LEWE NA APARTHEID: LIDMATE SE NARRATIEWE VANUIT 'N ...

Hoofstuk 3: Die verhaal oor apartheid – verlede tyd
p151
wat aan die gebeur was nie.
Die eerste reaksie van die groep, en van mense van buite, is die een van ontkenning.
Hierdie reaksie neem verskillende vorme aan: Enersyds is daar ’n volledige ontkenning
dat enigiets verkeerds ooit gebeur het. Andersyds is daar diegene wat wel ruimte laat
vir ’n beperkte erkenning, maar dit word onmiddellik teengewerk met argumente oor die
voordele van apartheid vir die swart inwoners van Suid-Afrika. Voorstaanders van
hierdie eerste posisie, naamlik dat apartheid nie so erg was nie, bestaan binne die
navorsingsgroep, maar ook in die breë gemeenskap.
Reeds in 1985 skryf oud-predikant en koerantman Willem De Klerk (1985:90) ʼn
evaluering van die destydse politieke situasie. Hy lys vyf groot Bybelse beginsels
waaraan enige politieke sisteem beoordeel moet word, naamlik liefde, regverdigheid,
vryheid, ordelikheid, vrede. Hy gaan dan voort om te sê dat ’n saak uitgemaak kan
word dat hierdie vyf beginsels die basis van die beleid van aparte ontwikkeling uitmaak.
Hy gee toe dat daar bepaalde foute in ons politieke houdings en gesindhede is en dat
dit moet verander. Hiervoor moet wit mense kollektiewe skuld aanvaar. Sy volgende
woorde sou nog baie gehoor word in die tyd van die WVK: “Natuurlik [sy beklemtoning]
is daar ook ’n hoop skuld op die skouers van gekleurdes” (De Klerk 1985:91).
Tydens die tweede groepsgesprek vra ek die vraag: Wat maak Suid-Afrika dan
nou so sleg? As julle dan nou sê dit gebeur orals, hoekom
hierdie hengse klomp stof oor ons? [Albert 2-103]. Isak [2-106] se antwoord
is nogal onthullend: Ons was naïef, en ons was eerlik. Dis asof hy daarmee
wil sê dat wit mense maar kon diskrimineer solank dit net nie amptelike beleid was nie.
Hierdie posisie word bevestig deur Hanlie [2-108] wat sê dis omdat dit op die
wetboeke was. Dit is ʼn argument wat ek ook kleintyd in my ouerhuis gehoor het.
Tydens die vierde gesprek keer Johan [4-497] terug na hierdie tema en veral die
oorsprong van apartheid. Hy voer aan dat Verwoerd geen slegte bedoelings met
apartheid gehad het nie, dit het eers later gekom. In ’n latere gesprek sou Mike [6-057]
sê: die slegte gedeelte van apartheid... dit is wel sonde. Die
implikasie is duidelik: apartheid was nie so sleg soos daar gesê is nie.
In ʼn koerant se briewekolom word ʼn soortgelyke saak aangeraak. Iemand vra "So how
bad could Apartheid have been?" (Krog 1998a:3). Tydens die besigheidsektor se