LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Bylaag 9: Opvolggesprek met Elsa en Frans
p568
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
ouens stem saam ten spyte van hulle spreukwyse ten tye en dit sê dat die
onderhandelings moes 10 of 12 jaar vroeër al begin het as toe dit begin het. So ja ons
het met oogklappe geloop.
Albert: Daar was ʼn baie goeie aanhaling of opmerking wat iemand gemaak het destyds
toe hy weg is uit die parlement toe vir hom gesê het dat hulle is bitter jammer dat hy
parlement verlaat, want hy het absoluut die verstand om daar ʼn verskil te maak en al
die guts om weg te gaan. Toe sê hy ja dit is juis die probleem met die parlement is al
die guts maar geen verstand. Dit was eintlik vir my ʼn baie goeie opmerking wat hy
gemaak het. Dit was eintlik hoe die parlement daardie tyd gefunksioneer het, ons
luister nie, don’t confuse me with the facts, my mind is made up. Dit is nogal so dat ons
nog ʼn bietjie anders... Ek dink ons het dalk net nie gedink nie. Ons is net voorgesê en
ons was tevrede daarmee. Maar dit is vir my goed dat julle nou presies dit sê. Dit is wat
my aanbetref ook die kern van die ding. Ek luister nou weer na die onderhoude wat ons
destyds gevoer het, die gesprekke, ek het dit op ʼn CD in my kar. Nou die oggend toe
ek vieruur uit Welkom uit weg ry te ry na Bloemfontein om ʼn vliegtuig te gaan haal,
want Mango vlieg maar vroegoggend, twintig minute voor sewe. Ek is al sesuur op die
lughawe. Nou ry ek in die donker nag, maar dit is mooi. Dis donkermaan, daar is nie ʼn
maan van ʼn dag oud nie. Ek stop daar so tien of twintig kilometers van Bultfontein af.
Ek stop in die middel van nowhere en nêrens en sit die bakkie se ligte af. Ek gaan
staan buite die bakkie en kyk hierdie sterre. Ongelooflik. Jy sien dit nie op ander plekke
nie. In elk geval nou luister ek weer na die gesprekke en dit is net vir my so ontstellend
opvallend hoeveel van die ouens nie sou sê wat julle nou gesê het nie. Vir hulle het
apartheid gegaan oor ‘hy mag nie voor in die bus gesit het nie’ en al hierdie klein
apartheid reëltjies, jy weet die reëls wat gesê het hy is swart en hy mag nie hier swem
nie. In plaas daarvan om raak te sien dat agter dit sit daar ʼn onderliggende beginsel
wat sê ek is beter as jy en daarom mag jy nie hier sit nie, of daar swem nie, mag jy nie
dit doen nie en mag jy nie dat doen nie. Maar dat ons absoluut oogklappe aan het om
daai dinge raak te sien. Nou wil ek vra hoeveel blankes dink julle sien dit raak of sien
dit so? Of is ons drie nou die uitsondering, of in die minderheid?
Frans: Soos ek gesê het die mense met wie ek gepraat het, het saamgestem dat ons
eerder moes begin het as later begin het. En ek wil nou vir jou sê dat byvoorbeeld as
ek met my buurman gesels hier agter of dit of dat dan sal hy vir my sê – ek wil nou nie
baie dramaties klink nie – maar ek het nooit so daaraan gedink nie. Maar eintlik is jy
reg. En wat ek probeer doen as ek met sulke mense praat is om duiwelsadvokaat te
wees en die ding anders te sien. Net om ʼn slag aan die ander kant van die tafel te