Tydskrift foar Fryske aalkun e - Tresoar

Tony Feitsma
gemaakt, waren mijns wetens Tiberius Hemsterhuis en Ludovicus Va1ckenaer, en ik
durf zeggen, dat het aangeven van woorden, wier verband de lezer zelf moet zoeken,
niets dan dobberende algemeenheden zijn, waartegen ik strijdige algemeenheden kan
overzetten.
[...] Met de beteekenis is de vorm des woords ten allernaauwste verbonden, en terwijl
ik de schalmen der beteekenissen tot eene keten zamenknoopte, heb ik te gelijker tijd
op de vroegere vormen gewezen, waaruit de tegenwoordige gesproten is. [...]. Met één
woord, mijn streven is steeds daarheen gerigt geweest, dat mijne woordverklaringen
in beide opzigten niet slechts proefondervindelijk (empirisch), maar
wetenschappelijk tevens zouden zijn.
Is 'wetenschappelijk' jir neffens de ratio (matcmatysk') en 'proefondervindelijk'
empierysk lykos yn de natuerkunde? ,
Sa't Halbertsma krytysk wie fwar syn kollega-etymologen oer, hie ek
Hemsterhuis net fólle goede wurden oer fwar it wurk fon grykske (bygelyks
Plato) en latynske (bygelyks Varro) en fon moderne etymologen fon dû.Ten os
Vossius (LP 342-343) hödt temin rekken mei de analogy yn syn Etymologicum
(1662). De etymologen hoden har net oan de 'norma Philosophica' (1739, 111­
112; cf. LP 342-343; I, 50; Gerretzen 141-142; Rademaker 299-300),
mar ot se de wisse ûnderlinge ferhö dingen fon it olieden ömetten hiene en it
lykmjittige wêzen fon de talen ówûggen hiene, en fon de begjinsels dy't bekind en
tróg un jildige wet fêststeld wiene, nei de mear ûnbekinde en ferburgen begjinsels
trógkróngen wiene, don hiene se sûnder mis de measte fwar fersinnen gefaarlike
klippen mije kind: en yn dot ópsicht is der neat dot mear ljocht jouwt os de ferlyking
fon mear talen ûnder enwar.
quod si proportiones derivandi eertas fuissent dimensi, aequabilem
linguarum rationem perpendissent, ex principiis notis, & rata lege
constitutis, ad ignotiora & recondita penetrassent, non est sane dubitandum,
quin plerosque scopulos erroribus infames evitare potuissent: quo quidem in
genere nihil est, quod majorem lucem adferat, quam plurium inter se
Linguarum comparatio.
Ek by Halbertsma is taalferlyking hiel belangryk. De besibbens fon talen berêst
óp rygelmjittige oerienkómsten fon bûgingen (declinationes et conjugationes).
Dot jildt ek fwar de oerienkómsten tusken it gryksk en de germaanske talen
(Halb 1845,376,382-383, 387-389; cf. I, 50-51).
Fwar it ferkljerjen fon Maerlant jouwt Halbertsma (1851, 47-48) it
meast fwar 'onze dagelijksche spreektaal'. Dot jildt ek fwar de taal fon Gysbert
Japix. Dêróm krytysjerret er de wurkwize fon Wassenbergh en Epkema, dy't
Gysbert Japix ferlyke ha
96