LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Bylaag 8: Gesprek 8 (19 November 1998) p546
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
Mike: As 'n mens na praktiese voorbeelde kyk soos in Zimbabwe, wat nou weer gebeur
het, waar Mugabe 181 plase by die blankes weggevat het en vir die swart boere gegee
is, is dit regstellende aksie of is dit absoluut beroof... Ek sien regstellende aksie in sy
werklike … – seker nie in the real world nie – as geleentheidskepping vir ander mense
en dan die opbou van die minder bevoorregte mense om hulle op te bring na 'n vlak
toe. Maar vir my, om mense wat klaar bo is, af te breek om dié daar in te sit, maak jy
totale land se breinkrag nie beter nie, jy breek af. Hoeveel mense verlaat die land as
gevolg hiervan, ons verloor breinkrag en jy sit ander in sy plek, so die land se
gemiddelde breinkrag word nie meer nie, dit word net verskuif van een groep na 'n
ander groep. Dis nie regstellende aksie nie, vir my is regstellende aksie, as ek soveel
kan produseer en deur ander te help en hulle op te lei, kan ek my produksie
vermeerder sodat die inkomste meer is, dan stel ek dinge reg. Maar as ek nou mense
inbring wat my produksie laat val, wat die inkomste van die land verminder, wat stel ek
reg?
Isak: Maar jy sien Mike, ek dink die hele ding van regstellende aksie, hoekom dit vir die
nuwe regering so belangrik is en hoekom dit van die begin op hulle agenda was – en
op sekere vlakke kon hulle dit regkry en ek kan net praat van die onderwys en nie van
die ander staatsdepartemente nie. Maar as dit kom by die ouer garde, mense wat 25
en 30 jaar diens gehad het, hulle kon net nie die druk en verandering aanvaar nie. En
hulle is uit met pakkette en so aan. Maar op ons vlak, die laer of middel bestuursvlak,
hulle sê "julle wil nie transformeer nie", “julle wil nie verander nie”. Daarom gaan ons
julle dwing om te verander. Op ons vlak is daar baie wit bestuurders, en nou sê hulle jy
is wit en jou topbestuurmense is wit, julle persepsie van swartmense is hulle is nie
goed gekwalifiseer en bekwaam nie en julle gaan julle nooit aanstel nie. As julle in
bestuursposte net blankes gaan hê, dan gaan dit nie werk nie. Nou kom hulle en sê
nou gaan ons julle dwing. Ons is gedwing om transformasie te doen binne drie
maande. Hulle gaan daai wet ook op ons toepas, totdat ons nou besef ons moet 'n
swart persoon vat. 'n Prominente kollege in Pretoria, hulle het vir ons hulle beleid
gestuur oor Employment Equity. Hulle personeel is ook tradisioneel wit, tot tyd en wyl
hulle personeel die demographics van die samelewing gaan reflekteer moet hulle
daardie beleid volg, hulle gaan nie noodwendig die beste kandidaat aanstel nie, hy
moet net aan die vereistes voldoen en die potensiaal hê om die werk te doen. Ons sal
moet vrede maak daarmee, die boodskap is duidelik, as jy dit nie self gaan doen nie,
gaan hulle dit op jouself afdwing.