Tydskrift foar Fryske aalkun e - Tresoar

De analogy fon de Schola Hemsterhusiana (2)
mwast Ó'mit frysk syn oarsprónklike sïiverens en ómfang wer te jaan. It frysk
hie de ft:arusjes fon un skreone taal ferlem en Telting besköge de fryske taal sa't
dy óp i t: piottelön praten waard, os un ferbostere taal en os resten fon de
oarsprórsklke ode taal ût de Midsieuwen. Oer de 'nog levende overblijfselen' fon
it frysk skrjo er dit (1844,164-166; cf. 172,176):
Het is niet in ons Wester-Lauwersche Friesland alleen, dat de taal nog leeft, en
dagelijks gesproken wordt. Men vindt haar, hoewel sterk door het Deensch
verbasterd, nog overig in de ommestreken van Bredsted, in het Hertogdom Sleeswijk,
[...] zij [is] in het kleine Sagelterland, eene door moerassen ingesloten streek, aan
den oostkant van Oostfriesland, nog in groote zuiverheid bewaard gebleven [...]. Men
voege hierbij de Friesche dialecten van Schiermonnikoog, van Hindeloopen, en ons
gewoon, ofschoon ook in fijne wijziging van uitspraak, en verscheiden gebruik van
klinkers en medeklinkers, in verschillende streken van dit gewest verschillend
Landfriesch, - en men zal wel alles hebben opgenoemd, wat van de oude Friesche taal,
in den mond van het nog levend geslacht, is overgebleven. Die overblijfselen zijn,
taalkundig, hoogst belangrijk. [ ] het [is] voor den taalvorscher eene hoogst
aangename en leerrijke bezigheid [ ], om [...] op te sporen, wat in de tegenwoordige
spreektaal tot het oude, oorspronkelijke wezen en karakter van die taal behoort, wat
daaraan vreemd is, en bij eene taalkundige kritiek als onfriesch moet worden
uitgemonsterd; [...] de nog levende dialecten zijn inderdaad het eenige middel, om de
kracht en beteekenis der letters, waarin wij de oude taal geschreven vinden, met
onbetwistbare zekerheid te leeren kennen; zij bevatten het eenige zekere middel, dat
ons tot eene zekere uitspraak leiden kan.
It frysk hie ferlet fon un histoaryske en analogyske grammatyka óm de echt
fryske skaaimerken fon de taal wer fwar it ljocht te heljen (1844, 189):
En het werk dat ons te doen zoude staan, [...] zou dunkt mij moeten bestaan in drie
dee1en: vooreerst verzamelen, dan vergelijken, en eindelijk rangschikken.
Dy trits kömt oerien mei de trije e1eminten fon de empieryske metoade
(óbservaasje, ferlyking, beoardieling, of: sensus, testimonium, analogia) dy't
Gerretzen (11) neamt (cf. I, 38); ek Rask wól yn syn dyalektbeskriuwing
sammelje, wuarderje en beskriuwe wot un hiele klosse fon óbjekten mienskiplik
hat (Andersen 5).
Ut de ode dokûminten elk apart, mwasten bûgingen, preposysjes ensfh.
sammele wurde en dot byenwar garre materyaal mwast dêmei ferlyke wurde, earst
ûnderenwar, don mei besibbe talen, benammen it angelsaksysk, en by einbeslût
mei de nog besteande dyalekten elk apart (1844, 189-191):
103