LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Hoofstuk 5: Die post-apartheid verhaal?
p275
Ten spyte daarvan dat die oorlog reeds meer as ʼn honderd jaar gelede geveg is, en ten
spyte daarvan dat geeneen van my voorouers in die oorlog betrokke was nie – hulle
het destyds in die Kolonie gebly – kan ek die wrewel herroep wat ek teenoor die
Engelse ervaar het. Die gevoel het niks te make gehad met mense wat ek geken het of
enigiets persoonliks nie; dit was bloot op die vlak van menslikheid wat dit my
aangegryp het.
Hierin is ek ook nie alleen nie. Tydens een van die gesprekke vertel ek van ʼn bejaarde
lidmaat – reeds diep in die sewentigs – wat steeds kwaad is vir die Engelse oor die
oorlog [Albert 6-387]. Vir sewe dekades al dra hy die wrok. De Beer (2009:144) vertel
die verhaal van ʼn boere-gesin van Virginia, so twintig kilometer van Welkom af. Die
oudste seun word as jong man in die oorlog gewond. Na die oorlog kom hy terug na die
afgebrande plaas toe: “Hy sit op die huis se rommel en staar in die niet. Daar is nie
meer trane oor om te huil oor dinge van gister nie. Gister is verby en hy moet vooruit
kyk na dit wat moet kom.”
Net so min as wat die jong man in die verhaal bloot sy oë kan sluit vir die verlede en
aangaan asof niks gebeur het nie, net so min kan wit Afrikaners van swart mense
verwag dat hulle alles moet afsluit en moet aangaan in die nuwe Suid-
Afrika [Frans 1-471]. Ook Isak [14-199] se idee Ek dink ons moet dit nou
los, dit is verby is in die lig van die voorafgaande paragrawe onhaalbaar. Dit
sal ʼn bo-menslike poging verg om bloot die verlede te ignoreer. Soos sommige
Afrikaners nog sukkel met die Engelse, gaan swart mense waarskynlik nog lank sukkel
met die “Boere”.
Lester Venter (2001:146) gebruik twee baie beskrywende beelde om die post-apartheid
situasie in Suid-Afrika te beskryf. In die eerste beeld verseker wit mense dat swart
mense stewig vasgeketting is voordat hulle toesak op die bankettafel van hulpbronne
en geleenthede. Wanneer hulle hulself deeglik gehelp het, maak hulle die swart mense
los en nooi hulle om te kom deel in wat oor is. Wanneer die swart mense dan kla, vra
die wit mense bloot om verskoning en aanvaar dan dat alles nou reggestel is. Venter
vergelyk ook die Suid-Afrikaanse situasie met iemand wat resies wil hardloop teen ʼn
opponent wie se been hy so pas gebreek het. Die agterstand wat swart mense tydens
apartheid opgebou het ten opsigte van hulpbronne, geleenthede en selfvertroue kan
nie onderskat word nie. Oor die uitwerking van apartheid op swart mense dink wit
Afrikaners selde na: “Hierin het die ‘sukses’ van apartheid dan ook gelê, naamlik dat dit