ydskrift f ar Fryske Taalku e - Tresoar

Tony Fcitsma
Der binne ek wurden dy't olle talen mienskiplik hawwe en de saneamde
onomatopeeën (LP 353-354). Oer it belang fon de (grykske) dyalekten seit
Hemsterhuis (LP 354):
[...] [oer de dyalekten] en oer har ûntstean en aard matte wy it earst ha fwar't wy óp de
oarspróngen kómme. Dot is dêróm fon grut belang, ómdot un soad, hast olle letters
trog it aard fon de dyalekten ûnderenwar wikselje, sa dot wy ol gauweftig witte hókker
letter it ödste en óm sa te sizzen oarsprónklik is, en óp hókker wize dy feroare is tróg
de dyalekten hinne en feroare is yn un oar. Tróg dy wei fon de dyalekten mat neigien
wurde ot gwón letters ut de earste en oarsprónklike letters wei tróg de dyalekten hinne
feroarje.
[...] [de dialectis] earumque ortu et ratione dicendum est nobis antequam ad
origines perveniamus. Ideo illud est majoris momenti, quia multee et fere
omnes litene per dialectorum rationes inter se commutantur, ut jam sciamus
quse litera sit prirnigenia et ut ita dicam originalis, et quomodo per dialeetos
sit mutata, et in aliam transformata. Ea dialectorum via id est expendendum,
utrum quee litene per dialeetos mutentur ex primis et originalibus.
Ut de earste (wurdlike) betsjutting fon it tiidwurd ÀEYEl V kómme yn it gryksk
en it latyn ferskillende oerdrachtlike betsjuttingen fwórt, en dêrby brûkt
Hemsterhuis, krekt os óp syde 341-342, wer it byld fon de stam mei de tûkken
(LP 355-356; cf. Valckenaer, Obs. XXIII):
Yn talen dy't un mienskiplike oarspróng hawwe, geane gauwris de tûkken ot se
ienkear ut de stam kómmen binne, elk fwar oar ferskillende konten ut. Fon de
eigentlike betsjutting fon it wurd ÀE)'E1V wurdt óp de iene manier yn de Grykske taal
un metafoar fwarme en yn de Latynske taal wer óp un oare manier. [...[. Dot is fólle
makliker te begrypen ot wy deróm tinke dot de earste betsjuttingen fon de wurden yn
olIe metafoaren bewarre wurde, os un oanbeme kleur.
In linguis, quee communem habent originem, seepe rami, ubi semel truncum
deseruerunt, alii in alias partes divergunt. A propria significatione vocis
ÀEYE1V alia ratione formatur metaphora in lingua Greeca, alia in lingua
Latina. [...[. Ea res longe facilius intelligitur, si animadvertamus, quod
primee verborum significationes in omnibus metaphoris retinentur, quasi
color nativus.
Oer de betsjutting fon it wurd OHXÀEKTOcr sytjerje wy dit (LP 359-361):
ülderearst wurdt de meensklike taal yn it olgemien 5HXÀElCToa neamd, [ j. Dêróm
bart it faak dot de ferskillende talen fon de wród 5HXÀElCTOl neamd wurde. [ ]. De oare
betsjutting is beheinder; wont 5HXÀElCToa wurdt ek neamd un aparte [warm fon praten
52