26.12.2013 Views

ydskrift f ar Fryske Taalku e - Tresoar

ydskrift f ar Fryske Taalku e - Tresoar

ydskrift f ar Fryske Taalku e - Tresoar

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

De analogy fon de Schola Hemsterhusiana (1)<br />

Bóppedot binne der o<strong>ar</strong>e redenen te heljen ut it libben en it ûnderling ferke<strong>ar</strong> fon de<br />

meensken. Fólken wurde ómmers tróg me<strong>ar</strong> of minder ferke<strong>ar</strong> meienw<strong>ar</strong> ferbûn. Dy<br />

fólken dy't, beheind binnen h<strong>ar</strong> greenzen, gjin of m<strong>ar</strong> un bytsje kóntakt mei<br />

bwórfólken hawwe, bew<strong>ar</strong>je h<strong>ar</strong> taal hiel lang sûver, Yn sa'n taal wurde net of m<strong>ar</strong><br />

amper ferskillende dyalekten run. [...]. Un hiel o<strong>ar</strong> a<strong>ar</strong>d ha dy fólken dy't net binnen<br />

h<strong>ar</strong> swetten en greenzen fêsthoden wurde, m<strong>ar</strong> dy't itsij tróg h<strong>ar</strong> iver fw<strong>ar</strong> de o<strong>ar</strong>log,<br />

itsij tróg h<strong>ar</strong> w<strong>ar</strong>berens yn de honnel, net ollinne mei de bwórfólken m<strong>ar</strong> ek mei<br />

gwónt dy't hiel fier 0 wenje, ferke<strong>ar</strong>e. [...] dy bringe nije dingen byenw<strong>ar</strong> en bringe dy<br />

it heitelên yn, dêrfw<strong>ar</strong> matte se nije wurden betinke, of gwónt dy't se ut frjemde talen<br />

oanle<strong>ar</strong>d ha yn de taal ynbringe. [...] yn [...] streken fon Grykelón dy't fw<strong>ar</strong> gons<br />

ferke<strong>ar</strong> bleat leine, is it ode en it nije dyalekt ferskillend.<br />

[...] ut ipsius lingure corpus sit idem et nervi sint iidem, sed species externa<br />

multum inter se differat. Ejus rei causa a naturali ratione repetenda.<br />

Experimentis cognitum est, aëris statum et conditionem multum conferre ad<br />

formanda oris loquendique instrumenta. Multo enim liberius et expeditius<br />

verba proferuntur in aëre puro quam in obscuro et gravato. Aëris autem status<br />

per singulas regiones v<strong>ar</strong>iat et differt. [...]. In ipsis hominibus reperimus<br />

esse aliquas literas, qure difficilius exprimantur. Id non tantum in ipsis<br />

hominibus, sed in totis gentibus deprehendimus. [...]. Heec autem p<strong>ar</strong>s, quee<br />

pendet ab aëris diversitate, prresertim pertinet ad pronuntiationem, et ex eá<br />

ad formationem verborum, qure in plerisque linguis sequuntur rationem<br />

pronuntiandi.<br />

Preeterea alire sunt rationes ex ipsa hominum vita et commerciis mutuis<br />

repetendee, Gentes enim pluribus et minoribus inter se commerciis<br />

conjunguntur. Illre gentes, quee suis limitibus conscriptee nihil aut p<strong>ar</strong>um<br />

cum vicinis habent commercii, puram suam linguam diutissime conservant.<br />

In ea aut non, aut vix, reperiuntur dialecti v<strong>ar</strong>ire. [...]. Longe alia ratio e<strong>ar</strong>um<br />

gentium, quee non continentur suis limitibus et terminis, sed quee sive belli<br />

studio, sive mercandi industria non solum cum vicinis, sed et remotissimis,<br />

commercia exercent. [...] res novas conficiunt et in patriam inferunt, nova<br />

eis vocabula sunt invenienda, aut ex peregrinis linguis adscita inferenda in<br />

vernaculam. [...] in [...] regionibus Grrecire, qure pluribus commerciis<br />

vacabant, dialectus nova et vetus est distincta.<br />

Hemsterhuis ferlyket de grykske dyalekten mei dy yn Nederlön (LP 365-366):<br />

Net ien kin deroan twivelje dot fon de sön feriene Nederlonnen elk Ion syn eigen<br />

dyalekt hat, soms sa ferskillend dot it amper tróg o<strong>ar</strong>e meensken fon un o<strong>ar</strong>e streek<br />

ferstien wurdt. Sa wurdt it sûvere fryske dyalekt m<strong>ar</strong> amper ferstien tróg un Hollonner.<br />

M<strong>ar</strong> der is un mienskiplike wize fon praten dy't tróg de beskaafde meensken yn<br />

lykefól1e hókker streek órn<strong>ar</strong>is brûkt wurdt; dot dyalekt wykt wól 0 fon de dyalekten<br />

ap<strong>ar</strong>t, m<strong>ar</strong> hellet ut olIe dyalekten un mingse1, dot sa öfyle en beskaafd is dot de<br />

achtenjerre ynwenners fon de sön lormen dot mienskiplike nederlênske dyalekt<br />

55

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!