuuste architectuur kunnen ontwerpen, gebruik makende van virtualisatie, grid, 

clustering, RAID. 



Inhoud 

1. LAN-netwerken 

1.1. Ethernet 

1.2. Fast/Gigabit Ethernet 

1.3. Wireless LAN, Ethernet LAN 

1.4. LAN netwerkcomponenten: repeater, bridge, hub, switch 

1.5. PAN, Bluetooth 

2. Internetwerking 

2.1. IP-adressen, IP-mask 

2.2. IP v4 en IP v6 

2.3. RARP/ARP 

2.4. TCP/UDP 

2.5. Voice Over IP 

3. Routing 

3.1. ICMP 

3.2. Routing concepten, illustratief ondersteund via RIP en OSPF 

4. Overzicht van internetdiensten 

4.1. www, http, HTML 

4.2. DNS 

4.3. E-mail services: SMTP, POP, IMAP 

4.4. FTP, TFTP 

4.5. Telnet 

4.6. SNMP 

4.7. BOOTP, DHCP 

4.8. LDAP 

4.9. Snelle internettoegang 

4.9.1. Kabelmodems 

4.9.2. ADSL, xDSL 

5. Beheren van processen 

5.1. Procesmodel en procestoestanden 

5.2. Creëren en wisselen van processen 

5.3. Procesbeheer in Unix 

6. Multithreading 

6.1. User versus kernel threads 

6.2. Monoprocessor versus symmetrische multiprocessor 

6.3. Threadbeheer in Windows en Solaris 

6.4. Parallelle processen/threads 

6.5. Wederzijdse uitsluiting en synchronisatie 

6.6. Programmavoorbeelden in JAVA 

7. Scheduling van processen/threads 

7.1. Types schedulers: korte, middellange en lange termijn scheduler 

7.2. Scheduling algoritmes: round robin, shortest job first, prioriteiten 

7.3. Preëmptieve versus non-preëmtieve multitasking 

7.4. Schedulen van processen/threads in Unix en in Windows 



8. Geheugenbeheer 

8.1. Pagineren en segmenteren van het geheugen 

8.2. Virtueel geheugen 

8.3. Toepassing van geheugenbeheer in Solaris en in Windows 

9. Bestands- en directorybeheer 

9.1. Bouw en werking van FAT en NTFS 

9.2. Unix nodebeheer 

10. Het ontwerpen van een robuuste technische architectuur 

10.1. Robuuste topology/architectuur 

10.2. Cluster- en grid technologie 

10.3. RAID-technologie 

11. Beveiliging 

11.1. Concepten 

11.2. Soorten aanvallen, taxonomie: Virussen, wormen, adware, DoS, … 

11.3. Encryptie en authenticatie concepten 

11.4. VPN/Ipsec, SSL, S/MIME, PGP 

11.5. Kerberos 

11.6. Firewall architectuur 

11.7. Intrusion Detection System 


Slides als leidraad voor het hoorcollege 

Operating Systems: met Java, 6 de editie 

A. Silberschatz, P.B. Galvin, G. Gagne 


ISBN 90 395 2252 9 

Datanetwerken en telecommunicatie, vijfde editie 

Raymond Panko 

Uitgeverij: Pearson - Prentice Hall 

ISBN 90 430 0885 0 

Bibliografie 

Operating systems, Design and Implementation, 3th edition 

Andrew S. Tanenbaum, Albert S. Woodhull 

Pearson - Prentice Hall 

ISBN 0 13 0 13 142938 8 

Operating systems, 5de editie 



ISBN 90 430 0985 7 



Operating systems, 3th edition 

Deitel, Deitel, Choffnes 


ISBN 0 13 124696 8 

Operating systems, 3th edition 

Gary Nutt 

Addison Wesley 

ISBN 0 321 18955 8 

Thinking in Java, 4th edition 

Bruce Eckel 

Prentice Hall 

ISBN 0 13 187248 6 

Internetworking Technology Handbook, Ethernet, LAN switching, Internet Protocols (IP), IPv6, 

Open Shortest Path First (OSPF), Routing Information Protocol (RIP), Security Technologies 

http://www.cisco.com/univercd/cc/td/doc/cisintwk/ito_doc/index.htm 

IP Network Design Guide – IBM redbook 

http://publibb.boulder.ibm.com/redbooks.nsf/Redbooks?SearchView&Query=IP%20network%20design&Searc 

hMax=4999 

Ethernet, Building a Communications Infrastructure 

Heinz-Gerd Hegering, Afred Läpple 

Addision-Wesley 

ISBN 0 201 62405 2 

Wireless LANs 

Raymond P.Wenig 

Academic Press, Inc. 

ISBN 0 12 744015 1 

Fast Ethernet: implementation and migration solutions 

Martin Memzow 

McGraw-Hill 

ISBN 0 07 046385 9 

Mobile Communications, 2 nd edition 

Jochen Schiller 

Addison-Wesley 

ISBN 0 321 12381 6 



Designing Campus Networks 

T. Quin-Andry, K. Haller 

Cisco Press 

ISBN 1 57870 030 2 

TCP/IP 

Dr. Sidnie Feit 

McGraw-Hill 

ISBN 0 07 022069 7 

TCP/IP Blueprints 

R. Burk, M. Bligh, T. Lee 

Sams Publishing 

ISBN 0 672 31055 4 

IPNG: Internet Protocol Next Generation 

S.O. Bradner, A. Mankin 


ISBN 0 201 63395 7 

Interconnections: bridges and routers 

R. Perlman 

Uitgeverij: Addison-Wesley 

ISBN 0 201 56332 0 

Internetworking with TCP/IP, 2 nd edition 

Volume I, Principles, protocols and architecture 

Douglas E. Comer 

ISBN 0 13 474321 0 

Internetworking with TCP/IP, 

Volume III, Client-server programming and applications BSD socket version 

Douglas E. Comer, David L. Stevens 

ISBN 0 13 020272 X 

Building Internet Firewalls 

D.B. Chapman, E.D. Zwicky 

O Reilly 

ISBN 1 56592 124 0 

Netwerkbeveiliging en cryptografie: beginselen en praktijk 

W. Stallings 

Academic Service 

ISBN 90 395 1105 5 



VPN voor dummies 

Mark Merkow 


ISBN 90 430 0332 8 

Hacken voor dummies 

Oliver-Christopher 


ISBN 90 430 0637 8 

Websites 

www.cisco.com 

www.ibm.com 

www.hp.com 

www.3com.com 

www.williamstallings.com 


Practicum netwerkbesturingssystemen 1/2 



Doel 


• De netwerkcomponenten nodig voor een SOHO (Small Office Home Office) kunnen 

identificeren en beschrijven. 

• Een kostefficiënt SOHO met zijn software- en netwerkcomponenten kunnen ontwerpen. 

• Een SOHO kunnen installeren en operationeel maken voor eindgebruikers. 

• Tools en commando’s kunnen gebruiken om eenvoudige netwerkproblemen te analyseren, het 

probleem uit te leggen en de oorzaak te determineren. 

• Eenvoudige beheerstaken bv. user account/group beheer, delen van resources, toekennen van 

permissies, … kunnen uitvoeren op een Linux- en een Windows-server. 

• Op een Windows-platform servers kunnen opzetten: DHCP, IIS en DNS. 

• Het concept van Linux-distributies kunnen toelichten. 

• Elementaire Linux-commando’s kunnen gebruiken. 

• Kunnen ontwikkelen op een Linux-platform. 

• Netwerk kunnen configureren. 

Inhoud 

Windows 2003 

1. Introductie Windows 2003: user management en permissions, IP-configuration 

2. Een serverinstallatie en –configuratie: DHCP, IIS en DNS-server 

Newerken 

1. Analyse netwerk en netwerkverkeer 

Network sniffing TCP/UDP/IP, DHCP, DNS-berichten, … 

Commando’s: ping, ping 127.0.0.1, tracert, ipconfig, winipconfig, nslookup, … 

2. Studie van serviceprocollen 

HTTP, SMTP en MIME protocol 


Practicum netwerkbesturingssystemen 2/2 

Linux 

1. Introductie in Linux 

X-Windows, file systems, user management en network configuration 

2. Linux softwareontwikkeling building 

Build tools, shared libraries, system calls 

3. Linux softwareontwikkeling 

CVS/Subversion, packaging (rpm), process management 


Slides en opdrachtenbundel als leidraad voor het practicum 

Bibliografie 

Beheer van netwerken Windows 2000 

Henk de Haan, Henk van Eijk 


ISBN 90 395 1625 1 

Leerboek Linux systeembeheer 

Sander van Vugt 


ISBN 90 395 2042 9 

Linux in een netwerk 

Sander van Vugt 


ISBN 90 395 1509 3 


ICT-management 1/3 



Doel 

De cursus heeft een inleidend karakter en geeft een breed overzicht van het aandachtsveld waar 

informatietechnologie en management elkaar raken en overlappen. 

Het vak ICT-management biedt de studenten dan ook de mogelijkheid deze kennis toe te passen in 

de werksituatie zowel bij commerciële organisaties, overheidsorganisaties als ook bij nonprofitorganisaties. 

In dit vak leert u dat : 

- ICT-management een vak is dat specifieke managementvaardigheden vereist, 

- het management en de werknemers voor grote uitdagingen staan in het informatietijdperk, 

- de bedrijfsstrategie en de ICT-strategie op mekaar dienen afgestemd te worden, 

- informaticaprojecten op een specifieke projectmatige manier dienen aangepakt te worden, 

- specifiek aandacht dient besteed te worden aan het organiseren en leiden van projectteams, 

- ICT-investeringen ook op een bedrijfseconomische manier dienen geëvalueerd te worden, 

- kosten en kostenbeheersing belangrijke aandachtspunten zijn voor éénieder in een 

onderneming en dat kostenbepalende factoren (cost drivers) van ICT-voorzieningen 

nauwlettend in het oog moeten gehouden worden, 

- instrumenten om budgetten op te stellen en te bewaken ook toegepast worden binnen de 

ICT-wereld, 

- ICT-investeringen dikwijls op een specifieke manier gefinancierd worden. 

Inhoud 

1. Inleiding: de uitdagingen voor het management in het informatietijdperk 

2. ICT en strategieontwikkeling 

2.1. Managementfuncties: strategie bepalen – organiseren – leidinggeven – controle 

2.2. Relatie bedrijfsstrategie en ICT-strategie 

2.3. Strategic alignment 

2.4. Mission statement van een ICT-afdeling: case study 

3. ICT projectmanagement 

3.1. Projectmatig werken versus routinematig werken 

3.2. Principes van projectmanagement 

3.3. Projectvoorbereiding 

3.4. Projectdefinitie 

3.5. Faseren van projecten: WBS (work breakdown structure) 

3.6. Projectplanning: CPM – PERT - Gantt 

3.7. Projectorganisatie 



3.8. Leidinggeven aan projectteams 

3.9. Software: MS-project – Gantt-project 

4. Evalueren van ICT-initiatieven 

4.1. Inleiding 

4.2. Evaluatie van de rendabiliteit van een investering 

4.3. Berekening van cash flows 

4.4. De terugverdientijd methode 

4.5. De netto actuele waarde 

4.6. De interne rendabiliteitsvoet 

4.7. Sensitiviteitsanalyse 

4.8. Case-study 

5. Budgettering en kostprijsberekening van ICT-projecten 

5.1. Directe en indirecte kosten 

5.1.1. Begripsomschrijvingen 

5.1.2. Verbijzonderingsmethoden 

5.2. Vaste en variabele kosten 

5.2.1. Definities en grafische voorstelling 

5.2.2. Break-even analyse 

5.2.3. Case study 

5.3. Budgettering 

6. Financieringsvormen van ICT-initiatieven 

6.1. Eigen vermogen 

6.2. Vreemd vermogen 

6.3. Leasing 

Handboek - Cursustekst 

De cursustekst bestaat uit hoofdstukken genomen uit volgende handboeken: 

Beheer van ICT-voorzieningen 

T. Thiadens 


De eenvoud van projectmatig werken 

M. Spanjer 

Uitgeverij Stafleu Van Loghum 

Financieel management: analyse, planning en beheer 

Drs. Th.A. Van Beek, ea. 

Uitgeverij Stenfert Kroese 

Grondslagen van het management 

Prof.Dr. D. Keuning 

Uitgeverij: Stenfert Kroese 



Kostprijscalculatie in management 

Prof. Werner Bruggeman 

Uitgeverij Garant 

Bibliografie 

Corporate information strategy and management : the challenges of managing in a network 

economy 

L. Applegate, R. Austin, W. McFarlan 

Mc Graw Hill 

Basiskennis projectmanagement 

F. von Meyenfeldt 


Managers en projecten 

H. Korevaar 

Samsom Uitgeverij 

Management 

S. Robbins & M. Coulter 

Prentice Hall 

Handboek financieel beheer 

E. Laveren 

Standaard Uitgeverij 

Financieel management : concepten en technieken 

A.B. Dorsman, L. Vanthienen 

Standaard Uitgeverij 

Gids voor het financieel beleid 

R Frederix, F. Vanaken, J.P. Van Kerkhoven 

Uitgeverij : MIM 

Fundamentals of corporate finance 

S. Ross, R. Westerfield, J. Jappe 

Uitgeverij: Mc. Graw-Hill 

Fundamentals of corporate finance 

R. Brealey, S. Myers 

Uitgeverij: R. Irwin 


Business intelligence systemen 1/2 



Doel 

Het verleden leert ons dat het opzetten van een goed functionerende datawarehouse-infrastructuur 

niet eenvoudig is. In de toekomst zal diezelfde datawarehouseomgeving in toenemende mate de 

overlevingskansen van een bedrijf bepalen. Datawarehousing en business intelligence is een 

moeilijk en breed vlak, maar het beheersen er van is geen luxe meer, het is een noodzaak. 

Inhoud 

1. Bestuurlijke informatie 

1.1. De vraag naar betere bestuurlijke informatie 

1.2. De plaats van bestuurlijke informatie in het beslissingsproces 

1.3. De vraag om bestuurlijke informatie 

2. Onderscheid tussen operationele systemen en beschouwende 

2.1. Beschouwende (voor analyse) 

2.2. Transactionele of operationele systemen 

2.3. Het optimale model voor operationele systemen (relationele model) 

2.4. Het gewenste model voor beschouwende systemen (sterschema) 

3. Databases, datawarehousing, OLAP en datamining 

3.1. Business Intelligence 

3.2. Het ontwerpen van een datawarehouse 

3.2.1. Ontwerpen van een sterschema 

3.2.2. Fazen van het ontwerpen van een datawarehouse 

3.3. Het bevoorraden van een datawarehouse/datamart 

3.3.1. Gegevensextractie en gegevenstransformatie 

3.3.2. Laden van datawarehouse en nabewerken van de gegevens 

3.3.3. Beheersen en managen van het bevoorradingsproces 

3.4. Analyseren van gegevens in een datawarehouse en terugkoppelen naar processen 

3.4.1. Verificatie gebaseerde analysemethoden 

3.4.1.1. Olap 

3.4.1.2. Rolap 

3.4.1.3. Molap 

3.4.1.4. Holap 

3.4.2. Ontdekkingsgebaseerde analysemethoden 

3.4.2.1. Datamining 

3.4.2.2. Textmining 

3.4.3. BI applicaties 


Business intelligence systemen 2/2 

3.5. Databaseoplossingen voor BI systemen 

3.5.1. Extractie- en transformatietools en replicatieoplossingen 

3.5.2. Datamanagementoplossingen 

3.5.2.1. Performantievereisten van DBMS’en voor datawarehousing 

3.5.2.2. Functionele vereisten van DBMS’en voor datawarehousing 

3.5.2.3. Design support tools en BI suites 

3.5.2.4. Modelleringstools 

3.5.2.5. Beheerstools 


Cursustekst: Business Intelligence 

Bibliografie 

Datawarehousing een Inleiding Pearson Education Benelux 

Karien Verhaegen 

ISBN 90-430-0989-X 

Databasesystemen voor de praktijk 

Prof.dr.J.A. Vandenbulcke 

Prof.dr.W.O. Lemahieu 

Websites 

www.array.nl 

www.bi-kring.nl 

www.dw-institute.com 

www.datawarehouse.ittoolbox.com 

www.businessintelligence.ittoolbox.com 

www.cibit.nl 

www.dmreview.com 

www.espelon.nl 



Derde jaar 

Softwareontwikkeling in JAVA 

Softwareontwikkeling in .NET 

Trends in ICT-management 

Ondernemingsproject 


Softwareontwikkeling in JAVA 1/5 


Derde jaar – 140 lestijden 

Doel 

Het vak vormt het sluitstuk van ontwikkelen in Java, het ontwikkelen van “web enabled 

applicaties” die robuust, schaalbaar, veilig en onderhoudbaar zijn. Alle aspecten van ICTontwikkeling 

worden geïntegreerd in dit practicum: projectmatig werken, (behoefte) analyse, 

ontwerp en coderen, professioneel testen, beveiliging, versiebeheer, deployen van de applicatie, … 

Een goed applicatie-ontwerp vormt de kern van een robuuste en schaalbare bedrijfsapplicatie. Bij 

ontwerpen doen we als ICTer beroep op expertises en “best practices” van de internetwereld. Het 

practicum is opgebouwd rond het gebruik van marktconforme frameworks. De frameworks op zich 

zijn niet het doel, wel dat de student de nodige vaardigheden en attitudes ontwikkelt om zich een 

framework eigen te maken en de kwaliteiten van een framework te beoordelen op bruikbaarheid. 

De verschillende onderdelen beschreven in de inhoud worden niet aangebracht via hoorcollege 

maar rechtstreeks via oefeningen. Oefeningen focussen zich steeds op één of meerdere onderdelen. 

Jaarlijks wordt geëvalueerd welke marktconforme frameworks worden ingestudeerd in dit 

practicum. We starten met JSF, EJB, Java Servlet API, JBoss Hibernate, SQL-JDBC en 

Webservices. 

De student moet: 

• Robuuste applicaties kunnen ontwerpen met JAVA. 

• Zichzelf een framework kunnen eigen maken. 

• Een framework op zijn sterktes en zwaktes kunnen beoordelen. 

• Een applicatie kunnen bouwen met JSP en Servlets. 

• De nadelen van een JSP/Servlets-applicatie kunnen uitleggen. 

• Een volledige applicatie, inclusief beveiliging, kunnen bouwen met het EJB framework. 

• Applicatie integratie kunnen doen via web services. 

• Voordelen van een Object Relational Mapper kunnen beschrijven. 

• Het Hibernate framework kunnen gebruiken in softwareontwikkeling. 

Inhoud 

Introductie 

1. Het J2EE framework 

1.1. J2EE Platform API’s en Services 

1.2. J2EE Platform tiers en architectuur 

1.3. J2EE patterns 



2. Tools nodig in het practicum – een (her)nieuw(d)e kennismaking 

2.1. Web en applicatie server software 

2.2. Data base server 

2.3. LDAP server 

2.4. CVS voor versie beheer 

2.5. ANT om applicaties te builden 

Kleine lichte webapplicaties via JSP en servlets 

1. Java Servlet API en JSP syntax 

2. Configureren en deployen van een servlet 

3. ModelViewControl paradigma 

4. Sessiebeheer 

4.1. Session tracking 

4.2. State management via cookies 

5. Beveiliging (Security) 

5.1. Authentication; HTTP, Custom, HTML, Applet 

5.2. Secure socket layer 

6. Database connectiviteit via JDBC 

Front end ontwikkeling met Java Server Faces (JSF) 

1. Request processing lifecycle 

2. Componten en client identifiers 

3. JSF expression language 

4. Validatie van input, data tables 

5. Internationalisatie, validators en converters 

6. Applicatie logica – event handling en User Interface componenten 

Zwaardere en zakelijke applicaties met EJB 

1. Introductie: EJB component model 



2. Session beans 

2.1. Stateful en stateless gedrag 

2.2. Life cycle van een session bean 

3. Entity beans 

3.1. Persistency management 

3.2. Cardinaliteit en life cycle van een entity bean 

4. Container managed persistency versus bean-managed persistency 

4.1. EJB query language 

5. Assembleren van een EJB applicatie 

5.1. Packaging, Namespace, EJB Components environment, … 

6. Ontwikkelen van message driven beans 

6.1. JMS API 

6.2. Instance Pooling en statelessness 

7. Beveiliging beheer 

7.1. Container-managed security 

7.2. Creëren van een role-based security policy 

7.3. Security API en selecteren van een authenticatie type 

8. Enterprise connectivity: Java API for XML 

8.1. Simple API for XML (SAX) 

8.2. SAX parsing 

8.3. XML Schema validation, features van Extensible Stylesheet Language Transformations (XSLT) 

Applicatie integratie met Web services 

1. Introductie – begrippenkader Service-oriented architecture (SOA) 

2. Simple Oject Access Protocol (SOAP) 

3. Web Services Description Language (WSDL) 

4. Universal Description Discovery and Integration (UDDI) 

5. JAX-RPC 

6. Security 

6.1. Digital signatures 

6.2. Message security 



JBoss Hibernate 

1. Hibernate architectuur 

2. Object/Relational mapping 

3. Mapping van objecten/collectives/relaties/overerving 

4. Transaction en concurrency 

5. Data access technieken 

6. Hibernate Query Language 

7. Caching 


Opdrachtenbundel en code snippets 

Bibliografie 

Servlets and JavaServer Pages, 

J2EE technology web tier 

Jayson Falkner, Kevin Jones 


ISBN 0 321 13649 7 

Mastering Enterprise Java Beans 3.0 (4 th Edition) 

Rima Patel Sriganesh, Gerald Brose, Micah Silverman 

Wiley 

ISBN 0 471 78541 5 

Mastering Enterprise Java Beans (3rdEdition) 

Ed Roman, Rima Patel Sriganesh, Gerald Brose 

Wiley 

ISBN 0 7645 7682 8 

J2EE and XML development 

Kurt A. Gabrick, David B. Weiss 

Manning 

ISBN 1 930110 30 8 

Java testing and design. From unit testing to automated Web testing. 

Frank Cohen 

Prentice Hall 

ISBN 0 13 142189 1 



EJB design patterns. Advanced Patterns, Processes and Idioms. 

Floyd Marinescu 

John Wiley and Sons 

ISBN 0 471 20831 0 

J2EE Architects Handbook. How to be a successful architect for J2EE applications. 

Derek C. Ashmore 

DVT Press 

ISBN 0 972 954899 

Online documentation en tutorials 

http://java.sun.com/webservices/docs/2.0/tutorial/doc/ 

http://java.sun.com/javaee/5/docs/tutorial/doc/ 

http://java.sun.com/j2se/1.5.0/docs/guide/jdbc/ 

http://www.hibernate.org/5.html 

http://www.hibernate.org/hib_docs/v3/reference/en/html/ 

Websites 

http://www.hibernate.org/ 

http://java.sun.com/ 

http://java.sun.com/javaee/overview/faq/javaserver_faces.jsp 

http://www.javareport.com/ 

http://java.org/ 

http://www.jguru.com/ 

http://www.theserverside.com 

http://www.javashareware.com/ 

http://www.javaworld.com/javaworld/ 

http://www.w3.org/TR/soap/ 

http://www.w3.org/TR/wsdl 


Softwareontwikkeling in .NET 1/4 



Doel 

Active Data Object .NET is een manier om met databases om te gaan binnen het .NET platform. 

Via een overzichtelijk aantal krachtige objecten kan er gecommuniceerd worden met een groot 

aantal databases op een uniforme manier. Essentieel voor Windows en ASP.NET applicaties in 

combinatie met een database. Met deze nieuwe manier van werken wordt data uit de database in 

lokale objecten overgebracht en met weinig moeite kan de gemuteerde data weer teruggezet 

worden. Het ontwerp van applicaties met ADO.NET is op bijzondere wijze geïntegreerd in Visual 

Studio. Studenten leren ook hoe ze verschillende onderdelen van een applicatie kunnen scheiden in 

layers. De ondersteuning van XML in het .NET framework komt ook aan bod. We gaan dieper in 

op het lezen en schrijven van XML-files met DataSets en het omgaan met schemafiles. 

De cursus gaat ook verder in op gevorderde onderwerpen bij het ontwikkelen van Windowsapplicaties. 

De concepten worden behandeld aan de hand voorbeelden en oefeningen. 

Inhoud 

1. Inleiding 

1.1. Layered application architecture 

1.1.1. Feature configuration 

1.1.2. Logical tiers en physical systems 

1.1.3. Clustering solutions 

1.1.4. Service-oriented architecture 

1.2. Smart client 

1.3. Data objects en collections 

2. Visio integratie in Visual Studio 

2.1. UML Tool voor Visual Studio 

2.2. Tekenen van UML diagrams en generatie van code 

2.3. Generatie van UML diagrams uit C#-code 

3. Windows forms en controls 

3.1. Windows forms 

3.1.1. Layout van controls 

3.1.2. Event handler, delegate 

3.1.3. Application settings 

3.1.4. Form lifetime 

3.1.5. Child controls 

3.1.6. Inherited en derived forms 

3.1.7. Multiple document interface 

3.1.8. Toevoegen van controls at run time 

3.1.9. Menus, conext menus 

3.1.10. Valideren van user input 



3.2. Dialogs 

3.2.1. Standard dialogs 

3.2.2. Styles 

3.2.3. Modal versus modeless 

3.2.4. Dialog boxes in een Windows form 

3.2.5. Data exchange 

3.3. Message boxes 

3.3.1. Message box buttons en icons 

3.4. Custom controls 

3.4.1. Owner-draw controls 

3.4.2. Uitbreiden van window controls 

3.4.3. Design-time support 

3.4.4. Composite controls 

3.5. Design van forms met classes en tiers 

4. ADO.NET 

4.1. ADO.NET 

4.1.1. Architectuur van data-centric applications 

4.1.2. Business scenarios en logic 

4.1.3. System.Data namespaces 

4.2. Connectie met ADO.NET 

4.2.1. .NET Data provider (disconnected of connected): OleDb, SqlServer, DataSet, DataTable, … 

4.2.2. Connectie (SqlConnection, OleDbConnection) 

4.2.3. Managing connections 

4.2.4. Handling connection exceptions 

4.2.5. Connection pooling 

4.3. Commands op een database 

4.3.1. Execute database access commands 

4.3.2. SqlCommand en SqlParameter, OleDbCommand en OleDbParameter 

4.3.3. Database transactions in ADO.NET: ACID properties, distributed transactions 

4.4. Reading data 

4.4.1. DataReader, DataTableReader, OleDbDataReader 

5. Datasets 

5.1. Maken van datasets 

5.1.1. Dataset en datatable (datacolumn, datarow, constraint, datarelation) 

5.1.2. Dataset schema, XML datadocument, dataset editor 

5.2. Typed datasets 

5.2.1. Vereenvoudigen van de business object layer 

5.3. Werken met datasets 

5.3.1. Table adapters (SqlDataAdapter, OleDbDataAdapter 

5.3.2. Transaction support 

5.4. Updating van de database 

5.4.1. Problemen i.v.m. disconnected data 

5.4.2. Concurrency in ADO.NET 

5.4.3. Common updating issues 

5.5. XML en ADO.NET 

5.5.1. .NET en XML 

5.5.2. XMLReader en XMLWriter (files) 

5.5.3. Visual Studio .NET XML Designer: structuur van een XML-document, XML-parsing 

5.5.4. Validate XML Data 

5.5.5. Transformatie van XML door XSLT 



5.5.6. XML Serialization 

5.5.7. DataSet en XML 

5.5.8. XSD Schema 

5.5.9. XMLDataDocument Class 

6. ADO.NET in actie 

6.1. WML Webservice 

6.1.1. Publishing XML Webservice 

6.1.2. Consuming XML Webservice in een Window form applicatie 

6.1.3. Simple Object Access Protocol (SOAP), HTTP POST en GET, Webservice Discription 

Language (WSDL) document 

6.2. Data binding met ADO.NET 

6.2.1. Wat is data binding in .NET? 

6.2.2. Binding data sources tot Windows forms controls: datatable, dataset, dataview, datagridview 

6.2.3. Binding van een collection van business data objects tot Windows form controls 

6.2.4. Updating data sources, concurrency 

6.3. Generatie van user custom bound controls met Visual Studio (1-layer) 

6.3.1. Binding controls tot data sources 

6.3.2. Customize bound control 

6.3.3. Master-details databound controls met de designer 

6.4. Generatie van user custom bound business objects met Visual Studio (2-layer) 

6.4.1. Encapsulate data access operations in business objects 

6.4.2. Databound business object collections 

6.4.3. Databinding interfaces 

6.5. Data access objects pattern (3-layer) 

6.5.1. Data access logic components 

6.5.2. Feature configuration 

6.5.3. Herbruikbaarheid van code 

6.5.4. Business objects en data access objects 

6.5.5. CRUD operaties 

7. ADO.NET migratiestrategieën 

7.1. Plan voor migratie naar ADO.NET 

7.2. ADO.NET equivalenten voor ADO objecten 

Bibliografie 

Windows Forms Programming in C# 

http://www.awprofessional.com/bookstore/product.asp?isbn=0321116208&rl=1 

Data Binding with Windows Forms 2.0: Programming Smart Client Data Applications with .NET 

http://www.awprofessional.com/bookstore/product.asp?isbn=032126892X&rl=1#info2 

Beginning C# 2005 Databases: From Novice to Professional 

http://www.apress.com/book/bookDisplay.html?bID=10212 

Microsoft® ADO.NET 2.0 Step by Step 

http://safari.oreilly.com/0735621640?tocview=true 



Enterprise Services with the .NET Framework: Developing Distributed Business Solutions with 

.NET Enterprise Services 


ADO.NET and System.Xml v. 2.0--The Beta Version, 2nd Edition 

http://www.awprofessional.com/bookstore/product.asp?isbn=0321247124&rl=1#info2 

eXtreme .NET: Introducing eXtreme Programming Techniques to .NET Developers 


Pragmatic ADO.NET: Data Access for the Internet World 


Data Binding with Windows Forms 2.0: Programming Smart Client Data Applications with .NET 


User Interfaces in C#: Windows Forms and Custom Controls 

http://www.apress.com/book/bookDisplay.html?bID=98 

Professional UML Using Visual Studio .Net 

http://www.wrox.com/WileyCDA/WroxTitle/productCd-0764543768.html 

Aanbevolen websites 

SSW Rules to Better Windows Forms Applications 

http://www.ssw.com.au/ssw/Standards/Rules/RulesToBetterWindowsForms.aspx 

Designing Data Tier Components and Passing Data Through Tiers 

http://msdn2.microsoft.com/en-us/library/ms978496.aspx 

Samples 

http://www.codeproject.com/dotnet/AdoNetForOopPart2.asp 

http://www.codeproject.com/dotnet/ADONETOOP.asp 

Cursus ADO.Net 

http://www.ivobrugge.be/cursusweb/ 


Trends in ICT-management 1/4 



Doel 

De operationele en besturingsprocessen staan centraal in het management van een modern ICTbedrijf. 

Het ICT-bedrijf en zijn organisatie is sinds de jaren 2000 sterk onderhevig aan 

managementtrends. De trends worden besproken vanuit hun invloed op de ICT-organisatie, trends 

zoals de kostenreductie, schaalvergroting die aanleiding geeft tot in- of outsourcing, wet- en 

regelgeving, corporate governance. 

De doelstellingen en inhoud van het vak worden bijgestuurd in functie van nieuwe trends en 

evoluties die worden waargenomen. 

De student moet: 

• De operationele processen en de samenhang tussen de processen in een ICT-bedrijf 

kunnen toelichten op basis van management frameworks zoals ITIL, ASL, COBIT, 

CMMi. 

• De verschillende rollen in een ICT-bedrijf kunnen omschrijven naar taakinhoud en 

verantwoordelijkheid. 

• De verschillende rollen in een ICT-bedrijf kunnen plaatsen binnen de operationele en 

besturingsorganisatie. 

• De besturingsprocessen in een ICT-bedrijf kunnen toelichten. 

• Besturingsprocessen zoals governance cycle, budget en planning kunnen ontwerpen met 

oog op een “business to ICT alignment”. 

• De motivatie voor in- en outsourcing kunnen opsommen en de impact van inrespectievelijk 

outsourcing op de ICT-organisatie kunnen toelichten. 

• Een aankoopproces voor software, respectievelijk diensten, kunnen uitvoeren. 

• De kwaliteit van software kunnen objectiveren op basis van de ISO 9127. 

• De verschillende componenten van een goed informatiebeleid voor de gehele 

organisatie kunnen toelichten. 

• Het belang van informatie en de daarmee gepaard gaande risico’s in de organisatie 

kunnen kwantificeren en motiveren. 

• De processen met betrekking tot. beveiligingsincidenten en rampen kunnen schetsen. 

• De invloed van bepaalde wet- en regelgeving op het ICT-bedrijf kunnen duiden. 

• De toepasbaarheid van standaard oplossingen (ERP, CRM, SCM, HCM, BI, …) kunnen 

toelichten. 



Inhoud 

Organisatie van het ICT-bedrijf 

1. De processen in een ICT-bedrijf: een overzicht 

1.1. Beheersprocessen 

1.2. Processen in de sofwareontwikkeling 

1.3. Besturingsprocessen 

2. Beheersprocessen (service management) 

2.1. Het ITIL referentiekader 

2.2. Beheer en onderhoud van software, applicatiebeheer – ASL 

2.3. Functioneel beheer – BiSL 

3. Processen in de softwareontwikkeling (productontwikkeling) 

3.1. CMMi 

4. Besturingsprocessen 

4.1. ICT-governance – COBIT 

4.2. Beoordelen (audit) van een ICT-organisatie – COBIT en COSO 

5. De overlap en samenhang tussen de frameworks 

6. Rollen en taken in een ICT-bedrijf 

Sourcing in het ICT-bedrijf 

1. In- en outsourcing 

1.1. Begrippenkader: insourcing, outsourcing, offshoring, nearshoring, … 

1.2. Drijfveren voor inrespectievelijk outsourcing 

1.3. Samenwerkingsmodellen: Application Service Provider, Business Service Provider/Business Process 

Outsourcing 

1.4. Criteria voor een goede outsouring en risico’s 

1.5. Outsourcing cases 

2. Zelf bouwen van applicaties of kopen van een applicatie 

2.1. Hoe beslissen tussen applicaties zelf bouwen of kopen: evaluatiecriteria 

2.2. Standaardapplicaties (CRM, ERP, SCM, SRM, FMS, HCM) 

2.2.1. Het ontstaan: begrippenkader 

2.2.2. Criteria voor succesvolle implementatie 

2.2.3. De grote marktspelers, hun positionering en hun visie: SAP, Oracle-Peoplesoft, Siebel, 

Microsoft versus de nichespelers 

2.3. Standaard applicaties: Business Intelligence en reporting 

2.3.1. Begrippenkader 

2.3.2. Criteria voor een succesvolle implementatie 

2.3.3. De grote marktspelers, hun positionering en hun visie: Cognos, Business Objects, SAS, 

Hyperion 



3. Het Request For Information/Request For Proposal (RFI/RFP) 

6.1. Opstellen van een lastenboek 

6.2. Het RFI/RFP-proces 

6.3. Objectiveren van softwarekwaliteit – ISO 9127 

Invloed van wet- en regelgeving op het ICT-bedrijf 

1. Topics uit het informaticarecht 

1.1. Intellectuele rechten 

1.2. Softwarelicenties en het open source paradigma 

1.3. Bescherming van de persoonlijke levenssfeer – wet op de databanken 

2. Auditing 

2.1. Sarbanes-Oxley Act (SOX) 

2.2. Health Insurance Portability and Accountability Act (HIPAA) 

2.3. Basel II 

2.4. COSO en COBIT 

3. Beveiligingsbeleid en Business Continuity Management 

3.1. Business Continuity Management (BCM) and Disaster Recovery Plan (DRP) 

3.2. Welke aspecten kenmerken een goed beveiligingsbeleid 

3.3. Organisatie van een goed beveiligingsbeleid 

3.4. ISO 17799 en ISO 27001 

De informatiemaatschappij 

1. Web 2.0, het nieuwe internet paradigma 

Bibliografie 

Succesful Business continuity management and planning with Veritas Consulting services 

Whitepaper, www.veritas.com 

Business Continuity Planning 

Technology review 2002-4, www.tcs.com 

Managing Information Risk in Business Partner Relationships 

Forrester, www.forrester.com 

Application Services Library en ISO 9001:2000 

Machteld E.E. Meijer-Veldman, senior consultant, PinkRoccade 

ITIL Lands in the IT Manager’s Workshop 

Concord Communications, Inc 

Capability Maturity Model Integraion 

Technical Report CMU/SEI-2002-TR-011 



Extended ISO 9126 model voor software kwaliteit 

Wandelen langs de Zijderoute 

Handleiding voor het uitbesteden van opdrachten naar een offshore leverancier 

Standards on Outsourcing 

Community of European Banking Supervisors (CEBS), http://www.c-ebs.org/ 

Referenties naar actuele artikels in functie van het onderwerp dat wordt behandeld. Een 

opsomming waar actuele broninformatie beschikbaar is, naast een aantal standaard documenten. 

Websites 

http://www.gartner.com 

http://www.mckinsey.com/ 

http://www.forrester.com 

http://www.itil.co.uk/ 

http://www.itil.org.uk/ 

http://www.sei.cmu.edu/cmmi/ 

http://www.ITgovernance.orghttp://www.sox-online.com/coso_cobit.html 

http://www.itgi.org/ 

http://www.isaca.org/ 

http://www.aslfoundation.org/ 

http://www.17799.com/ 

http://www.tutorial-reports.com/business/outsourcing/bpo/report.php 

http://www.math.ethz.ch/~delbaen/ftp/preprints/CoherentMF.pdf 

http://www.bis.org/publ/bcbsca.htm 

http://www.veritas.com 

http://www.ibm.com 

http://www.hp.com 


Ondernemingsproject 1/1 



Doel 

Het ondernemingsproject wordt gerealiseerd in een onderneming, onder begeleiding van een 

promotor en copromotor uit de onderneming. 

Met het ondernemingsproject leveren de studenten het bewijs dat zij in staat zijn om: 

- een probleem, zowel in zijn praktische als theoretische dimensie te vatten; 

- de informatie, nodig om dit probleem op te lossen, zelfstandig te vinden en te hanteren; 

- de oplossingsmethoden te kiezen, correct te hanteren en zowel keuze als gebruik kunnen 

verantwoorden; 

- de gekozen oplossing aan de realiteit kunnen toetsen; 

- het project op een professionele manier kunnen communiceren in een schriftelijk rapport en 

een mondelinge presentatie voor een jury. 


Evaluatie 

Per schooljaar worden twee examenzittijden georganiseerd. De eerste examenzittijd wordt 

verdeeld over twee ondervragingsperiodes op het einde van elk semester. De tweede examenzittijd 

wordt georganiseerd in augustus. 

Een student mag in de loop van hetzelfde schooljaar maximaal tweemaal examen afleggen over een 

bepaald vak. 

Naast een permanente evaluatie tijdens het jaar op basis van het uitvoeren van practica, 

gevallenstudies, verslagen van bedrijfsbezoeken, bedrijfspractica, ... worden de colleges 

geëvalueerd door middel van een mondeling en/of schriftelijk examen. Het ondernemingsproject 

wordt enerzijds permanent geëvalueerd door de promotor (in samenspraak met de copromotor) en 

anderzijds door een team van juryleden op basis van de tekst, de presentatie en de verdediging van 

het project. 

De resultaten van zowel de permanente evaluatie als van de examens worden in rekening genomen 

voor de bepaling van het eindresultaat. Als gewichtsfactor wordt het aantal wekelijkse lestijden 

voor een bepaald vak genomen (20 punten per wekelijkse lestijd). Voor het ondernemingsproject 

van het derde studiejaar wordt een vast puntenaantal van 60 als maximale score in rekening 

genomen. 

Studenten die niet slagen voor de eerste examenzittijd worden verwezen naar de tweede 

examenzittijd met overdracht van het resultaat voor vakken waarop hij/zij minstens 10/20 scoort. 

Vakken met permanente evaluatie worden automatisch overgedragen naar de tweede examenzittijd 

tenzij de examencommissie anders beslist.

Leerplan Informatica - Groep T

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?