LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Hoofstuk 4: Die verhaal oor apartheid – teenswoordige tyd
p186
gegee tot ongelukkigheid, aggressie en moedeloosheid,
vir die onregverdige benadeling. Voorts is
stemreg aan bande gelê wat die waardigheid aangetas
het, weens afwesigheid van deelname in die land.
Bogenoemde het aanleiding gegee tot gevoelens van
onderdrukking en uitsluiting.
En dan gaan sy voort en beskryf swart mense se onderwyssituasie: Vanweë swak
skolastiese agtergrond was hul aangewese om die laagste vlak van
arbeid, nl. ongeskoolde arbeid terwyl sommige veel meer
potensiaal gehad het [Karin 18-091]. Dat wit en swart skole in die apartheidsjare
geensins met mekaar vergelyk kon word nie, word nie in berekening gebring nie. In
die voorafgaande paragrawe het sy haar uitgespreek ten gunste van afsonderlike
ontwikkeling: Daar is in beide wit swart en ander rasse voorsiening
gemaak vir die bou van skole en sub-ekonomiese behuising deur
onderskeie Munisipaliteite. Selfs bruin en swart mense verklaar
tans dat hulle beter af was in die apartheidsdae [Karin 18-077]. Op
hierdie argument reageer Isak [16-142] só: Die redenasies dat apartheid nie
net sleg was nie, soos dat ons nou ʼn land het met infrastruktuur
en so meer, hou seker water. Maar nie genoeg om die negatiewe te
kanselleer nie. Karin [18-174] skryf: As kind het ek nie werklik die
omvang daarvan besef nie. Dit blyk dat haar begrip van wat apartheid eintlik aan
swart mense gedoen het, sedertdien nie dramaties verbeter het nie.
Smith (2010a:16) gaan selfs verder en voer aan dat daar ten tye van die skryf van sy
boek “nog talle Afrikaners [is] wat glo dat apartheid nie so sleg was nie en dat die
stelsel wel vir die gekleurdes tot voordeel was.” En dan gaan hy voort: “Erger nog is die
feit dat hulle met leedvermaak hoop en bid dat apartheid weer ingestel sal kan word om
al die post-apartheidsprobleme op te los en die land na ‘normaal’ te laat terugkeer.”
Die voorstaanders van hierdie standpunt plaas hulleself onmiddellik weer in die swart
kwadrant. Hulle ontken enige negatiewe effek van apartheid en hulle wil glad nie
daaraan verander nie, selfs al sou hulle bemagtig wees om dit te kan doen.
Die verskillende maniere waarop wit Afrikaners na apartheid kyk sal uiteindelik bepaal
in hoe ʼn mate hulle hulself as skuldig beskou. Hierdie vlak van skuld sal dan weer die