LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Bylaag 14: Opvolggesprek met Isak
p652
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
Isak: By ons... ons is geleer as jy by ʼn funksie kom... toe ek skool gehou het was dit
amper ondankbaar dat ʼn jong onderwyser nie maklik langs ʼn prinsipaal sal sit. Ons het
funksies en as ons gaan sit en eet dan is ek tussen die dienswerkers of hulle sal by my
kom sit en gesels. Ek dink tog daar is ʼn groot mate van bevryding in, waar jy met
integriteit kan tussen mense beweeg en nie skuldig hoef te voel omdat jy wit is nie.
Albert: Die volgende vraag, juis oor die skuld. Hoe dink jy oor skuld, wit mense se skuld
oor apartheid? Hoe het jy persoonlik daarmee gemaak of dink jy moet ons maak
daarmee?
Isak: Ek dink... toe ek nog al die tyd hierdie goed begin het, toe dit op ʼn agenda begin
kom oor die rassisme en die verandering en die demokrasie wat moet kom en die
apartheid wat verkeerd was... Ek glo apartheid was nog altyd verkeerd. Ons het groot
geword as apart, apartheid is reg en dit is hoe dit moet wees. Maar ek dink daar is ʼn
proses rondom 1994, die aanloop na 1994 en net na 1994 dit was ʼn vreeslike ding oor
die skuld gewees en die kerke het bely en ander ouens het bely en party het namens
ander bely en die ouens het kwaad geword vir dié wat bely het. Ek dink ons moet dit
nou los, dit is verby. Ons het dit gedoen. Wat jy kon bely, het jy klaar bely. Dit is my
opinie dat... apartheid was nog altyd verkeerd gewees. Daar is nie ʼn manier hoe jy
mense kan behandel soos ons met die swart mense gemaak het nie. En om te gaan
krap en te sê maar dit het eintlik deur die Britte gekom en so aan... Solank ons gestem
het daarvoor, en nie aktiviste was teen dit nie, was ons skuldig gewees. Maar ek dink
nou daai skuldig wees... dit is nou verby, want as jy gaan aanhou... en ek dink die
swart gemeenskap ook moet ook op ʼn stadium kan sê die wit mense was skuldig, ons
is nou demokrasie...
Albert: Dit is nie meer apartheid se skuld nie.
Isak: Dit is nie meer apartheid se skuld as sekere goed nie werk nie. En van hulle sê
dit.
Albert: Nou die dag het die openbare beskermer, Thulisile Madonsela dit self gesê.
Isak: Ek loop nie meer met die skuld rond nie. Wat ek wel doen is, ek bly sensitief.
Sensitief in die sin van jy sê nie net wat in jou gedagtes opkom nie. Almal rondom ons
is sensitief daaroor. Maar as dit kom by skuld, ek dink die tyd van skuldig voel en