LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Hoofstuk 3: Die verhaal oor apartheid – verlede tyd
p163
Stavrianos (1982:478) stel dit so: “It is generally agreed that apartheid is
not a viable program, either economically or politically.” Hy noem 'n paar
ekonomiese redes, maar skryf dan oor swart mense wat aandring om
deel te wees van een verenigde Suid-Afrika en nie burgers van
kunsmatige tuislande nie: “Most important of all, the great majority of
Africans have no desire to be isolated as separate “tribal” entities.
Instead, they demand a fair share in the united South Africa of which
they are an integral part. In this demand they are backed by the growing
power of African nationalism in the rest of the continent.”
Die 1983-grondwet wat baie wit mense beskou het as ʼn tree in die regte rigting, was vir
swart Suid-Afrikaners “the final insult” (Malan 1990:151). Vir die swart bevolking was dit
'n verdere ontkenning van hulle posisie in Suid-Afrika. Kotzé (1990:58) beskou die
aanvaarding van die 1983-grondwet as “een van die belangrikste redes vir die
massamobilisasie van 1983/1984 wat tot groot geweld gelei het.” Wit Suid-Afrikaners
kon nie verstaan dat om voor in die bus te sit of dieselfde toilette te gebruik, nie die
kernsaak was nie. Hulle kon nie verstaan dat die uitdaging baie dieper gelê het nie. Vir
hulle was die beleid ten goede aan die verander.
6.5 “Iewers het dinge verskriklik verkeerd geloop” 25
Net soos wat dit oor die algemeen moeilik is om die sonde in jou lewe raak te sien en
te erken, is dit baie moeilik vir wit Suid-Afrikaners om te erken dat apartheid verkeerd
was en dat hulle ’n aandeel daarin het. Deur al die gesprekke was daar altyd iemand
wat wou ontken dat apartheid ooit verkeerd was of dat hulle iets te make gehad het
daarmee. In terme van Weingarten (2000) se model word die mate van verskuiwing na
ʼn bewuste posisie weer ongedaan gemaak deur die ontkenning van enige probleme
met apartheid.
Elsa [3-485] probeer om die bejaardes te verskoon wanneer sy sê: Die ouer mense
was so gewoond aan dié goed dat hulle nie regtig besef het dit
is verkeerd nie. Sy erken dat daar nog steeds mense [is] wat so dink
[Elsa 3-486]. Frans [2-279] se verskoning is dat ons apartheid geërf het en hy
25 Hierdie opskrif verwys na ʼn opmerking van Tutu tydens die WVK se ondersoek na die optrede van
Winnie Mandela (Krog1998:259).