Fietsonveiligheidsanalyse rotondes Bogardeind/A67 te Geldrop
Fietsonveiligheidsanalyse rotondes Bogardeind/A67 te Geldrop
Fietsonveiligheidsanalyse rotondes Bogardeind/A67 te Geldrop
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Fietsonveiligheidsanalyse</strong> <strong>rotondes</strong> <strong>Bogardeind</strong>/<strong>A67</strong> <strong>Geldrop</strong>, Fietsersbond, 6 oktober 2009.<br />
<strong>Fietsonveiligheidsanalyse</strong> <strong>rotondes</strong><br />
<strong>Bogardeind</strong>/<strong>A67</strong> <strong>te</strong> <strong>Geldrop</strong><br />
Ir. R.J.M. van Stratum, voorzit<strong>te</strong>r Fietsersbond afdeling <strong>Geldrop</strong>-Mierlo<br />
Ir. A.J. Niessen, secretaris Fietsersbond afdeling Heeze-Leende<br />
6 oktober 2009<br />
Bijbehorend beeldma<strong>te</strong>riaal: http://www.dse.nl/~fbheeze/rotonde.html<br />
1. Aanpak analyse<br />
De Fietsersbond heeft op verschillende manieren informatie verzameld over de fietsovers<strong>te</strong>ekonveiligheid<br />
van de nieuwe turbo-<strong>rotondes</strong> <strong>Bogardeind</strong>/<strong>A67</strong>. Er is op diverse momen<strong>te</strong>n<br />
“under-cover” meegefietst met groepen scholieren. Ook zijn er videobeelden gemaakt om de<br />
risico’s inzich<strong>te</strong>lijk <strong>te</strong> maken en om <strong>te</strong>llingen en metingen <strong>te</strong> kunnen doen. Verder is aan<br />
diverse mensen om hun mening gevraagd. Daarnaast is informatie verzameld over de<br />
aanrijdingen die hebben plaatsgevonden.<br />
2. Tijdlijn<br />
Op donderdag 4 juni 2009 werd het oos<strong>te</strong>lijk fietspad in gebruik genomen. Diezelfde och<strong>te</strong>nd<br />
vond de eers<strong>te</strong> aanrijding met een fietser plaats. Een week la<strong>te</strong>r, dinsdag 16 juni 2009, heeft de<br />
Fietsersbond ‘s och<strong>te</strong>nds rondjes met de scholieren meegefietst om <strong>te</strong> kijken hoe het verkeer<br />
zich gedraagt. Kort daarna kwam ook het wes<strong>te</strong>lijk fietspad gereed. Na de zomer zijn er op 10<br />
en 22 sep<strong>te</strong>mber 2009 film-opnamen gemaakt en observaties gedaan. Op 24 sep<strong>te</strong>mber 2009 is<br />
er opnieuw met de scholieren meegefietst.<br />
1
<strong>Fietsonveiligheidsanalyse</strong> <strong>rotondes</strong> <strong>Bogardeind</strong>/<strong>A67</strong> <strong>Geldrop</strong>, Fietsersbond, 6 oktober 2009.<br />
3. Meefietsen<br />
3.1 Verslag meefietsen 16 juni 2009<br />
Op dinsdag 16 juni 2009 is er van kwart voor acht tot half negen een aantal keren meegefietst<br />
met de fietsers uit Heeze, om zelf <strong>te</strong> ervaren hoe het is om de <strong>rotondes</strong> over <strong>te</strong> moe<strong>te</strong>n s<strong>te</strong>ken.<br />
Zo tussen acht uur en kwart over acht is er sprake van een duidelijke spits waarbij groepen<br />
scholieren de overs<strong>te</strong>ken wagen.<br />
Het valt op dat in veel gevallen de auto’s vrijwillig voorrang verleenden. Soms was het<br />
volkomen duidelijk dat er voorrang kwam; de auto stopt ruim voor de overs<strong>te</strong>ek en de<br />
bestuurder maakt met handgebaren het bekende “ga maar voor” gebaar, soms is het minder<br />
duidelijk en stopt de auto pas op het laats<strong>te</strong> moment. Het is dan voor de scholieren lastig om de<br />
inschatting <strong>te</strong> maken: doet-ie het of doet-ie het niet?<br />
Het wordt nog spannender als de automobilist niet aangeeft dat hij de rotonde gaat verla<strong>te</strong>n,<br />
maar toch rechtsaf gaat; eerst denk je dat-ie op de rotonde blijft maar op het allerlaats<strong>te</strong> moment<br />
is dat dus toch niet waar.<br />
Omdat er een dubbele rijstrook ligt kunnen er twee auto’s naast elkaar aankomen. Het is<br />
duidelijk dat als de ene auto voorrang geeft de andere dat ook moet doen om veilig over <strong>te</strong><br />
kunnen s<strong>te</strong>ken. Gelukkig zagen we geen enkel geval van de ene auto wel en de andere niet,<br />
maar toch.<br />
Dit is nog niet alles. De zon scheen helder en er waren nogal wat automobilis<strong>te</strong>n die bij het<br />
rechtsaf slaan richting het Oos<strong>te</strong>n plotseling de volle zon op het netvlies kregen. Gevolg: gas<br />
los, zonneklep omlaag en gas er weer op. Het lijkt net of ze gaan stoppen, maar na<br />
snelheidsvermindering gassen ze zonder veel waarnemingsvermogen gewoon door.<br />
Levensgevaarlijk.<br />
Het overs<strong>te</strong>ken in groepen is een verhaal apart. Zoals bekend rijden scholieren niet als een lange<br />
colonne, maar als een groep, vaak met meer dan twee naast elkaar. Zo s<strong>te</strong>ken ze ook over, en de<br />
ach<strong>te</strong>rs<strong>te</strong>n willen kost wat kost bij de groep blijven. Als de eers<strong>te</strong> beslui<strong>te</strong>n om de overs<strong>te</strong>ek <strong>te</strong><br />
wagen nemen ze in fei<strong>te</strong> de beslissing voor de hele groep, want eenmaal begonnen aan de<br />
overs<strong>te</strong>ek maakt de groep die ook af. Automobilis<strong>te</strong>n die de overs<strong>te</strong>kende groep naderen geven<br />
vrijwel altijd min of meer gedwongen voorrang, maar soms zag ik dat er bestuurder was die zijn<br />
recht kost wat kost verzilverde. Een keer zagen we een luid claxonerende golfje zich dwars<br />
door de colonne boren, er za<strong>te</strong>n twee jongelui in, voorzien van petjes, die elkaar na hun<br />
heldendaad triomfan<strong>te</strong>lijk aankeken.<br />
Gespreksflarden van scholieren duidden erop dat ze het overs<strong>te</strong>ken als een soort spelletje zagen:<br />
krijgen we weer voorrang? Spannend spel, maar als je verliest betaal je wel een hoge tol.<br />
Een paar keer stop<strong>te</strong> een vrachtauto met aanhanger bij de rotonde om naderend verkeer op de<br />
rotonde voor <strong>te</strong> la<strong>te</strong>n gaan en blokkeerde daarbij pontificaal het fietspad. Dat vergt nogal wat<br />
van het geduld van de fietsers. Gelukkig ging het goed.<br />
Al met al: een behoorlijk risicovolle situatie voor de fietser, hier wordt veel gevraagd van<br />
inschattings- en beoordelings- en incasseringsvermogen, de vraag is of automobilis<strong>te</strong>n en<br />
scholieren dat in voldoende ma<strong>te</strong> op kunnen blijven brengen.<br />
2
<strong>Fietsonveiligheidsanalyse</strong> <strong>rotondes</strong> <strong>Bogardeind</strong>/<strong>A67</strong> <strong>Geldrop</strong>, Fietsersbond, 6 oktober 2009.<br />
3.2 Verslag meefietsen 24 sep<strong>te</strong>mber 2009<br />
Op donderdag 24 sep<strong>te</strong>mber 2009 is er nogmaals een keer of tien over de <strong>rotondes</strong> meegereden,<br />
van half acht tot kwart over acht dit keer. De eers<strong>te</strong> golf scholieren maakt gebruik maak van de<br />
VRI en de <strong>rotondes</strong> via de relatief veilige westzijde. Zij negeren bij bij de Golden Tulip het<br />
gebod om rechtsaf <strong>te</strong> gaan en rijden rechtuit om <strong>te</strong>nslot<strong>te</strong> bij het Emopad weer legaal verder <strong>te</strong><br />
gaan. Dat liep s<strong>te</strong>eds goed af, slechts kwam hen een gehelmde bromfietser <strong>te</strong>gemoet, die daar<br />
dus op het fietspad niet thuishoorde. Bij het aan de westzijde naderen van de noordelijke<br />
rotonde stond er een verkeersbord zodanig verkeerd geplaatst dat alleen dankzij een lenige<br />
uitwijkmanoeuvre een botsing <strong>te</strong> vermijden was.<br />
Rond acht uur komen er enkele zeer gro<strong>te</strong> golven fietsers uit Heeze. Veel van de welwillende<br />
automobilis<strong>te</strong>n van juni vinden het voorrang geven onderhand welletjes en doen dat dus niet<br />
meer. Gevolg: de groepen wach<strong>te</strong>nde fietsers groeien aan en worden nog gro<strong>te</strong>r dan ze al<br />
waren. Eenmaal aan het overs<strong>te</strong>ken duurt het dan wel heel erg lang voordat de stoet voorbij is,<br />
soms meer dan twee minu<strong>te</strong>n, dat ging dus gelukkig wel iedere keer goed.<br />
De getrap<strong>te</strong> overs<strong>te</strong>ek bij de oostkant van de noordelijke rotonde is veel <strong>te</strong> klein om zo’n gro<strong>te</strong><br />
groep <strong>te</strong> kunnen bevat<strong>te</strong>n, dus als een volledige overs<strong>te</strong>ek niet in een keer lukt ontstaat op den<br />
duur door het gro<strong>te</strong> aantal fietsers een “staart” die noodgedwongen op de weg moet blijven<br />
staan. Zo wordt het geduld van de automobilis<strong>te</strong>n nog verder op de proef ges<strong>te</strong>ld.<br />
Opvallend was het gering aantal auto’s dat fatsoenlijk richting aangeeft bij het verla<strong>te</strong>n van de<br />
rotonde.<br />
4. Ongevallen analyse<br />
Bij de politie zijn 4 aanrijdingen gemeld, 3 daarvan tussen motorvoertuigen met uitslui<strong>te</strong>nd<br />
ma<strong>te</strong>riele schade, en 1 letsel-aanrijding waar een fietser bij betrokken is. Volgens diverse<br />
bronnen zou er ook een 2e aanrijding met een fietser plaats hebben gevonden.<br />
4.1 Eers<strong>te</strong> aanrijding donderdag 4 juni 2009<br />
Op 4 juni 2009 vond er een aanrijding plaats tussen een 13-jarige Strabrecht leerlinge vanuit<br />
Heeze en een 24-jarige automobilis<strong>te</strong>n die vanuit <strong>Geldrop</strong> de <strong>A67</strong> richting Eindhoven opreed.<br />
De fietser is pas aan het eind van de overs<strong>te</strong>ek aangereden - zij is niet zelf aangereden maar<br />
haar fiets is aan de ach<strong>te</strong>rzijde geraakt waardoor zij onderuit is gegaan en met een rotsmak op<br />
het asfalt is beland met haar hoofd. Zij is naar het ziekenhuis vervoerd. De automobilis<strong>te</strong><br />
verklaarde deze fietser helemaal niet gezien <strong>te</strong> hebben, wellicht verblind <strong>te</strong> zijn geweest door de<br />
zon. Gegeven de onderlingen posities van beide verkeersdeelnemers, waarbij de fietser<br />
overgestoken is voordat de automobilis<strong>te</strong> zich op de fietsovers<strong>te</strong>ek bevond, waarbij er dus geen<br />
sprake geweest is van ander verkeer voor deze automobilis<strong>te</strong> richting fietsovers<strong>te</strong>ek, is<br />
verblinding dan ook een waarschijnlijke oorzaak, want de fietser moet op diverse momen<strong>te</strong>n<br />
(voor en op de overs<strong>te</strong>ek) goed zichtbaar geweest zijn. Daarmee is nog onduidelijk waarom de<br />
fietser de overs<strong>te</strong>ek niet op tijd heeft kunnen voltooien. Mogelijke oorzaken zijn risicoacceptatie,<br />
vertrouwen in de medewerking van het overige verkeer even in <strong>te</strong> houden (wat niet<br />
gebeurde), een verkeerde snelheids-inschatting, of een overvol midden-eiland.<br />
3
<strong>Fietsonveiligheidsanalyse</strong> <strong>rotondes</strong> <strong>Bogardeind</strong>/<strong>A67</strong> <strong>Geldrop</strong>, Fietsersbond, 6 oktober 2009.<br />
4.2 Analyse overige aanrijding(en) met fietsers<br />
Volgens diverse bronnen zou er een tweede aanrijding met een fietser geweest zijn. Hiervan<br />
hebben we nog geen gegevens ach<strong>te</strong>rhaald.<br />
5 Analyse videobeelden<br />
5.1 Analyse van de videobeelden van 10 sep<strong>te</strong>mber 2009<br />
Op donderdag 10 sep<strong>te</strong>mber 2009 zijn er opnamen gemaakt bij de <strong>A67</strong>-oprit naar Eindhoven.<br />
Dit is de druks<strong>te</strong> oprit waar de wachttijden het grootst lijken. De opnamen zijn zo onopvallend<br />
mogelijk gemaakt, met een zwar<strong>te</strong> camera op zwart statief in de middenberm tussen oprit en<br />
afrit (op de onopvallende doors<strong>te</strong>ek <strong>te</strong>r plaatse), <strong>te</strong>rwijl het verkeer visueel werd geobserveerd<br />
vanaf het hekwerk van de parkeerplaats van het Mo<strong>te</strong>l door een onopvallend geklede<br />
medewerker van de Fietsersbond. Bij het maken van de opnamen is voldaan aan de vereis<strong>te</strong>n<br />
van de Wet Cameratoezicht en het RVV.<br />
Het beeld beeldma<strong>te</strong>riaal is beschikbaar via: http://www.dse.nl/~fbheeze/rotonde.html<br />
Verkeersdruk<strong>te</strong><br />
De verkeersdruk<strong>te</strong> op die och<strong>te</strong>nd was representatief voor een gewone, drukke,<br />
donderdagoch<strong>te</strong>nd. Het weer was goed.<br />
Observaties, <strong>te</strong>llingen<br />
Opvallend is dat de groots<strong>te</strong> problemen zich voordoen in een kor<strong>te</strong> periode, we onderscheiden<br />
daarbij een 20-minu<strong>te</strong>n periode van 7:53-8:13 en een nog drukkere 10-minu<strong>te</strong>n periode van<br />
8:03-8:13. (de klok in de videobeelden loopt 8 minu<strong>te</strong>n ach<strong>te</strong>r op de ech<strong>te</strong> kloktijd).<br />
In de 20-minu<strong>te</strong>n periode s<strong>te</strong>ken ongeveer 270 fietsers de <strong>A67</strong>-oprit Ehv over, in ongeveer 40<br />
groepjes van diverse omvang. Bij de N-rotonde-afrit/<strong>A67</strong>-Ehv-oprit kruisen zij een<br />
verkeersstroom van, in die periode, ruim 1000 mvt/uur.<br />
In de 10-minu<strong>te</strong>n periode van 8:03-8:13 is de fiets-in<strong>te</strong>nsi<strong>te</strong>it nog aanzienlijk hoger met<br />
gemiddeld 18 fietsers per minuut.<br />
Het aantal fietsers dat wes<strong>te</strong>lijk langs de <strong>rotondes</strong> fietst vanuit Heeze is zeer beperkt, en de piek<br />
ligt in tijd iets eerder dan de oos<strong>te</strong>lijke fietsers. Vermoedelijk wordt dit alleen gedaan door<br />
fietsers en scholieren richting Emopad/Eindhoven.<br />
De fietsovers<strong>te</strong>ek is gedurende de 20-minu<strong>te</strong>n periode 60% van de tijd in gebruik bij<br />
overs<strong>te</strong>kende of bij wach<strong>te</strong>nde fietsers.<br />
4
<strong>Fietsonveiligheidsanalyse</strong> <strong>rotondes</strong> <strong>Bogardeind</strong>/<strong>A67</strong> <strong>Geldrop</strong>, Fietsersbond, 6 oktober 2009.<br />
In ongeveer de helft van de overs<strong>te</strong>ken (19x) in de 20-minu<strong>te</strong>n periode ontstaat er, nadat de<br />
fietser(s) al dan niet gewacht hebben op een vrije doorgang, geen direct probleem met afslaand<br />
verkeer. In 13 gevallen is de overs<strong>te</strong>ek ruim <strong>te</strong> noemen. In de 6 andere gevallen is de overs<strong>te</strong>ek<br />
vlak voor de volgende afslaande auto langs gewoonweg krap.<br />
Ech<strong>te</strong>r, in de andere helft (21x) wordt er wel (individueel of groepsgewijs) doorgereden door<br />
fietsers, en moet er geremd worden door een afslaande automobilist om een aanrijding <strong>te</strong><br />
voorkomen, in 5 gevallen wordt er zelfs fors geremd. Soms (4 keer van de 21) leidt gedwongen<br />
afremmen ook tot voorrang geven aan de rest van de fietsgroep (hierna: “afgedwongen<br />
voorrang”), maar in de mees<strong>te</strong> gevallen leidt dat tot risicovolle groepsdoorsnijding.<br />
Slechts 4 keer wordt er in 20 minu<strong>te</strong>n voorrang verleend uit vrije wil aan een stilstaande groep<br />
fietsers (hierna: “vrijwillige voorrang”). Dat leidde 1x tot een overvol middeneiland wat de<br />
rotonde-afrit ook nog enige tijd blokkeert.<br />
Kijken we naar de drukkere 10-minu<strong>te</strong>n periode dan is het verkeersbeeld nog erger: van de 23<br />
groepsovers<strong>te</strong>ken gebeuren er 3 veilig, wordt er 3x ongevraagd voorrang verleend, maar wordt<br />
er bij 17 gevallen voorrang genomen door doorrijdende fietsers. In 17 gevallen moet er dus<br />
geremd worden door een afslaande automobilist, in 4 gevallen wordt er zelfs fors geremd. In<br />
slechts 2 gevallen leidt het gedwongen afremmen ook tot verder voorrang geven aan de rest van<br />
de fietsgroep, maar in de mees<strong>te</strong> gevallen (14x) leidt dat tot risicovolle groepsdoorsnijding.<br />
Een meerderheid van de automobilis<strong>te</strong>n vanuit Heeze geeft netjes richting aan. Maar een<br />
belangrijke minderheid die het niet doet, zeker als het verkeer vanuit Heeze betreft, vormt een<br />
groot risico gegeven de kor<strong>te</strong> tijd van de splitsing op de rotonde tot de fietsovers<strong>te</strong>ek. In de 20-<br />
minu<strong>te</strong>n periode geven 20 (vracht)auto’s uit de richting Heeze geen richting aan bij het afslaan<br />
richting <strong>A67</strong>/Eindhoven. Dat be<strong>te</strong>kent 1x per minuut een fors in<strong>te</strong>rpretatie-risico voor de<br />
fietsers. Aangezien er ca 60% van de tijd fietsers wach<strong>te</strong>n of doorrijden, be<strong>te</strong>kent dat in de 20-<br />
minu<strong>te</strong>n periode maar liefst 12 conflict-momen<strong>te</strong>n tussen fietsers en een onverwacht afslaande<br />
(vracht)auto.<br />
Het aantal automobilis<strong>te</strong>n vanuit <strong>Geldrop</strong> dat bij het verla<strong>te</strong>n van de rotonde netjes richting<br />
aangeeft is veel minder. Ervaren fietsers we<strong>te</strong>n dat iedere auto op de linkerstrook vanuit<br />
<strong>Geldrop</strong> de snelweg oprijdt. Toch is dit verraderlijk: wie een auto ziet vlak voor de rotonde-afrit<br />
moet zich realiseren: als deze auto uit <strong>Geldrop</strong> kwam (weet ik dat nog?), dan zal hij zeker<br />
afslaan, ook al geeft hij geen richting aan. En als hij uit Heeze kwam, is de kans aanwezig dat er<br />
nog s<strong>te</strong>eds afgeslagen wordt.<br />
Vanaf het moment dat zichtbaar is dat een auto de rotonde ook echt verlaat, tot de fietsovers<strong>te</strong>ek,<br />
verstrijken hooguit 2 seconden. Dat is <strong>te</strong> weinig om alsnog de overs<strong>te</strong>ek vrij <strong>te</strong><br />
maken. Een fietser die op volle snelheid overs<strong>te</strong>ekt heeft al zo’n 1.5 seconde vrije ruim<strong>te</strong> nodig<br />
voor de overs<strong>te</strong>ek. Een scholier heeft vanuit stilstand 4 tot 6 seconden nodig voor alleen de<br />
fysieke overs<strong>te</strong>ek. Daar moe<strong>te</strong>n nog bedenktijd en reservetijd bij opge<strong>te</strong>ld worden voor een<br />
veilige overs<strong>te</strong>ek. De brugklasser op 7:56:54 maakt een inschattingsfout en trapt voor zijn leven<br />
voor een forse 4WD langs. Toch heeft ook hij bijna 5 seconden nodig voor de overs<strong>te</strong>ek.<br />
5
<strong>Fietsonveiligheidsanalyse</strong> <strong>rotondes</strong> <strong>Bogardeind</strong>/<strong>A67</strong> <strong>Geldrop</strong>, Fietsersbond, 6 oktober 2009.<br />
Een auto vanuit <strong>Geldrop</strong> heeft vanaf het moment dat hij de “dode rotonde tak” passeert tot de<br />
fiets-overs<strong>te</strong>ek zo’n 6 tot 8 seconden nodig. In principe kan een scholier dus alleen veilig<br />
overs<strong>te</strong>ken als dat hele traject vrij is. Door de beperk<strong>te</strong> hoog<strong>te</strong> van de jongere scholieren kan het<br />
zicht op dit traject ech<strong>te</strong>r deels onttrokken worden door verkeer vanuit Heeze richting <strong>Geldrop</strong><br />
(zichtbaar op 7:55:50).<br />
Een auto vanuit Heeze die vanuit stilstand de rotonde opdraait en rechtsaf slaat heeft zo’n 5 to 6<br />
seconden nodig tot de fiets-overs<strong>te</strong>ek. Door de ach<strong>te</strong>rstand die deze auto heeft op de auto vanuit<br />
<strong>Geldrop</strong> waar voorrang aan verleend is, valt er een kort gat tussen beide voertuigen, van<br />
minimaal 1.5 s. Te kort dus om over <strong>te</strong> s<strong>te</strong>ken.<br />
Een auto die vanuit Heeze de rotonde kan rijden zonder voorrang <strong>te</strong> hoeven verlenen aan<br />
verkeer vanuit <strong>Geldrop</strong> en rechtsaf slaat heeft al snelheid en daardoor maar zo’n 4 seconden<br />
nodig vanaf de haaientanden tot aan de fietsovers<strong>te</strong>ek. Voor menig scholier is dat dus <strong>te</strong> kort,<br />
dus hij zal ook het verkeer tussen het viaduct en de rotonde moe<strong>te</strong>n controleren op de<br />
toekomstige rijrichting. Er wordt nogal wat gevraagd van de jeugdige scholieren.<br />
Daar komt nog bij dat bij auto’s die wel richting aangeven het soms niet altijd even duidelijk<br />
zichtbaar is, doordat bij moderne auto’s de s<strong>te</strong>rke koplampen erg dicht bij de knipperlich<strong>te</strong>n<br />
zit<strong>te</strong>n. Dit maakt het moeilijker snel <strong>te</strong> beoordelen of een auto richting aangeeft.<br />
Dan blijkt ook nog (bijv 7:41:00) dat bij diverse auto’s vanuit Heeze naar Eindhoven de<br />
richtingaanwijzer automatisch uitvalt bij het stuurgedrag op de rotonde (rechts-links-rechts),<br />
waardoor fietsers ook nog <strong>te</strong>n onrech<strong>te</strong> de aanwijzing kunnen missen dat deze auto’s gaan<br />
afslaan.<br />
Fietsers die bij de rotonde komen hebben gro<strong>te</strong> moei<strong>te</strong> om over <strong>te</strong> s<strong>te</strong>ken. Terwijl de groep<br />
wach<strong>te</strong>nde fietsers toeneemt, lukt het af en toe om met enkele fietsers over <strong>te</strong> s<strong>te</strong>ken.<br />
Ui<strong>te</strong>indelijk zijn de fietsers toch afhankelijk van auto’s die al dan niet gedwongen voorrang<br />
geven. Als dat niet zou gebeuren, zouden de wachttijden op het druks<strong>te</strong> moment onacceptabel<br />
oplopen.<br />
Kijken we numeriek naar de fietsers op welke wijze zij overs<strong>te</strong>ken, dan lukt het in een 20-<br />
minu<strong>te</strong>n periode zo’n 40% om op eigen kracht over <strong>te</strong> s<strong>te</strong>ken. 25% krijgt voorrang zonder er<br />
om <strong>te</strong> vragen. 35% rijdt mee in een groep die succesvol voorrang heeft afgedwongen.<br />
De gemiddelde wachttijd over alle gefilmde fietsers is moeilijk in <strong>te</strong> schat<strong>te</strong>n vanwege de<br />
onbekende aankomsttijd van een aantal fietsers bij een gro<strong>te</strong> groep, maar bedraagt bij de oprit<br />
naar Eindhoven alleen al tussen de 30 en 50 seconden gemiddeld ! Het ASVV typeert zo’n<br />
wachttijd als “slecht” tot “zeer slecht”.<br />
Beschouwing<br />
Automobilis<strong>te</strong>n houden nog maar weinig rekening met deze groep onervaren en kwetsbare<br />
verkeersdeelnemers. S<strong>te</strong>rker nog, bijna alle automobilis<strong>te</strong>n verwach<strong>te</strong>n gewoon vrije doorgang,<br />
ook als ze geen richting aangeven. Dat is overigens, juridisch gezien, <strong>te</strong>n onrech<strong>te</strong>. Mocht het<br />
tot een aanrijding komen, dan is onduidelijk wie voorrang heeft. Dit hangt onder andere af van<br />
de vraag of het fietspad met fietsovers<strong>te</strong>ek bij de weg hoort. Dit is afhankelijk van de fei<strong>te</strong>lijke<br />
situatie en niet alleen de afstand van de overs<strong>te</strong>ek tot de rotonde. Als het fietspad niet bij de<br />
6
<strong>Fietsonveiligheidsanalyse</strong> <strong>rotondes</strong> <strong>Bogardeind</strong>/<strong>A67</strong> <strong>Geldrop</strong>, Fietsersbond, 6 oktober 2009.<br />
weg zou horen, heeft de automobilist voorrang. Maar als het fietspad wel bij de weg hoort, is<br />
het vas<strong>te</strong> jurisprudentie dat een afslaande automobilist voorrang moet verlenen aan doorgaande<br />
fietsers op dezelfde weg. Anderzijds moe<strong>te</strong>n fietsers vrije doorgang verlenen aan<br />
automobilis<strong>te</strong>n die zich al op het kor<strong>te</strong> gedeel<strong>te</strong> van de rotonde-afrit bevinden. Het gedrag dat<br />
automobilis<strong>te</strong>n met een forse snelheid de rotonde verla<strong>te</strong>n en daarmee fietsers die al ruim voor<br />
het afslaan begonnen waren met overs<strong>te</strong>ken in gevaar brengen is dan ook niet goed <strong>te</strong> pra<strong>te</strong>n.<br />
Voor fietsers heeft zo’n consta<strong>te</strong>ring weinig waarde: het enige wat voor hen <strong>te</strong>lt is een veilige<br />
overs<strong>te</strong>ek. Zij moe<strong>te</strong>n dan ook “worst-case” denken en anticiperen op onverwacht afslaand<br />
verkeer en ver vooruit (of ach<strong>te</strong>ruit) de autostroken vanuit Heeze en <strong>Geldrop</strong> controleren op<br />
aanwezigheid van voertuigen.<br />
Zouden we een veilige overs<strong>te</strong>ek definiëren als: voldoende ruim<strong>te</strong> vrij op de rijstrook vanuit<br />
<strong>Geldrop</strong>, het niet vertrouwen op het afremmen van auto’s voor fietsers, het niet vertrouwen op<br />
enige richtingaanwijzer, dan is er kijkend naar de videobeelden in de 2 ½ minu<strong>te</strong>n van 7:55:50-<br />
7:58:20 slechts een veilige overs<strong>te</strong>ekmogelijk voor ongeveer 4 groepjes van in totaal 12<br />
fietsers. Dat is een wegcapaci<strong>te</strong>it van 5 fietsers per minuut. Dat is onvoldoende bij een aanvoer<br />
van 18 fietsers per minuut – het zou (zonder vrijwillig of afgedwongen voorrang gevende<br />
auto’s) leiden tot een wachttijd van meer dan een half uur. La<strong>te</strong>n we de eis vallen dat fietsers<br />
wel het risico nemen op onverwachts afslaand verkeer en dus vertrouwen op de<br />
richtingaanwijzers van verkeer vanuit Heeze, waarbij iedere fietser dus ook in zijn hoofd helder<br />
moet hebben waar elk voertuig vandaan komt vlak voor de rotonde-afrit (want verkeer uit<br />
<strong>Geldrop</strong> slaat bijna altijd af), dan is er nog s<strong>te</strong>eds maar een veilige overs<strong>te</strong>ek mogelijk voor ca.<br />
22 fietsers (ruim 8 fietsers per minuut). In werkelijkheid s<strong>te</strong>ken er in die periode niet 12 of 22<br />
fietsers over maar 36 fietsers, wat tot 8 conflictsituaties oplevert. In elk van die situaties geldt<br />
dat als de automobilist niet oplet en remt, er een aanrijding was ontstaan. Zelfs die 36 fietsers is<br />
minder dan de capaci<strong>te</strong>itsbehoef<strong>te</strong> van het schoolverkeer op dat moment. Er is dus<br />
ondercapaci<strong>te</strong>it op de fietsstrook. Zonder afgedwongen of vrijwillige voorrang lopen de<br />
wachttijden voor fietsers onacceptabel op.<br />
Slechts een minderheid van de overs<strong>te</strong>ken gebeurt dus op veilige wijze. Gedwongen door de<br />
druk<strong>te</strong> en de tijdsdruk op school <strong>te</strong> willen komen, en het nog beperk<strong>te</strong> risico-besef, vindt er bij<br />
de helft van deze groeps-overs<strong>te</strong>ekbewegingen zeer forse risico-acceptatie plaats.<br />
5.2 Analyse van de videobeelden van 22 sep<strong>te</strong>mber 2009<br />
Op dinsdag 22 sep<strong>te</strong>mber 2009 zijn er opnamen gemaakt bij de op/afrit bij de zuidelijke rotonde<br />
door een Fietsersbond medewerker die <strong>te</strong>ruggetrokken in de berm stond, zij het met een<br />
opvallend hesje. De mees<strong>te</strong> opnamen zijn hier gemaakt vanuit het middeneiland, vlak voor de<br />
bebording “ga <strong>te</strong>rug” / “snelweg”. Wij hebben niet de indruk gekregen dat het verkeer door<br />
deze werkwijze wezenlijk is beinvloed. Onze Fietsersbond medewerker was wel duidelijk<br />
zichtbaar voor langsrijdende fietsers, zeker na de overs<strong>te</strong>ek. De eers<strong>te</strong>, typerende, opmerking<br />
was “Ben je gewonden aan het <strong>te</strong>llen ?”<br />
De verkeersdruk<strong>te</strong> op deze dag was mogelijk minder representatief door een aanrijding op de<br />
<strong>A67</strong> eerder om 6:55, die tot forse filevorming op <strong>A67</strong> en A2 had geleid. De fietsdruk<strong>te</strong> was<br />
wederom fors: van 8:03-8:13 passeerden er 179 (brom)fietsers.<br />
7
<strong>Fietsonveiligheidsanalyse</strong> <strong>rotondes</strong> <strong>Bogardeind</strong>/<strong>A67</strong> <strong>Geldrop</strong>, Fietsersbond, 6 oktober 2009.<br />
Hoewel er bij de zuidelijke rotonde minder verkeer langskomt, zijn de snelheden en dus de<br />
risico’s er hoger. Het kost de scholieren toch relatief veel tijd een overs<strong>te</strong>ekmoment goed in <strong>te</strong><br />
schat<strong>te</strong>n, en ook hier is in 20 minu<strong>te</strong>n observeren meermalen een risicovolle situatie gezien –<br />
een scholier die vlak voor een afslaande vrachtwagen overs<strong>te</strong>ekt, waarbij de vrachtwagen moet<br />
remmen; meermalen kans op afdekrisico bij overs<strong>te</strong>ek op dubbelstrooks afrit; en overvulling<br />
van het middeneiland.<br />
Op dinsdag 22 sep<strong>te</strong>mber 2009 zijn er <strong>te</strong>gelijkertijd ook opnamen gemaakt van de noordelijke<br />
rotonde vanuit een onopvallend en ver in de berm geparkeerde auto direct langs het<br />
parkeer<strong>te</strong>rrein van het mo<strong>te</strong>l. Deze opnamen voegen weinig toe aan de eerdere opnamen van 10<br />
sep<strong>te</strong>mber 2009 maar la<strong>te</strong>n dit keer wel fietsers zien die op de Venlo-afrit over soms forse<br />
afstanden zigzaggen omdat het fietspad geblokkeerd wordt alsmede een bijna-aanrijding op de<br />
Venlo-afrit door wederzijdse onduidelijkheid over wie er eerst mag.<br />
6. Overige risico-factoren<br />
6.1 Verblinding<br />
‘s Och<strong>te</strong>nds worden automobilis<strong>te</strong>n, zelfs in juni, verblind door de opgaande zon bij het<br />
verla<strong>te</strong>n van de rotonde richting snelweg. ‘s Avonds worden ze verblind bij het naderen van de<br />
rotonde vanaf de snelweg. Dit heeft waarschijnlijk een belangrijke rol gespeeld bij de aanrijding<br />
op 4 juni 2009. Goed geplaats<strong>te</strong> bomen of schermen zouden de verblinding kunnen verhelpen<br />
maar deze zijn niet of onvoldoende aanwezig.<br />
6.2 Regen, sneeuw, gladheid en duis<strong>te</strong>rnis<br />
Nog geen ervaringen beschikbaar.<br />
6.3 Gevolgen regelscenario Leenderheide oktober 2009 – februari 2010<br />
De werkzaamheden nabij Leenderheide komende win<strong>te</strong>r zullen veel invloed hebben op de<br />
verkeersstromen. Wellicht dat de oprit naar Eindhoven iets rustiger en de dubbelstrooks afrit<br />
vanuit Venlo drukker wordt.<br />
6.4 Maatvoering en snelheden<br />
De <strong>rotondes</strong> zijn ruim beme<strong>te</strong>n en dat maakt hoge rijsnelheden mogelijk, wat anticipatie op<br />
verkeersgedrag bemoeilijkt en risico-verhogend werkt bij een eventuele aanrijding.<br />
De midden-eilanden lijken krap gedimensioneerd: we me<strong>te</strong>n ca 4.5 me<strong>te</strong>r breed<strong>te</strong> waar 7m bij<br />
<strong>te</strong> verwach<strong>te</strong>n capaci<strong>te</strong>itsproblemen wordt geadviseerd.<br />
8
<strong>Fietsonveiligheidsanalyse</strong> <strong>rotondes</strong> <strong>Bogardeind</strong>/<strong>A67</strong> <strong>Geldrop</strong>, Fietsersbond, 6 oktober 2009.<br />
6.5 Risicogedrag scholieren<br />
Naast een nog niet helemaal ontwikkeld inschattingsvermogen en een verhoogde vrijwillige<br />
risico-acceptatie beschikken veel scholieren ook nog niet over een goede fiets<strong>te</strong>chniek. Dit<br />
komt zowel door <strong>te</strong> hoge frames, duidelijk “op de groei” gekocht, als door losliggende pukkels<br />
op ongeschik<strong>te</strong> bagagedragers, als door gebrek aan massa, ervaring en spierkracht. Het gevolg<br />
is langzaam en “s<strong>te</strong>ppend” opstappen, moeizaam en “hinkend’ afstappen, verlies van tassen op<br />
de rijbaan, waardoor de aandacht van het verkeer naar de tas verlegd wordt etc.<br />
6.6 Overtredingen en risicogedrag automobilis<strong>te</strong>n<br />
Automobilis<strong>te</strong>n, zeker uit <strong>Geldrop</strong>, geven vaak geen richting aan bij het afslaan, en gaan er in<br />
hun weggedrag van uit (doorrijden, soms toe<strong>te</strong>ren) dat zij ongehinder door moe<strong>te</strong>n kunnen<br />
rijden (even daargela<strong>te</strong>n of dit juridisch wel klopt). Zij nemen daarbij weinig reserve.<br />
Met name vrachtauto’s blokkeren regelmatig de fietsovers<strong>te</strong>ek. Het blokkeren hiervan (ook een<br />
kruispunt) is niet toegestaan.<br />
6.7 Inciden<strong>te</strong>el opmerkelijk fietsgedrag<br />
Fietsers die zich bij de overs<strong>te</strong>ek niet beperken tot de fietsstrook maar zigzaggend tussen het<br />
verkeer op de deels geblokkeerde dubbelstrooks afrit doorrijden (ook over de verhoogde<br />
rijbaanscheiding - een valrisico) zijn meermalen waargenomen. Ook zijn er nog s<strong>te</strong>eds enkele<br />
fietsers die <strong>te</strong>gen de rijrichting inrijden van <strong>Geldrop</strong> naar Heeze (Rijkswa<strong>te</strong>rstaat / De Zegge),<br />
en daarmee niet eens zozeer zichzelf als wel de groepen fietsers de andere kant op in problemen<br />
kunnen brengen. Overigens gaat het bij beide gedragingen meestal om volwassen fietsers.<br />
7 Conclusie<br />
De capaci<strong>te</strong>it en veiligheid van de huidige fietsovers<strong>te</strong>ken is in onze ogen onacceptabel. De<br />
Fietsersbond wil graag met de gemeen<strong>te</strong> komen tot vasts<strong>te</strong>lling van de probleempun<strong>te</strong>n en het<br />
zoeken naar een oplossing.<br />
9