Tydskrift foar Fryske aalkun e - Tresoar

Tony Feitsma
Neat [... ] hat [Valckenaer] sa bót óm tocht os dot er de regels fon it gryksk un
olgemiene ferkljerring jûg en dot er de Oarspróngen dêrfon ienfódig en dûdl.ik yn it
ljocht sette fon de Analogy, dêr't it earst tróg Hemsterhuis óp wiisd is. Yn it jaan fon
fwarskriften fon de Analogy wie Valckenaer wier fierwei it betûftst. Hy woe óp dit mêd
net te fier gean: en óm dy reden hat er him ut noed net utsprutsen oer dy punten dêr't er
oan twivele ot se mei wissighyd fûn en oantoand wurde koene. Gwón - mar ûnder de
bûttenlonners - [cf. Opuscula, Praef. IV, ûnder Valck 1743; De Buck 37] ha ûthoden
dot er oan de ein fon syn libben dy hiele lear oer de Analogy fon de Grykske Taal, os
berêstend óp un te swak fûnnemint, sûver hast ówiisd hie, [mar dot is hielendol net
wier]. Valckenaer Senior hat yn Leien gjin oare nwarm fon ûnderwiis tapost os dy't er
yn Frjentsjer brûkt hie: [...]. By it ferkljerjen fon de Honnelingen fon de Apostels is
er wól óp un oare manier te wurk gien os yn de oare trije kolleezjes [dy oer Lucas, I
Cor. en Hebr.]: der wie ómmers un oerfloed óm ta te ljochtsjen, lykos dot giet by un
histoarysk Bûk [...]; dêrfondinne sette er ûnder it kolleezje dot mei syn eigen hón
skreon wie, seIs dizze warsköging: 'dot er yn oare gefollen dizze nwarm plichte te
brûkken dot er it ljefst de Oarspróngen fon de Wurden trógjûg, en de analogyske
regels: en dot er fon dy wet no êsjoen hie.'
Nihil [... ] aeque curavit [Valckenarius], quam ut Graecae Linguae in
universum rationes explicaret, eiusque Origines ad Analogiae, ab
HEMSTERHUSIO primum monstratae, lucem simpliciter ac perspicue
traderet. Sane in dandis Analogiae praeceptis unus omnium rectissime
versatus est VALCKENARIUS. Noluit ilIe nimio hac in re uti acumine: eaque
caussa est, quare ab iis, quae inveniri ac demonstrari certo posse desperaret,
sollicite abstinuerit. Reperti sunt, sed inter externos, qui ilIum extreme
vitae tempore totam hanc de Analogia Graeeae Linguae doctrinam, ut firmo
parum fundamento subnixam, tantum non repudiasse affirmarent, quod [...]
tam falsum esse scimus, quam quod falsissimum est. Non aliam V.S. Leidae
docendi normam adhibuit, quam qua usus fuerat Franequerae: [...]. In
illustrandis quidem Apostolorum Actis alia quadam ratione versatus est,
quam in Seholis tribus reliquis: abundabat nempe commentandi copia, ut in
Libro historico, [...]; unde Scholis sua manu scriptis hoc ipse subiecit
monitum: "se alias hae uti solitum norma, ut Verborum potissimum traderet
Origines, et regulas analogieas: a qua lege nunc diseessisset."
Hemsterhuis dus os dejinge dy't de earste stjit jûn hat ta it analogyske ûndersyk
nei de oarspróngen, en Valckenaer os de grutte mon fon de systematyske
fwarskriften dêrfon. Ek Wassenbergh sjógt wól ûnderskie, mar beoardielet
Hemsterhuis en Valckenaer beide posytyf. En hy seit mei klam dot Valckenaer
net te fier gean woe, en dy hoedenens is er it 0 sa mei iens.
De Crane (13-14) beskriuwt Wassenbergh os un trouw fólger fon syn
learmaster Valckenaer:
78