Tydskrift foar Fryske aalkun e - Tresoar

Tony Feitsma
Hemsterhuis syn ferlyking fon de grykske mei de nederlönske dyalekten (1,55­
56; LP 365-366) giet net óp (Halb 1845,400):
Olle dyalekten fon Grykelón jerden by deselde taal fon itselde fólk, wot net sein wurde
kin fon de dyalekten fon ûs heitelön. Wont it saneamde nederlönske fólk is ut trije
ferskillende fólken gearraand, 'Belgen' (Hollonners), en Friezen, en tusken har yn de
Saksen. Dy fólken ferskilden fon enwar yn aard, ynstellingen, wetten, taal, [...].
Lang óm let [...] is de repüblyk fon de sên feriene gewesten ûntstien. De ryksten en de
machtigsten fon de leden wiene de 'Belgen', en dêróm [...] waard har taal brûkt yn
fólksfertsjintwurdigingen en fwar it rjócht, wylst jerder elk fólk sawot syn eigen taal
óp skrift brûkte. Sadwaande is dy stadigoan óp skwalle en preekstoel ynkróngen, ónt
dy óp it lêst dialectus communis wurden [...] is, [...]. Dot it is neat gjin wûnder dot de
sûvere fryske taal, mei't dy fon de 'belgyske' ferskilt en dêr gjin dyalekt fon is, tróg
Hollonners net begrepen wurdt.
'
Dialecti Gneciee omnes ad eandem ejusdem populi linguam pertinebant, quod
de dialectis nostree patria dici nequit. Populus enim quem dicunt
Neêrlandicum ex tribus gentibus diversis conflatus est, Belgis (Hollandis),
et Frisiis, et inter eos mediis Saxonibus. Hee gentes indo1e, institutis,
legihus, lingua a se invicem dissidebant, [...]. Tandem [...] respublica
septem foederatarum regionum nata est. Sociorum autem ditissimi et
potentissimi erant Belgee, quare [...] eorumque lingua in senatusconsultis et
foro civili usurpata fuit, cum antea queeque gens sua fere in scribendo uteretur
lingua. Inde sensim in scholas triviales et cathedras sacras irrepsit, donec
tandem dialectus communis facta [...], [...]. Nil igitur mirandum Frisicam
linguam puram, cum lingua a Belgica diversa sit neque hujus dialectus, ab
Hollandis non intelligi.
Hemsterhuis (1, 55) wól ha dot ysoljerre talen gjin of amper dyalekten hawwe.
Wis ol, seit Halbertsma (1845,398):
Yn frije fólken [...], dêr't elke naasje, elke femylje syn eigen saken bestjoert, binne
der sawot lykefólle dyalekten os naasjes. Ferskaat yn ienhyd is [...] ek yn de taal de
heegste wet fon de natuer. Wy jouwe it fwarbyld yn de taal fon de auteur, de fryske
fólkstaal, dêr't un wûnder ferskaat fon dyalekten oltyd bloeid hat en bloeit, ek 01 ha de
Friezen langer os oaren har taal süver hewarre.
In populis [...] liberis, inter quos quseque natio, qureque familia res regit
suas, tot fere dialecti quot nationes. Varietas in unitate [...] in linguis
suprema lex est naturee. Exemplum ponimus in lingua autoris vernacula
Frisica, in qua miranda dialectorum semper viguit et viget varietas, quamvis
Frisii diutius ceeteris linguam suam puram conservaverint.
Halbertsma (1845, 398-399) is it mei Hemsterhuis (LP 364) iens dot de
94