LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Hoofstuk 2: Die oorsprong van die apartheidsverhaal
p78
Isak [8-345] tel hierdie lyn weer op as hy in ʼn latere gesprek vertel van hoe maklik wit
matrikulante destyds werk gekry het:
Toe ons, toe ek matriek gemaak het en my ouer broers
matriek gemaak het, het jy nie 'n probleem gehad om
werk te kry nie. Toe my broer matriek geskryf het,
het ons gaan vakansie hou in die Kaap en na drie
weke toe sê hy hy wil tekenaar doen, hy weet net nie
waar hy moet gaan aansoek doen nie, by die
poskantoor of die spoorweë, of waar ook al. Hy het
aansoek gedoen by die poskantoor. Hy het Vrydag
aansoek gedoen en Maandag bel hulle hom en sê jy het
die werk gekry. Ek het net so maklik werk gekry, ons
kinders kry nie so maklik werk nie, want die
speelveld is nou gelyk gemaak. Dieselfde frustrasie
wat die swartmense al die jare gehad het om toegang
te kry tot werk te kry, het ons kinders ook nou. Ek
dink die saak daar is nou reggestel, die deursnee
blankes kinders is nou dieselfde bootjie as die
swartmense.
Dit was dan ook juis in die staatsdiens waar wit mense se werke die meeste in die
gedrang was. “Between 1994 and 1997 the number of whites in government services
dropped from 87 percent to 21 percent... [a] lot of whites employed at local, provincial
or national authorities and in parastatals, such as the railways and the post office, lost
their jobs” (Schuermans & Visser 2005:23).
Al sien baie van die mede-navorsers, en wit Afrikaners in die algemeen, dit nie raak
nie, maak Mamphela Ramphele (2008:148–150, 246–247) die opmerking dat wit Suid-
Afrikaners nie juis kan kla as die demokratiese regering regstellende aksie as
regeringsbeleid kies nie. Om die beleid te beoordeel moet in gedagte gehou word
hoeveel wit mans dwarsdeur die hele 20ste eeu onregmatig bevoordeel is deur wat sy
noem ʼn vorm van “affirmative action provided for white males.”
Een van die min mede-navorsers wat dit wel so raaksien, is Elsa. Sy noem die saak by
die naam as sy praat van die Afrikaner se eie regstellende aksie nadat die
NP aan bewind gekom het: