Tydskrift foar Fryske aalkun e - Tresoar

De analogy fon de Schola Hemsterhusiana (2)
den alleroudsten auteur te beginnen; dit alles ging bij mij vroeg in suc(c)um et
sanguinem over, en ik mag zeggen, dat alles wat ik gepraesteerd heb en nog hoop te
praesteren, niet anders dan de toepassing zijner beginselen op de Germaansche
taalstudie was. Terwijl anderen al een groten stap menen te wagen, wanneer zij van
dezen tijd op Melis Stoke springen, begon ik à la Valckenaer reeds op mijn 17 jaar
met het alleroudste monument der Germaansche letterkunde (Vde eeuw) de Gothische
vertaling van Ulfilas; van dezen ging ik naar de Theotische overblijfselen uit de 7de
en 8ste eeuw; ik sprong vervolgens op de Angelsaxische monumenten van Alfred en
anderen uit de 9de eeuw; op de scandinavische der llde; de Friesche der 12de; en zo
daalde ik eindelijk neder op Melis Stoke en Helu cum sociis. Ik had nu gezien, hoe alle
deze talen slechts dialecten waren van ene en dezelfde taal; want ik had gezien, hoe zij
zich door onbemerkbare vervormingen langs verschillende wegen in de loop der
eeuwen, als stralen uit één middenpunt divergerende, tot die grote verschillen
ontwikkeld hadden, waardoor zij zich tegenwoordig onderscheiden. Die verschillen te
vereffenen en tot hunnen oorsprong terug te leiden; alle vormen, elke conjugatie en
declinatie in hare wording te verklaren; in schijn ongelijke, maar verwante woorden
naast elkander te rangeren, is het werk van den Germaansehen taalkenner en
Etymologist. Door Valckenaer aan de eerste bron geplaatst domineer ik dit gansche
veld zonder grote moeite, en 't zal voor U Wel Ed. Gestr. geen betoog behoeven, dat
ik met de 13de of 14de eeuw, en dan nog slechts in één dialekt beginnende, overal op
dezelfde duisternis en verwarring zou gestoten hebben, die mijne medearbeiders de
vrije vlucht en, ik mag er bij voegen, alle verdere vordering, beletten. Dit zij gezegd
zonder enigen roem; ik spreek oprecht; ik spreek mij volkomen uit, alleen om in 't
licht te stellen, wat ik aan Valckenaer schuldig ben.
Ek by oare gelegenheden is Halbertsma 0 sa posytyfoer Valckenaer. Yn 1861 [?]
(ynlieding 19) neamt er him
dien groten Grrecus [...], die alles baseerde op het gebruik, dat de schrijvers van de
woorden gemaakt hadden. En wat de Gr. dichters betreft Bil[derdijk] erkent zelf, dat
niemand voor Valk. zo diep in den waren zin was doorgedrongen.
Halbertsma (1836, 15) tinkt dot sûnder ferlyking mei it germaansk 'de
Etymologie van het Grieksch, ook al kwamen er nog tien Hemsterhuizen,
gebrekkig zal blijven'.
Hy stelt de 'echte' wittenskipper/taalkundige, dy't de oanbeme analogy
en de taal os de spegel fon de meensklike siel ündersyket (cf. Halb 1845, 387;
Breuker 11), bóppe de grammatykus dy't 'de regels zijner willekeur aan de taal op
[wil] dringen' (Halb 1851,2; cf. 70). Sókke 'echte' taalkundigen binne der net un
8000:
83