LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Bylaag 12: Opvolggesprek met Hanlie
p611
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
Hanlie: Ja ek dink tog. Eerlik dink ek so en ek dink ons mis uit omdat ons die meer
dikwels ʼn gesamentlike ding doen nie. Ek dink nie ʼn mens kan dit forseer nie.
Albert: Nee, maar weet jy wat tel ek op? Daar is mense wat byvoorbeeld in hulle
werksituasie met swart mense te doen kry op ʼn ander vlak. Kyk, in die ou bedeling was
ons kontak met swart mense in terme van huisbediendes, tuinwerkers en
ondergeskikte rolle gewees.
Hanlie: Ja, ek dink dit het geweldig verander.
Albert: Dit het wel verander. Waar mense in so ʼn werksituasie ʼn swart persoon leer ken
as ʼn mens, meer as net ʼn arbeidsmiddel, het daar tog regtig groot dinge gebeur, maar
ek dink so baie van ons doen dit nie. Ons kies nie om in sulke situasies te kom nie.
Ons lees sekere boeke, ons kyk sekere soorte televisieprogramme, en daarmee per
implikasie, sekere ander nie.
Hanlie: Maar een groot ding wat ek dink wat sal help – en dit is vir my baie snaaks dat
dit nog nie meer deur die onderwys-departement afgeforseer is nie – want so baie
ander dinge voel die mense is afgeforseer. Dit is dat ons moet baie meer aandag gee
aan ʼn derde taal. Dit is net vir my vreemd as ek by my kleinkinders kom. R is nou al in
Graad 7. So hy maak nou al klaar by die laerskool en ek dink dit verskil van provinsie
tot provinsie, maar hy het onder in die Kaap, die skool waar hy daar was, het hulle
begin met Xhosa, maar hy neem geen derde taal tot op hede nie. So, sy tyd is amper
verby. Ek het nou vir T gesê, met hierdie nuwe kleinding van haar, sê jou bediende
moet – want haar man sal nie so voel nie – maar sê vir jou bediende sy moet Zulu met
hom praat. Jy praat met hom Afrikaans en G praat met hom Engels. G het glad nie
gedink ek is oulik nie. Maar as jy van kleins af kan grootword en dit optel soos wat
mense dit miskien vroeër op die plase opgetel het... Dit is vir my groot ding vir my
persoonlik en ek dink vir 90% van die Afrikaanssprekende mense kan nie verstaan nie
as die ander mense praat nie. Selfs in hulle werkplek, as twee of drie kollegas daar sit
en hulle praat dan Sotho dan is ek uit die gesprek uit. Heeltemal. En as dit nie soort
van offisieel gesê word goed by die vergadering praat ons Engels sodat ons almal
mekaar kan verstaan nie, maar as dit op vriendskapsbande kom en ons praat nie dan
doelbewus almal Engels nie, dan verloor ons mekaar.
Albert: So in ʼn groot mate het ons nog steeds daai ding wat ons in die apartheidsjare
gehad het van twee wêrelde waarin ons leef.