Tydskrift foar Fryske aalkun e - Tresoar

De analogy fon de Schola Hemsterhusiana (2)
met gelijkijdige Nederlandsche schrijvers, of door etymologische gevolgtrekkingen,
die beiden op hun hoogst eenen algemeenen omtrek, zelden de juiste waarde
der beteekenis, aan de hand kunnen geven. Mijne hand daarentegen heeft altijd getast
in de le-vende volkstaal der Friezen, en na lang zoekens is 't mij eindelijk gelukt
bijkans den gansehen Gysbert aldaar terug te vinden. (cf. Halb 1840a, 96-97).
Ferlykje Yalckenaer, dy't mei ynstimming dizze wurden fon A. van den Berg
oanhelleet (hs. DB Leien B.P.L. 527, f. 9Ov, yn Gerretzen 267; cf. Sytstra 1854,
XIV):
woorden, welke in Holland zoowel als in Zeeland, Vriesland, Groningen, Over G.N.
Braband en Vlaanderen hedendaags in 't spreeken en schrijven gebmikt worden, en ten
voren ooit gebmikt zijn, maken de N taal uit.
Mei't der gjin nederlönsk fon fwar Maerlant bekind is, dot nog net sa öslype is,
mat Halbertsma (1851, 42) fwar de tapossing fon de analogy syn taflecht nimme
ta oare .óde germaanske talen,
ten einde daaruit bij wijze van analogische gissing en toenadering den staat der
Nederlandsche taal in de 9de eeuw op te maken, uit welke, langs eenige trappen van
vervorming, de taal van Maerlant in de 13de eeuw is voortgevloeid.
It ödheegdûtsk is bygelyks fon grut belang, 'vooral ook omdat het zoo dikwerf de
moederbeteekenis aanbiedt der Nederlandsche'. Yn de 'verwarring van het
consonantisme in het oud en nieuw Hoogduitsch beide' (== de heegdûtske
lûûdferskowing), dy't lang óm let 'alle Duitsehers zegevierende aangegrepen' hat,
kin Halbertsma gjin regel fyne. Hy órnjerret dot it wól oan it gehoar fon de
Dutskers Iizze sil, dy't de mediae en de tenues net ütenwar höde kinne (1851, 73­
74; cf. Halb 1852).
Al wie zich een juist denkbeeld wil vormen van de zamenstelling, de syntaxis, en
vooral van de ware beteekenis der Oud-Nederlandsche woorden, mag bij geene
mogelijkheid een vreemdeling in het dus genaamde Miuel-Hochdeutscb zijne (Halb
1851, 74).
De Fronsken liede gauwris wurden 0 ut it latyn dy't winliken üt it germaansk
kómme, mar it latynske en grykske kómö fyne se earfóller (Halb 1845,388).
Halbertsma (1851, 70-71) ûnderskiedt yn de taal geast en stof/lichem:
In de etymologie zijn twee hoofddeelen, het woord en de beteekenis; er is ook eene
etymologie, waar de woorden verschillen, maar de beteekenis of de spreekwijze, die
97