Tydskrift foar Fryske aalkun e - Tresoar

Tony Feitsma
Tegen duizend oppervlakkige hairklovers zag ik naauwelijks eenen enkelen
Hemsterhuis of Valckenaer.
De bedoelingJon de tajefte Jon de Lectio Publica
Neffens Halbertsma (1845, 371, 374) hat Hemsterhuis yn syn óp kolleezje
fwardrûggen 'scholia' (= kómmentaren) óp grykske skriuwers gwón wurden
neffens de 'ratio analogiee suee' ölaat, wylst yn Wassenbergh syn ûtjefte (1815­
1817) fon Valckenaer syn scholia oer it Nije Testamint ek wurden ta har
oarspróng werómbrocht wurde (cf. Boeles 468 noat 4). Halbertsma (1845,382,
399-400) hellet un pear kónkrete analogysk-etymologyske öliedingen fon
Hemsterhuis oan ([scholia] m.s. ad Hebr. VIII. 10; in Act. Ap. cap. II, 3).
Wassenbergh (1806, VII-VIII) hat Nys-gierige Iolle in Haitze-Yem óp deselde
manier behonne1e os 'de Taal- en Oordeelkundigen de Classieke Werken en
Meesterstukken der Ouden plegen te behandelen', mei ynbegryp fon de analogy.
Ek Halbertsma kómbynjerret fylology en etymology (cf. Dibbets).
Bûtten har fylologyske kómmentaren wiene Hemsterhuis en Valckenaer
hiel sünnig mei püblykaasjes oer de analogy. Se achten de lear dêr te slim foar en
woene misbrûk keare (Halb 1845,371-373; cf. Wass 1815, XII en Boeles 466
noat 2). Hemsterhuis achte it net ollinne un kwesje fon keunst mar ek fon un
soarte fon godlike betûftens óm ferödere wurden wer óp te róppen, wylst
Valckenaer benammen mei de betsjutting tige hoeden wie (Halb 1845,372; cf. I,
47,49,61). Mar de drystens fon Scheidius syn etymologyen yn syn ütjeften hat
de répûtaasje fon de analogy fon Hemsterhuis bedoarn (Halb 1845,373-374).
Halbertsma (1845, 374-378) wól dot mei syn ütjefte fon de LP ferhelpe. Hy
tinkt dot de LP un püblyke ynlieding fon Hemsterhuis west hat fwar un pryvaat
kolleezje oer de analogy. Syn systema lyket ferlem gien te wêzen en Halbertsma
is fon betinken dot er mei de pûblykaasje fon de LP inkeld un planke fon un
goed óptüûgd skip ut un skipbrek rêden hat en oan de gelearden sjen lit (Tabulam
igitur, quam ex naufragio servavi, et nihil preeter tabulam, tamquam specimen
qualecumque navis instructissirnre, oculis doctorurn expono; cf. J.G. Wachter: dy
hat 'die Etymologie der deutschen Sprache als ein Bret im Schiffbruche ergriffen,
und erstlich das kleine, hemach das groBe Glossarium geschrieben' yn
Selbstbiographie 1763, 169, sytjerre neffens Raumer 183-184).
Dam (1935) hat sa't lyket de earste west dy't de tróg Halbertsma rêdene
planke besjoen en beskreon hat sa't Halbertsma dot bedoelde.
Ferskil tusken Hemsterhuis en Valckenaer
De tróg God ynstelde analogy by Hemsterhuis giet minder mei ópsetsin te wurk
os dy fon de meensklike 'conditores linguae' by Valckenaer. Un wjerlûûd fon de
krytyk fon Slothouwer óp Valckenaer jerre wy yn Halbertsma (1845, 378-379)
84