LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Hoofstuk 2: Die oorsprong van die apartheidsverhaal
p77
In die afdeling hierbo is aangetoon dat wit mense dikwels hulle situasie van armoede
toeskryf aan regstellende aksie. Hoewel dit so is dat sommige wit mense hulle werk
verloor en daarom in armoede beland het, is daar twee faktore wat in hierdie verband
in ag geneem moet word. Die eerste is die algehele agteruitgang in die ekonomie in
Suid-Afrika oor die afgelope aantal jare wat ook saamhang met die wêreldwye resessie
(Van Rooyen 2012:elektroniese bron). Baie wit mense – en saam met hulle ʼn nog
groter groep swart mense – verloor dus hulle werk bloot as gevolg van ekonomiese
faktore wat geensins aan ras gekoppel kan word nie.
Die tweede faktor om in ag te neem is dat swart ekonomiese bemagtiging juis poog om
ʼn regstelling te wees van ʼn sisteem wat vir dekades reeds skeefgetrek was ten gunste
van wit mense. Reeds in die aanvanklike onderhoude het die mede-navorsers dit al
raakgesien. Danie [2-200] sê Die Wysigingswet op Myne en Bedrywe van
1926, het werkreservering op 'n kleurbasis baie strenger gemaak
en Isak [5-577] praat van baie blankes wat voorheen net kon instap en
maklik werk kry, kry dit nie meer so maklik nie... Soos Puttergill
(2008:77) dit saamvat: “Affirmative action threatens institutionalised privileges whites
accept as natural.”
Wilson (2011:11) sluit aan by hierdie tema van werkreservering vir wit werkers ten
koste van swarte werkers: “already in the 1870s, black workers were treated differently
from whites.” Dit was egter in die tydperk ná die Anglo-Boere-oorlog waar “a systematic
list of jobs to be reserved for whites was negotiated by the skilled (all-white) trade
unions.” Sy gaan dan voort:
“It is not necessary to repeat here the long woeful record of systematic
discrimination against black workers, men and women, in the years and
decades that followed. This took many forms and was organised
sometimes by white workers, sometimes by white government,
sometimes by white management – and often by some combination of
the three. Job reservation on the mines, ‘civilised labour’ policy on the
railways, pass law restrictions on mobility and a myriad of other laws
and customs prevented black South Africans from gaining experience
and higher incomes in an expanding industrial economy in the way that
their white compatriots were able to do through the century” (Wilson
2011:11).