LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Bylaag 2: Gesprek 2 (13 Augustus 1998)
p414
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
geslagsverkeer word verbied tussen blankes en Khoi-Khois. 1685 – die wet verbied
huwelike tussen blank en swart. Kan u hoor watter datums is dit? Dit is wat ons gesê
het, die NP het hierdie rasse wette geërf en dit verfyn, hulle praat van hulle het dit
gesistematiseer. So kan ek aangaan, die van u wat vir Lord Milner onthou, hy was die
hoë Kommissaris van Brits-Suid-Afrika, die goewerneur van Kolonies, hy was baie
sterk gekant teen politieke mag vir swartes. Die Vrede van Vereniging wat gesluit was,
Artikel 8 het gelui dat blanke meerderheid 'n voorwaarde was vir swart stemreg. Die
Naturelle sake kommissie wat in 1903 aangestel was deur Milner, het gekyk na gebied
skeiding, 1903, blank-swart ten opsigte van verblyf en grondbesit en ook beoog die
vestiging van lokasies vir stedelike swartes. Dan ook onder die Naturelle sake
kommissie, die blankes verteenwoordig swartes in die regering. Dan was daar 'n
Ordonnansie 5/1876 wat grondbesit in die Vrystaat verbied het vir anderskleuriges. Die
ANC protesteer teen die Naturelle grond wet van 1913, die swartes maak beswaar
teen die bepalings van die grondbesit en nie teen gebiedskeiding nie. Militante
vakbonde in die tydperk 1880 – 1890... was daar 'n Engelsman in beheer van hierdie
vakbonde, in hulle geskrifte is daar gevind hierdie manne het gepraat van the dirty, evil,
smelling kaffirs. Dan was daar 'n slagspreuk Workers of the world, fight and unite for
white South-Africa. Genl. Hertzog, die nuwe eerste minister van daardie tyd het die
arbeidswetgewing ingestel en onderskeid tussen beskaafde arbeid en onbeskaafde
arbeid. Die Wysigingswet op Myne en Bedrywe van 1926, het werkreservering op 'n
kleurbasis baie strenger gemaak. Die Fabriekswet van 1918, die minister van Arbeid,
dit het gegaan oor die indiensneming van blankes teenoor nie-blankes, hier kom
afsonderlike fasiliteite, toilette, ruskamers ensovoorts. Dit is waar dit begin het. Die
Nywerheidsversoeningswet van 1924 is hier onderhandel oor indiensnemingsvoorwaardes
en slegs die blankes, die kleurlinge en die Indiërs kon onderhandel, maar
nie die swartes nie. In 1936 is die Kaapse stemreg vir swartes afgeskaf, dis hoekom ek
sê dat 1948 was nie die beginpunt van apartheid nie.
Albert: Sal jy dit op 'n stadium vir ons op skrif sit, daar is 'n klomp goed op jou
aantekeninge wat jy nie gesê het nie. Hier kom nou twee goeters uit. Dit is wat ons
geken het, ons het niks anders geken nie, daarom het ons so opgetree. Toe jy nou sê
van werkreservering in terme van kleur, toe dink ek onmiddellik aan ons
werkreservering op hierdie stadium in terme van geslagte. Daar was nou die dag vir die
eerste keer 'n vrou wat 'n onsetter geword het, of 'n banksman. Op hierdie stadium dink
ons dit is 'n sinvolle reëlings om te sê 'n vrou mag nie ondergronds gaan werk nie en
ons kinders gaan waarskynlik terugkyk en sê "hoe kon julle so seksisties gewees het".