ydskrift f ar Fryske Taalku e - Tresoar
ydskrift f ar Fryske Taalku e - Tresoar
ydskrift f ar Fryske Taalku e - Tresoar
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
De analogy fon de Schola Hemsterhusiana (1)<br />
h<strong>ar</strong>sels mat beo<strong>ar</strong>die1e wurde óp grûn fon de manier fon fw<strong>ar</strong>rnjen fon de dingen dy't<br />
needsaaklikerwize by de taal jerre.<br />
Quamquam enim analogia queedam et ratio proportionis in omnibus linguis<br />
dominetur, heec t<strong>ar</strong>nen analogia in omnibus linguis constans non expellit<br />
originem ips<strong>ar</strong>um lingu<strong>ar</strong>um diversam. Id certum est, si linguas duas aut<br />
plures deprehendimus, quod, et formandi genere, et dec1inationes et<br />
conjugationes ordinandi modo, turn vocimus deducendis, inter se diversre<br />
sint, eas linguas habere originem diversam; prima enim et propria<br />
lingu<strong>ar</strong>um singul<strong>ar</strong>um vis ex ratione formandi illa, qure ad linguam<br />
necess<strong>ar</strong>io pertinent, est judicanda.<br />
Oer de femyljerelaasjes tusken talen en dyalekten seit Hemsterhuis (LP 351-352):<br />
Der binne oltyd dûdlike spo<strong>ar</strong>en , dêr't ut blyken dógt hókker taal ot de dochter is,<br />
hókker de suster en hókker de mem fon de o<strong>ar</strong>. [...]. Wont yn dy talen is gjin o<strong>ar</strong> a<strong>ar</strong>d<br />
os yn de dyalekten. Sa hat ek de Grykske taal syn dyalekten; wont ot der ûndersyk<br />
dien wurdt nei un Joanysk, Attysk, Do<strong>ar</strong>ysk of Aeoalysk wurd, don mat de o<strong>ar</strong>spróng<br />
dêrfon yn de Grykske taal socht wurde. Dot dyen binne de susters fon de Grykske taal.<br />
De rol I it a<strong>ar</strong>d fon de dochter hat it Latyn; [...l. En dêróm matte wy by it ûndersykjen<br />
fon de o<strong>ar</strong>spróngen fon de Latynske taal nei it Gryksk ta, en mat de o<strong>ar</strong>spróng fon<br />
susters of dy fon dochters yn un mienskiplike mem socht wurde. [...l. De ode<br />
Goatyske of ljevver Skytyske taal wurdt mei rjócht os de bwame en mem fon hast olie<br />
no<strong>ar</strong>dlike talen beskóge. [...l. Dêrüt könklüdjerje wy dot de o<strong>ar</strong>spróngen fon de talen<br />
ûndersocht wurde matte tróg de skerte fon elke taal sekuer nei te gean óp analogyske<br />
wize. [...l. De Latynske taal sels, ek 01 is dy fwórtkómmen ut de Grykske, bringt un<br />
soad by óm it Gryksk kinnen te le<strong>ar</strong>en. Gauwris wurdt wot yn de mem ûtsto<strong>ar</strong>n is, nog<br />
werfûn by de dochter. [...l. Dy bekinde analogyske wurkwize ferbiedt ûs óm ûs taflecht<br />
te nimmen ta olhie1 ferskillende talen.<br />
Sunt semper vestigia manifesta, unde constet, qure lingua sit filia, quee<br />
soror, qure mater alterius. [...l E<strong>ar</strong>um enim lingu<strong>ar</strong>um non est alia ratio quam<br />
dialectorurn. Sic etiam lingua Grreca habet suas dialectos; si enim qureritur de<br />
voce Ionica, Attica, Dorica aut Aeolica, ejus origo in lingua Grreca est<br />
queerenda. Hre igitur sunt sorores Iinguee Grrecre. Filire rationem habet<br />
Latina; [...l. Qu<strong>ar</strong>e in originibus lingure Latinee inquirendis adeunda est<br />
Greeca, et vel sororum origo ex communi matre, vel fili<strong>ar</strong>um ex eadem est<br />
petenda. [...l. Gothica vel potius Scythica lingua vetusta merito omnium<br />
pene septentrionalium lingu<strong>ar</strong>um censetur fons et mater. [...l. Hinc<br />
conc1udimus origines lingu<strong>ar</strong>um esse exquirendas in uniuscujusque lingure<br />
sinu secundum rationem analogicam excusso. [...]. Ipsa lingua Latina<br />
quamquam progenita ex Grreca multurn confert ad linguam Greecam<br />
cognoscendam. Srepe quod in matre est extinctum, reperitur apud filiam.<br />
[...l. Ea ratio analogire cognita nos vetat ad linguas plane diversas<br />
confugere.<br />
51
Change language