LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Bylaag 14: Opvolggesprek met Isak
p653
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
skuldig wees is verby. Tyd vir bely is verby. Want solank as die blankes gaan skuldig
voel en skuldig bly en al hoe meer in jou dop kruip in plaas daarvan... Ek meen dit is
moeilik, want regstellende aksie gaan nog altyd... ons kinders gaan met regstellende
aksie... [my seun] se hele loopbaan is al seker agt of tien jaar en die ouens wat onder
hom gekwalifiseer het, is al vol kolonel en hy is maar eers ʼn kaptein. Daaroor kan jy
kwaad wees, of jy het ʼn keuse, jy gaan. Maar om te gaan skuldig voel vir my, ek kyk
byvoorbeeld glad nie na hierdie programme wat hulle op televisie het... Ek het Invictus
gekyk, dit het ons in Amerika gekyk. Ons het ʼn klomp Suid-Afrikaners daar gesit en kyk
en gesê ja dit goed en dit is verby. Maar ek dra nie meer daai las aan die skuld nie. Ek
voel ek het my prys betaal; ek het my loopbaan gegee. Ek het baie ingesit in die
gemeenskap en toe nog met hokkie het ek geweldig baie ontwikkeling gedoen tot
2006. Ek het ure gespandeer in Thabong. Ek was daar. Ek het die voorreg gehad om
daar te wees.
Albert: Ek dink rondom die skuld is daar vir my twee gevare. Die een is wat jy ook nou
noem, so ʼn verlammende skuld dat ons vir die res van ons lewe met geboë skouers
moet loop en ʼn kop wat hang en hande wat jy wring oor ons is nou so skuldig oor wat
ons verkeerd gedoen het. Dit is die een uiterste wat ek dink nog ʼn groot probleem kan
wees omdat dit verlammend inwerk. Die ander gevaar vir my is dat mense bloot net sê
maar dit is nou verby, kom ons beweeg aan, sonder dat hulle self op ʼn punt gekom het
om vir hulle – self al is dit nie voor iemand anders nie – vir hulleself te herken daar was
iets fout met apartheid. As ek nou koerante lees, ek kyk veral die laaste tyd op die
internet, wat mense... hoe mense reageer op berigte of iets. Daar is ongelooflike
rassisme wat daar uitkom. Ek hoor by baie van hierdie ouens in totale ontkenning dat
daar ooit iets was wat verkeerd was. Soos wat jy nou self gesê het, bloot die feit dat jy
gestem het vir die behoud van apartheid, maak jou skuldig. Ons het destyds daaroor
gepraat dat skuld lê mos op ʼn kontinuum van minimum skuldig wees tot Eugene de
Kock wat mense gaan dood maak het bloot omdat hulle swart is en die tipe van ding.
Maar om jouself heeltemal te verontskuldig en te sê maar ek het niks om oor skuldig te
voel nie, dink ek is heeltemal eenvoudig ..
Isak: Jy sien ek dink jy kan altyd terug gaan en sê apartheid was goed en reg gewees,
want dit was goed en reg vir ons gewees. Op ʼn manier, maak nou nie saak nie, as ek
terug dink en sê maar julle weet nie hoe arm het ek grootgeword nie, dan het ek nog
nie so arm grootgeword nie soos die armstes van die armstes in die townships nie. Die
mens wat uitgaan en sê maar daar was niks verkeerd met apartheid nie, kyk hoe goed