Tydskrift foar Fryske aalkun e - Tresoar

Tony Feitsma
Dot it frönsk no de frijhyd óm wurden te ferpleatsen yn inge greenzen
besletten hat, kómt net ut it latyn of it germaansk neffens Halbertsma (1845,
404-405):
It fólk fon de Frónsken, fon natuere tige sosjaal, libbet maklik neffens de sede fon
oaren , en wól ljevver syn frijhyd betwinge litte yn yten, rinnen en klean, os dot se
net ûnderjerrig binne oan de moade fon de ieuw: dot, neidot it ferkearde betinken fon
gwón sabeare-fylologen tróg un hiel soad goedkard wie, is it fólk dêrtróg maklik derta
brocht dot it de bouw fon syn taal yn oerienstimming brocht mei de grammatykale
wuarder dy't de jónges fólgje by de kónstruksjes fon de latynske taal.
Francorum gens, natura eximie socialis, facile ex more aliorum vivit,
suamque in victu, incessu, atque vestitu, libertatem eoereitam mavult quam
non obtemperare captui seculi: postquam igitur opinio falsa quorundam
pseudophilologorum multis comprobata fuerat, gens eadem facile inducta est
ut ad ordinem grammaticum, quem pueri in construenda lingua Latina
sequuntur, suee linguee constructionem confonnaret.
Halbertsma en Jacob Grimm
Wy ha sjoen dot Halbertsma ol fon syn sontjinde jier 0 (± 1806) warber west hat
óp it mêd fon de histoaryske taalkunde à la Valckenaer. Halbertsma (1829, II)
ómskriuwt de rjóehting fon dy stüdzje nog wot neier:
Als een jongeling van zeventien jaren begon ik ene ongewone lust te gevoelen,
(waardoor bewogen, weet ik zelf niet) om de wieg der Hollandsche taal onder de oudste
bewoners van het Noorden te gaan opzoeken.
Om dyselde tiid hinne begjint Grimm (1785-1863) mei syn earste püblykaasjes,
Har briefwiksel rint fon 1830-1858. Dot de earste oantrün ta Halbertsma syn
taalstûdzje is net fon Grimm kómmen. Wól ha wy oanwizingen by 't soad dot er
ynspyrjerre is tróg de Sehola Hemsterhusiana. Hy lûkt óp syn eigen wize de lyne
fon de Hemsterhusianen tróg nei de ferlykjende histoaryske taalkunde fon Bopp
(cf. Dibbets; De Buek 195-208). Fonsels sil ek de 18de-ieuwske nederlónske
taalkunde ynfloed óp him hên ha.
Oer syn taalkundige ferhöding ta it fermidden fon Grimm skriuwt
Halbertsma (1846, 31):
[...] ik inzonderheid verheugde mij volkomen dezelfde beginselen bij deze 2 grote
taalkenners [Ernst Theodor Gaupp en Wilhelm Grimm] terug te vinden, welke ik altijd
in Nederland gepredikt heb.
By un globale ferlyking fon Grimm en Halbertsma oan de hön fon Denecke (87-
100