De Klimaatdijk in de Praktijk - Praktijkboek Ruimte voor Klimaat

Inleiding
4 Inleiding
9
Mondiale klimaatverandering heeft onder meer tot gevolg dat de zeespiegel
stijgt en de regionale neerslagpatronen veranderen (IPCC, 2007). Vanuit een
overstromings management perspectief betekent dit dat hydraulische
randvoorwaarden waaraan waterkeringen moeten voldoen, zullen veranderen.
In Nederland zijn deze randvoorwaarden gebaseerd op veiligheidsnormen die
zijn vastgelegd in de Waterwet. Deze veiligheidsnormen geven per
hydrologische eenheid (dijkring) de kans dat deze dijkring aan een
overstroming onderheving mag zijn. Deze overstromingskans is in de Waterwet
vertaald naar een overschrijdingskans van waterstanden. In vergelijking met
het buitenland zijn deze veiligheidsnormen hoog. In Nederland hanteren wij
namelijk een kans van 1/10.000 jaar terwijl in veel landen 1/100 jaar wordt
gehanteerd (de Moel et al., 2009). Ondanks de hoge veiligheidsnorm is er altijd
het gevaar dat een waterkering faalt. Hieraan kunnen verschillende
mechanismen ten grondslag liggen (zie bijvoorbeeld Ten Brinke en Bannink,
2004). In het dichtbevolkte Nederland kan de schade als gevolg van een
overstroming bijzonder hoog zijn (Klijn et al., 2007). Hierdoor zijn
overstromingen in Nederland ‘low probability - high consequence’
gebeurtenissen (Merz et al., 2009).
Aangezien de gevolgen heel groot zijn wanneer een waterkering bezwijkt wordt
de laatste tijd (onder ander naar aanleiding van WV 21) gedacht over nieuwe
concepten voor waterkeringen. Zo is er het concept van ‘onbezwijkbare’
waterkeringen. De kans op bezwijken van zulke waterkeringen is dermate laag
dat er enkel sprake zal zijn van het overstromen van de waterkering. Dit zal tot
een relatief beperkte wateroverlast binnendijks leiden (zie o.a. Silva en van
Velzen, 2008, Hartog et al., 2009). Indien hydrologische omstandigheden
vanwege klimaatverandering verslechteren zal ook de kans op bezwijken van
de waterkering toenemen. Waterkeringen waarbij de kans op bezwijken
praktisch tot nul is gereduceerd zijn daarom per definitie ongevoeliger voor
klimaatverandering dan gangbare waterkeringen. Zulke klimaatbestendige
dijkontwerpen bestaan echter in de praktijk nog weinig. Over het algemeen
wordt het moeilijk geacht zulke ontwerpen daadwerkelijk uit te voeren. Met
name in verband met bestaande bebouwing tegen of in het dijklichaam en/of
slappe ondergrond.
Het Waterschap Rivierenland is in het kader van de PKB Ruimte voor de Rivier
en het Hoogwaterbeschermingsprogramma op diverse locaties bezig met het
verbeteren van de waterkering. Dit moet in 2015 zijn afgerond. In het verleden
is voor het waterschap duidelijk geworden dat de randvoorwaarden voor het
ontwerp waaraan de dijk moet voldoen door de tijd heen veranderen. Dit heeft
soms tot gevolg dat locaties die kort geleden versterkt zijn opnieuw aanpassing
nodig hebben of dat er zelfs nieuwe aanpassingen gemaakt moeten worden
nog voordat de vorige versterking is afgerond. Met het oog op toekomstige
klimaatverandering, en een eventuele toekomstige bijstelling van normen
en/of wijzigingen in beheersstrategieën en rekenmethodes, wil het waterschap
daarom de huidige dijkverbetering bij voorkeur zodanig uitvoeren dat deze ook