LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Hoofstuk 4: Die verhaal oor apartheid – teenswoordige tyd
p185
4.1.3 “Dit was ʼn fout”
Alhoewel daar mede-navorsers is wat met ʼn baie beperkte definisie van apartheid
werk, is daar egter ook van die mede-navorsers wat anders na die saak kyk. Hier is dit
veral drie persone wat uitstaan in hulle mening, naamlik Elsa, Hanlie en Isak. Hulle het
die naaste kom aan Weingarten se geel, of selfs groen, kwadrant. Elsa [3-145] het in
1998 reeds gesê Ek dink apartheid het die swartmense heeltemal ver-
“ontmens” en in die 2012 navorsing gebruik sy steeds hierdie woord: Ek dink
apartheid... het mense heeltemal ontmens. Dit het van mense
diere gemaak, of goed. Hulle was nie mense nie. Ek dink dit is
die verskriklikste ding... [Elsa 9-238].
Hanlie het ook al destyds ʼn ruimer siening van apartheid gehad as die meeste van die
ander mede-navorsers. In die opvolggesprek praat ons oor afsonderlike ontwikkeling
waar een groep sy regte hier uitoefen en die ander groep dáár, waarop sy antwoord:
Dit is nie demokrasie nie, dit is nie demokraties nie. Dit is
vir my die grootste. Almal moet dieselfde regte hê en dieselfde
geleenthede hê en dieselfde moontlikhede hê [Hanlie 12-638].
Isak was die enigste man wat in die aanvanklike navorsing sterk uitgekom het met ʼn
omvattende siening van apartheid. Niemand was ten gunste van apartheid nie, maar
almal se siening daarvan was maar eg beperk. In ons gesprek stel Isak [14-201] dit
duidelik: Daar is nie ʼn manier hoe jy mense kan behandel soos ons
met die swart mense gemaak het nie. In sy geskrewe antwoord brei hy uit oor
sy verstaan van apartheid as hy praat oor die wegneem van jou menswaardigheid
(“dignity”), die tweedeklas burgerskap, die diskriminasie
op grond van my ras/velkleur... [Isak 16-164].
4.1.4 “Dit was ʼn fout, maar...”
Sommige sê die regte woorde, maar of dit konsekwent so bedoel word, is ʼn ope vraag.
Karin [18-086] skryf:
Apartheid het die vooruitsig (“hoop”) op algehele
ontwikkeling, veral vir die kinders beperk en in
sommige gevalle selfs uitgesluit. Dit het aanleiding