LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Hoofstuk 2: Die oorsprong van die apartheidsverhaal
p76
Waar armoede in die apartheidstyd hoofsaaklik geassosieer is met swart mense, is
daar tans al hoe meer wit mense wat ook as arm beskryf kan word. Volgens statistieke
saamgestel deur die demograaf prof. Flip Smit het wit armoede sedert “1994 met meer
as 150% toegeneem” (aangehaal in Dommissie 2011:elektroniese bron). Na raming is
daar tans ongeveer 430 wit plakkerskampe waar ongeveer 600 000 wit mense in
chroniese armoede leef, dit wil sê minder as R4000 vir ʼn ouerpaar met twee kinders
(Dommissie 2011:elektroniese bron). Hieroor verklaar Langer (aangehaal in Dykema
2010:elektroniese bron) van die vakbond Solidariteit se Helpende Hand afdeling: “Daar
heers steeds ʼn persepsie in Suid-Afrika en wêreldwyd dat wit mense in die land ryk en
swart mense arm is, afgesien van die feit dat nagenoeg 600 000 Afrikaners in Suid-
Afrika besig is om in armoede te verval.”
Hierdie wit mense se armoede kan waarskynlik beskryf word as “relatiewe armoede”
(Schuermans & Visser 2005:39) omdat hulle in terme van swart armoede eintlik nie
arm is nie, maar in vergelyking met ander wit mense wel arm is. Na hierdie groep
mense kan verwys word as die “working poor” (Schuermans & Visser 2005:23), omdat
hulle inkomste sodanig is dat hulle nie uit hulle armoede kan uitstyg nie.
In Suid-Afrika is selfs armoede ras-bepaald. Wit armoede is anders as swart armoede.
Hierdie onderskeid hang saam met wit mense se siening van hulleself en hoe hulle na
swart mense kyk. Swart mense doen sekere dinge wat wit mense nie doen nie, omdat
dit as benede hulle waardigheid beskou word. Dit sluit in om net pap te eet en om ʼn
taxi te gebruik om iewers te kom (Schuermans & Visser 2005:40). As jy arm is, is dit
egter wat jy doen. Wit mense se armoede vra dus nie net na geld nie, maar veral na ʼn
kopskuif.
Krog (2005:122) bevestig hierdie standpunt as sy vertel van ʼn maatskaplike werker wat
met haar praat oor wit armoede in Kroonstad:
‘Ontsettende armoede onder wittes,’ sê die maatskaplike werkster. ‘En
dis byna asof hulle degenereer van die armoede. Jy weet, asof hulle
onmenslik raak. Daar is veel groter armoede onder die swartes, maar
sulke ongelooflike ondersteuningstrukture: iemand staan altyd iemand
by, iemand stuur ʼn geldjie, of gee meel, of ʼn trui. Hoewel mense uit die
ashope ʼn bestaan maak, bly daar ʼn soort menslikheid staan. Ek weet
nie hoe dit is nie. Maar die vlakke van ontmensliking onder arm wittes
het ek nog nie by die swartes teëgekom nie’.