LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Bylaag 1: Gesprek 1 (30 Julie 1998)
p392
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
blaas, dan skuld jy jou kop. Dan wonder jy: maar hoekom? En dit is deel van ons
blankes se bagasie. En ons gaan vir jare nog sukkel met ons bagasie. Dit is so. En
ander mense gaan dit teen ons hou. Dit gaan aanmekaar teen ons koppe gegooi word:
maar apartheid; onthou julle; dis apartheid se skuld. Daai dink. En ons moet op 'n
manier daarmee vorentoe. Ons moet dit kan hanteer sodat ons dit toekoms kan in
gaan en dat ons nie vir die res van ons lewe in sak en as in skuld gaan sit nie. Of na
die nader heel uiterste: sê ja maar ek het geen aandeel daaraan gehad nie en daarom
gaan ek nou maar net aan. Ek dink dit wat jy beleef Elsa, is wat 'n klomp ander mense
hier in die gemeente ook beleef.
Ben: Ek is op 'n plaas gebore. Destyds moes ek met baie eerbied met ouer swartes
omgaan, mooi met hulle praat. Ek moes sê "outa Elias". Ek en die kleintjies het saam
gespeel en haas gevang. Dan braai en eet ons die haas. Ek het hulle taal net so goed
as hulle geken. Gevolglik het ek met hulle grootgeword. Ons ou Elias het 7 en 6 'n
maand gekry en 'n sak meel. Nee, hy het 'n rand gekry en sy vrou wat in die huis
gewerk het, het sewe en ses gekry. Maar vir 10 sent kon sy drie jaarts materiaal koop
om vir haar 'n rok te maak. Gevolglik toe ek nou hier begin het ek uiteindelik 49 swart
busbestuurders gehad. En omdat hulle bestuur het en ook kaartjies verkoop het, het ek
gevoel dat ek moet hulle nie as kaffers (beskou) nie maar as verantwoordelike mense,
van die begin af vir hulle wys ek glo hulle het waarde, hulle het 'n verantwoordelikheid.
En deur die 28 jaar het hulle nooit 'n ongeluk gemaak, nooit 'n bus omgegooi of iemand
doodgery nie. Want ek het probeer vir hulle indruk dat hulle baie verantwoordelikheid
het, dat hulle nie kaffers is nie, dat hulle mense met verantwoordelikheid is. En dit het
my vreeslik deur die jare gehelp. As daar 'n begrafnis is, een van hulle familie wat naby
is, dan het ek geweet ek moet daar wees, want dit is vir hulle een van die belangrikste
dinge onder die son dat ek daar moet wees. Gevolglik kon ek 'n goeie gesindheid al die
jare met hulle oprig en naweke is daar 10, 12 busse Lesotho toe, en wildtuin toe, orals
oor die land. En dis net een man – hy dryf al die pad. Daar is nie soos vandag waar
daar twee mense is nie. Hulle het die verantwoordelikheid besef en hulle het ook
gevoel dat ek glo hulle is nie nikswerd goed nie. Dit is baie belangrik.
Nou nog as ek gaan loop – dit is skemer as ek gaan – dan groet ek elke swartman. As
jy net jou hand op steek – jy hoef nie 'n woord te sê nie, dit is vir hulle genoeg. Dit is die
belangrikste ding, dat jy jou hand opsteek. En nou die huurmotors, as hulle verbykom,
as ek die huurmotor nie sien nie, dan "pohp-pohp" hy en waai hulle die hand. En al die
swart mense, en ek wil nou traktaatjies kry en elke keer as ek by een van die mense