ydskrift f ar Fryske Taalku e - Tresoar

De analogy
de frysisten
Sytstra (1)
Tony Feitsma
fon de Schola
Wassenbergh,
Hemsterhusiana en
Halbertsma en
Ynlieding
Yn tsjinstelling ta de measte oare nederlönske ünyversyteiten naam de stûdzje fon
it gryksk yn Frjentsjer un hiel belangryk plak yn. Tagelyk en yn ferbön dêrmei
waard Frjentsjer un sintrum fon fernijing yn de taalkunde. Dêr (en yn Leien)
bloeide de streaming dy't letter bekind wurden is ûnder de namme Schola
Hemsterhusiana. Dy namme is ûntliend oan de fwarmon fon dy streaming
Tiberius Hemsterhuis (1685-1766). Dy wie ton 1704-1717 heeglearaar oan it
Athenaeum yn Amsterdam, fon 1717-1740 yn Frjentsjer en fon 1740-1766 yn
Leien. Syn ópfólger LiC. Valckenaer (1715-1785) wie fon 1741-1766
heeglearaar yn Frjentsjer en fon 1766-1785 yn Leien. Hemsterhuis en Valckenaer
binne de ferneamdste en fernaamste fertsjintwurdigers fon de Schola
Hemsterhusiana. Itkearnwurd yn har taalkunde is de analogy.
Yn it earste diel fon ûs stûdzje behonnelje wy earst de betsjutting en de
posysje fon it begryp analogy, benammen yn de 17de en 18de ieuw. Dêrnei
kómme wy óp de ópfettingen oer analogy fon Hemsterhuis en Valckenaer sels,
Wy geane benammen nei hókker ynformaasje ot wy dotoangeande fyne kinne yn
de Lectio publica (ökwarte LP) fon Tiberius Hemsterhuis en yn de Observationes
(ökwarte Obs.) fon L.c. Valckenaer (mei nog un lytse tajekke oer har neifólger
J.D. van Lennep). Un grut part fon de oersettingen fon de latynske oanhalen is
neisjoen tróg drs. Sybren Sybrandy. Eventuele flaters yn dy oersettingen kómme
fwar myn rekken. Fjirder ha wy fonsels gebrûk makke fon wot benammen
Gerretzen (1940) en Verburg (1952) oer de Schola Hemsterhusiana skreon
hawwe.
It doel is dot it twadde diel fon ûs stûdzje yn it kómmende nûmmer fon
TFT ferskyne sil. Dot giet oer de ynfloed fon de analogy fon de Schola
Hemsterhusiana óp de frysist.en Everwinus Wassenbergh, Joast Halbertsma en
Harmen Sytstra. By üs seleksje fon de sytaten üt Hemsterhuis en Valckenaer yn
it. earste diel ha wy ol mei un skean eag sjoen nei Joast Halbertsma syn
kómmentaren en réaksjes óp Hemsterhuis en Valckenaer. Mar Halbertsma en de
beide oare frysisten kómme earst goed oan it wurd yn it twadde diel.
De lyteratuer dêr't nei ferwiisd wurdt, stiet byenwar efter it twadde diel,
Tydskrift foar Fryske Taalkunde, jiergong 9 (1994), s. 37-64.