ydskrift f ar Fryske Taalku e - Tresoar

Tony Feitsma
Valckenaer (Obs. XXIII, 26-27) hat de grykske taal beskreon yn syn ferneamd
wurden byld fon un kreaze rygelmjittige run:
Wy beskögje de Grykske taal os un tûn, tige leaflik trog un ienfödige en natuerlike
skjintme, tige kultyvjerre tróg un bekoarlike mannigte fon hiel ferskillende
blómmen, en bjusterbaarlik óp un wikseljende wize; mar de natuer fon dy tûn is, mear
os by oare tûnnen, te bewûnderjen óm un dûbbele reden: fwarst, ómdot er, ot wy de
grutte en de ómfang fon de tûn besjógge, un hiel lyts tol bjemmen hat, dy't lykwóls
yn rigen yn deselde rjóchting steane; en har higte en de sprieding fon har tûk:ken yn
langte en breedte beslagge safólle plak dot se de rûmte fon de hiele tûn fertsjusterje.
Fjirder is dit bysûnder fwar de bjemmen fon dizze tûn dot de stam fon olIe bjemmen
hielendol gelyk is, dot de tûkken oan olIe bjemmen yn tol gelyk binne en yn ien lyne
lykje ut te stekken, en dot oan elke tûkke fon olIe stammen lykefólle blêden fûn
wurde, olhiel gelyk yn fwarm, sadanig dot wa't de blêden fon ien tûkke en de tûkken
fon ien stam, mei un benijd en fylosofysk eag besjoen en yngeand bestüdjerre hat, dot
dy yn ien mwóite ol gauweftig wit, mei hûfólle blêden ot de tûkken fon elke beam
fóllûge binne en hûfólle tûkken ot ut elke stam ûtrûn binne. Wy ha it goed achte óm
dizze allegory, nei myn betinken lyksoartig oan ûs systeem, jir tusken te fûûgjen, dot
wy geasten hifkje koene dy't yn steat binne óm dizze saken dêr't wy it no oer hawwe
yn har óp te nimmen en letter better yn it ljoeht te stellen. [...] wy sjógge düdlik dot
de Grykske taal maklik is en dot de ölate wurden gauw oanleard wurde kinne, seker
tróg har dy't tinken leard ha; wont de primitiva binne mar un hiel lyts bytsje yn tol,
en de derivata binne wól un soad fon, mar elk [war oar neffens deselde regels fon har
primitiva Maat.
Consideramus linguam Graecam tanquam hortum, simpliei ac naturali
pulehritudine amoenissimum, grata florum diversissimorum eopia
cultissimum, & mirificum in modum variegatum; sed cujus horti prae caeteris
hortis natura duplieem ob rationem est admirabilis: primum, quod, si
spectemus horti amplitudinem & eapaeitatem, arbores ferat numero
paueissimas, arbores vero per eosdem ordines directas; arbores, quarum
proeeritas & late spatiosa ac in longum diffusa ramorum amplitudo spatium
horti totum opaeet. Deinde id arboribus hujus horti peeuliare est, quod
truneus omnium arborum sit simillimus, quod rami in omnibus arboribus
numero pares ad eandem lineam videantur educti, quodque in singulis ramis
omnium truneorum totidem reperiantur folia, nullis lineamentis disparia,
adeo ut qui unius rami folia, unius trunei ramos, oculo curioso &
philosophico eonsideraverit, ac probe perspexerit, is eadem opera mox
noverit, singularum arborum rami quot foliis gravati luxurientur, quot rami e
singulis truncis propullaverint. Hane allegoriam, systemati nostro, ut
opinor, eongruam, judicavimus hie interferendam, ut ingenia experiremur,
his rebus, de quibus nos traetamus eoneipiendis ac postea in meliorem lucem
pro ferendis , idonea. [...] tuemur fortiter, linguam Graecam faeilem esse, &
celeriter addisci pos se, ab iis nempe, qui cogitare didicerunt, verba derivata
62