LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Bylaag 4: Gesprek 4 (10 September 1998)
p468
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
524
525
526
527
528
529
530
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
541
542
543
544
545
546
547
548
549
Johan: Soos wat hy toegepas is in Suid-Afrika van 1960 af, die tyd toe ons begin het
met die bos oorlog. Hoekom ek dit nou sê: Albert Letuli (dink ek) het in 1948 al vir
Malan gesê toe hy aan bewind gekom het, ons moet gaan sit en ons moet hierdie land
van ons verdeel dat hierdie verskille tussen ons uitgesorteer kan word. Toe het Malan
vir hom gesê aikôna, hierdie land is die blankes s’n. Toe vra die skrywer – ek weet nie
wie was dit nie, maar sy opmerking was: as Malan maar net daardie kans gebruik het
was ons nou baie mooi opgesplit gewees. Maar juis die weerstand wat die swartman
toe, na verloop van tien, veertien jaar, opgehoop het, na '48, aangevuur deur die
kommunisme wat toe vreeslik verrys. Vergeet ons dit? Vergeet ons dat die duiwel ook
agter hierdie … Apartheid is verkeerd, ek wil nie sê apartheid is reg nie, maar die feit
dat dit so opgeblaas is, dat ons, die Afrikaners so duiwels is soos wat hierdie aanhaling
sê … Ons moenie die ou duiweltjie se rol in hierdie ontevredenheid in SA …
Albert: Sê jy met ander woorde, as daar nie iets was soos kommunisme nie, sou ons
anders gekyk het na apartheid, sou ons vanaand anders teruggekyk het na apartheid.
Johan: Sou daar dalk baie minder geweld gewees het in die land, sou ons dalk eerder
om 'n ronde tafel gesit het en die land verdeel het of dan saamgestem het, ek weet nie.
Elsa: No ways. Ons is reeds bang gemaak met hierdie verskriklike kommunistiese
monster, ek meen, dit was hoekom ons ons grense verdedig het. Want hierdie
verskriklike kommunistiese monster gaan ons land kom verswelg. Ek meen nou is
apartheid afgestel, en wat het nou van kommunisme geword? Wat het van daai
verskriklike bedreiging geword?
Danie: Dit is wat nou interessant is. As jy kyk hoeveel kommuniste sit vandag in hoë
kapitalistiese posisies. En nou word daardie kommunis, (wat is hierdie vakbondleier se
naam tog) kyk net in watse snyerspakke hy per geleentheid opdaag, en besigheidsklas
vlieg. So hulle proe ook nou die kapitalistiese stelsel en hulle sal dit nooit laat los nie.
Hanlie: Ek dink kommunisme in SA was buitendien nooit dieselfde as in Rusland nie.
Kan ek net gou vir julle iets vra. Kan ek net so 'n klein bietjie afwyk. Ek wil net graag
weet, ek is nie 'n filosoof of 'n geskiedkundige nie, maar toe jy jonger was, wat het die
woord kommunisme vir jou beteken? Toe jy op skool was, of op varsity, of jonk gewerk
het. Wat het die woord kommunisme vir jou beteken? Waaraan het jy gedink as jy die
woord gehoor het.